Ceny transferowe - jak ustalać wartość transakcji kontrolowanej od 2022 r.

Od 1 stycznia 2022 r. zmieniły się zasady ustalania wartości transakcji dla celów stosowania cen transferowych. Zmiana sposobu ustalania wartości transakcji kontrolowanych wpływa bezpośrednio na obowiązek sporządzania dla nich dokumentacji podatkowych w zakresie cen transferowych.

Od 1 stycznia 2022 r. wartość transakcji kontrolowanej ustalaną na potrzeby cen transferowych pomniejsza się o podatek od towarów i usług, o ile podlega on odliczeniu. Wartość transakcji kontrolowanej nie jest pomniejszana o VAT, jeżeli:

• zgodnie z przepisami o VAT nie stanowi podatku naliczonego lub
• podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty lub zwrot różnicy podatku od towarów i usług (art. 23x ust. 2a updof i art. 11l ust. 2a updop).

Przypominamy, że do końca 2021 r. zasadą było, że wartość transakcji kontrolowanej pomniejsza się o VAT. Uwzględniało się zatem wartość netto danej transakcji, bez względu na to, czy VAT podlegał odliczeniu czy też nie.

Od 1 stycznia 2022 r. sytuacja się skomplikowała. Obecnie, ustalając wartość transakcji kontrolowanej, stosowana jest wartość netto danej transakcji wyłącznie, jeśli VAT jest dla podatnika neutralny (w związku z zakupem podatnikowi przysługuje pełne prawo do odliczenia podatku naliczonego). Wartość transakcji kontrolowanej jest natomiast określana w wartości brutto, jeżeli o wykazaną na fakturze kwotę podatku naliczonego nabywcy nie przysługuje obniżenie kwoty lub zwrot różnicy VAT. Jeżeli podatnik dokonuje zakupów w ramach transakcji kontrolowanej, w której odliczenie częściowo przysługuje, to jako wartość transakcji przyjmuje kwotę netto plus nieodliczony VAT. Jak zauważył ustawodawca, VAT co do zasady jest neutralny dla czynnych podatników VAT, zatem w wartości transakcji nie powinien być uwzględniany. Natomiast w razie braku neutralności tego podatku wartość transakcji powinna go uwzględniać.

Przykład

Biuro turystyczne prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną w procedurze VAT marża. Nie przysługuje mu odliczenie podatku naliczonego w przypadku towarów i usług nabytych dla bezpośredniej korzyści turysty (zob. art. 119 ust 4 ustawy o VAT). Takie towary i usługi biuro nabywa od zagranicznego podmiotu powiązanego w ramach transakcji kontrolowanej. W tym przypadku wartość transakcji kontrolowanej obejmie także VAT, od tych zakupów nie przysługiwało bowiem prawo do odliczenia podatku naliczonego.

Podsumowując, omawiana zmiana dotyczy przede wszystkim podatników, którzy z różnych tytułów zwolnieni są z VAT (np. świadczących usługi medyczne czy finansowe). Jeżeli nie przysługuje im prawo do odliczenia podatku naliczonego w związku z daną transakcją, to wartość tej transakcji dla celów stosowania przepisów o cenach transferowych powinna być ustalana w kwocie brutto. Zmiana objęła także transakcje, w których podatek od towarów i usług, zgodnie z przepisami o VAT, nie stanowi podatku naliczonego (przykładowo dotyczy to podatników, którzy rozliczają VAT według specjalnych procedur, np. VAT marża).

W wielu przypadkach wartość transakcji kontrolowanej powinna być zatem ustalana od 2022 r. w kwocie brutto. Tymczasem to od wartości takiej transakcji zależy, czy podatnik ma np. obowiązek podatkowego jej udokumentowania (zob. art. 11k ust. 2 updop i art. 23w ust. 2 updof). Podatnicy dokonujący w 2022 r. transakcji, które mogą podlegać obowiązkowi dokumentacyjnemu w zakresie cen transferowych, powinni uwzględnić opisaną zmianę sposobu ustalania wartości transakcji kontrolowanej.

Podstawa prawna:

• art. 23w ust. 2, art. 23x ust. 2a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 64

• art. 11k ust. 2, art. 11l ust. 2a ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1800; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2427

Sławomir Biliński

prawnik, redaktor "MONITORA księgowego", ekspert podatkowy, autor licznych publikacji z prawa podatkowego i gospodarczego