Lp.

Obszar analizy

Komentarz

1

Sprawdź, czy aktywa zostały ujęte w prawidłowej wysokości

Czy nastąpiła utrata wartości aktywów niefinansowych, np. rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych i wartości firmy?

Sporządzając sprawozdanie za 2020 r., jednostka powinna dokonać oceny, czy dany składnik lub grupa aktywów wymaga wykonania testu na utratę wartości oraz czy konieczne jest objęcie aktywów odpisem aktualizującym jego wartość.

W przypadku sporządzania testu na utratę wartości warto pomyśleć o podejściu scenariuszowym, tj. przyjąć np. trzy scenariusze: bazowy, pesymistyczny i optymistyczny dalszego rozwoju sytuacji związanej z pandemią. Jest to istotne, aby przyjąć różne warianty, gdyż obecnie nie posiadamy wiedzy, jak długo będą trwały obostrzenia i jak dalej potoczy się sytuacja pandemiczna.

Zasady ustalania i ujmowania w księgach rachunkowych oraz wykazywania w sprawozdaniu finansowym odpisów aktualizujących wartość bilansową aktywów jednostki, spowodowanych częściową lub całkowitą utratą zdolności do przynoszenia jednostce korzyści ekonomicznych przez te aktywa, uregulowane są w Krajowym Standardzie Rachunkowości Nr 4 "Utrata wartości aktywów".

Jeżeli z analizy wyjdzie, że nastąpiła trwała utrata wartości aktywów niefinansowych, wówczas należy utworzyć odpis aktualizujący ich wartość.

Jeśli jednak utrata wartości aktywów nie nastąpiła, wtedy należy pozostawić aktywa w wartości zaewidencjonowanej w księgach rachunkowych.

2.

Sprawdź, czy dotacje uzyskane z tarcz antykryzysowych są ujęte na odpowiednich kontach, we właściwych okresach sprawozdawczych i we właściwej wysokości.

Jednostka powinna przeanalizować na podstawie dokumentów źródłowych ewidencję pomocy rządowej. Ujmowanie pomocy rządowej będzie się różnić w zależności od jej charakteru, np. czy jest to dotacja, pożyczka, ulga podatkowa czy gwarancja. Warto opracować zasady rachunkowości dotyczące ujmowania dotacji rządowych.

Jeśli okaże się, że dotacja została ujęta w niewłaściwej kwocie bądź niewłaściwym okresie sprawozdawczym, wówczas należy dokonać odpowiedniej korekty.

3.

Sprawdź, czy wszystkie zobowiązania są ujęte i właściwie zaprezentowane.

Pandemia niekorzystnie wpłynęła na procesy produkcyjne, łańcuchy dostaw towarów i usług czy zasoby pracowników w wielu firmach. Może to spowodować, że jednostki będą miały problemy z wypełnieniem swoich zobowiązań, a to z kolei może je narazić na sankcje. W takiej sytuacji należy utworzyć rezerwę na przyszłe straty operacyjne.

Jeśli po weryfikacji okaże się, że istnieje ryzyko poniesienia strat operacyjnych, wówczas należy utworzyć rezerwę w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.

4.

Sprawdź, czy wszystkie należności są ujęte i właściwie zaprezentowane

W okresie pandemii, w związku z pogorszeniem się sytuacji finansowej wielu firm, mogą zdarzać się sytuacje, gdzie firmy nie dotrzymują warunków umów, zalegają z płatnościami itp.

Ważne!

Księgowi powinni uważać szczególnie na należności, które mogą być przeterminowane lub zagrożone.

W przypadku gdy jednostka posiada należności od dłużników zalegających dłuższy czas w zapłacie, postawionych w stan likwidacji lub w stan upadłości oraz w stosunku do których zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne lub został złożony wniosek o zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu, to jest zobligowana do dokonania odpisów aktualizacyjnych.

Jednostka powinna sprawdzić, czy w swojej polityce rachunkowości ma odpowiednie zasady tworzenia odpisów aktualizujących wartość należności. Każda jednostka tworząca roczne sprawozdanie finansowe musi bowiem przeprowadzić stosowne analizy, aby we właściwej wysokości ująć w sprawozdaniu kwoty, których może się spodziewać od swoich kontrahentów.

Ważne!

Należności powinny być wyceniane w kwocie wymaganej zapłaty, z zastosowaniem zasady ostrożnej wyceny.

Jeśli analiza wykaże, że istnieją przeterminowane lub zagrożone należności, wtedy należy utworzyć odpisy aktualizujące ich wartość i obciążające pozostałe koszty operacyjne.

5.

Sprawdź, czy nastąpiły zmiany świadczeń pracowniczych i obowiązków pracodawcy.

W czasie pandemii wiele firm zdecydowało się na działania w obrębie świadczeń pracowniczych. Obniżano wynagrodzenia, zawieszano różnego rodzaju świadczenia, nie uniknięto także zwolnień. W tym obszarze jednostka powinna przeanalizować zapisy księgowe związane z tymi działaniami.

Jeśli okaże się, że efekty wyżej wymienionych działań nie zostały wprowadzone do ksiąg rachunkowych, wówczas zapisy te należy odpowiednio uzupełnić.

6.

Upewnij się, czy w odpowiednim momencie rozpoznano przychody.

Skutki pandemii mogą negatywnie wpłynąć na wykonalność zawartych z klientami umów. W związku z tym należy zbadać, czy dane przychody ujęto w odpowiednim momencie.

Jeśli dokonano korekty księgowań w związku z zauważonymi nieprawidłowościami, wtedy należy skorygować odpowiednio deklaracje VAT i CIT/PIT (jeśli dotyczy).

7.

Sprawdź, czy nastąpiły zmiany w umowach leasingowych, najmu.

Pandemia negatywnie wpłynęła na sytuację finansową przedsiębiorców. Wielu z nich upatrywało swojej szansy na poprawę sytuacji w obniżce czynszów. Tego rodzaju ulgi mogły mieć postać jednorazowego lub kilkumiesiącznego obniżenia czynszu.

Dlatego należy zweryfikować nowe zapisy renegocjowanych umów i dostosować do nich ewidencje w księgach rachunkowych. Szczególną uwagę należy zwrócić na to, czy oprócz zmian w umowach zostały także wystawione niezbędne w tym zakresie dokumenty księgowe, np. faktury korygujące. Należy także zweryfikować skutki podatkowe związane z obniżeniem lub umorzeniem raty leasingowej czy czynszu najmu.

Więcej nt. obniżenia czynszu i jego skutków piszemy w artykule "Skutki podatkowe umorzenia lub obniżenia czynszu najmu między przedsiębiorcami" - "Mk" 11/2020.

Dokonane korekty księgowań po weryfikacji księgowań powinny zostać także odzwierciedlone w deklaracjach VAT i CIT/PIT (jeśli dotyczy).

8.

Upewnij się, czy kontynuacja działalności nie jest zagrożona.

W związku ze zbliżającym się zamknięciem roku firmy zaczynają się zastanawiać, czy występuje zagrożenie kontynuacji działalności. To pytanie jest jeszcze bardziej zasadne w czasie, gdy największym problemem wielu firm jest uzyskanie przychodów. Wiele firm nie do końca posiada wiedzę, jak będzie wyglądał ich biznes za kilka miesięcy, gdyż nie wie, jak się potoczy sytuacja epidemiologiczna. W związku z tym jednostki powinny dokładnie przyjrzeć się i dokonać oceny, czy występuje zagrożenie kontynuacji działalności.

Jeśli kierownik jednostki nie zamieści w sprawozdaniu finansowym opisu skutków wpływu COVID-19, które zagrażają kontynuacji działalności podmiotu, pominie te informacje lub przedstawieni je w sposób niewystarczający, wówczas może to stanowić istotne nieprawidłowości wpływające na decyzje gospodarcze użytkowników sprawozdania finansowego.

9.

Nowe ryzyko do opisania w informacji dodatkowej

W sprawozdaniu finansowym za 2019 r., a także za 2020 r. pojawiło się nowe ryzyko niezbędne do opisania w informacji dodatkowej, tj. wpływ COVID-19 na sprawozdanie. W 2019 r. wpływ COVID-19 był ujawniany jako zdarzenie po dniu bilansowym, natomiast w związku z cały czas niepewną sytuacją epidemiczną oczywistym jest umieszczenie jego skutków w sprawozdaniu finansowym za 2020 r. Dużo trudniejsze do zidentyfikowania, a zarazem do opisania, mogą być inne ryzyka niezwiązane bezpośrednio z COVID-19. Przykładem może być ryzyko makro związane ze zmianami zachowań ludzkich czy też potencjalne nowe ryzyka podatkowe i księgowe.

10.

Nowy sposób podejścia do badania sprawozdania finansowego

Przy badaniu sprawozdań finansowych za 2020 r. należy spodziewać się innego podejścia audytorów do przeprowadzanych prac. Audytorzy przystąpią do badania sprawozdań finansowych z większą dokładnością niż w latach poprzednich. Będą zwracać uwagę na więcej zagadnień niż do tej pory, obniżą progi istotności i będą zadawać więcej pytań. Nie powinno to być jednak dla firm niczym nadzwyczajnym, bowiem COVID-19 to nowe zagadnienie, które wymaga zarówno od sporządzających, jak i badających sprawozdanie finansowe, nowego precyzyjniejszego podejścia. Należy np. przygotować się na więcej prac związanych z ustalaniem, czy nie nastąpiła trwała utrata wartości aktywów.

11.

Przeanalizuj zdarzenia po dacie bilansu

Zdarzenia po dacie bilansu to wszystkie dotyczące jednostki zdarzenia, jakie nastąpiły po dniu bilansowym, o których jednostka dowiedziała się przed zatwierdzeniem rocznego sprawozdania finansowego. Do tego czasu jest bowiem możliwość dokonania korekt w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym. Zatem w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego należy ujawnić informacje (jako zdarzenia niekorygujące po okresie sprawozdawczym) na temat znaczących zmian w działalności gospodarczej i pogorszenia warunków mikro- i makroekonomicznych, jakie wystąpiły w wyniku zdarzeń następujących po dniu bilansowym.

Jeśli występują trudności z oceną szacunkowych kwot skutków finansowych, ujawnienie to powinno mieć charakter opisowy.