Wyjaśnienie MF: Rozdziały podmiotowe i rozdziały usługowe - podział i zastosowanie w praktyce

Od 1 stycznia 2022 r. obowiązują zmiany i nowości w rozdziałach klasyfikacji budżetowej. Wprowadzono podział na tzw. rozdziały:

• podmiotowe - zawierające wydatki na utrzymanie stanowisk pracy,
• usługowe - zawierające wydatki bezpośrednie - według usług.

Zmiany te wynikają z rozporządzenia Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z 26 lipca 2021 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1382).

Nowelizacja rozporządzenia w sprawie klasyfikacji budżetowej ma związek z wdrażaniem Systemu Monitorowania Usług Publicznych (SMUP). Zmiany wchodzą w życie 1 stycznia 2022 r., a więc mają zastosowanie przy projektowaniu budżetów na 2022 r.

Zmiany w klasyfikacji budżetowej związane z funkcjonowaniem SMUP w JST dotyczą czterech aspektów:

1. dodania lub wprowadzenia nowego brzmienia kilku rozdziałów klasyfikacji budżetowej, w których rejestruje się wydatki na najważniejsze usługi publiczne i jako takie objęte SMUP. Dotyczy to infrastruktury wodociągowej na wsi, płatnego parkowania, przystanków komunikacyjnych, dworców i węzłów przesiadkowych, systemów rowerów publicznych, gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy, objaśnień dla rozdziału o planach zagospodarowania przestrzennego, przeniesienia rozdziału "świetlice szkolne" z działu 854 do 801 - tak aby wydatki rejestrowane w tych rozdziałach odpowiadały ściśle wydatkom na te usługi, a nie mieszały się z wydatkami na inne usługi;
2. utworzenie paragrafów 479 i 480 do rejestracji wydatków na wynagrodzenia osobowe nauczycieli i dodatkowe roczne wynagrodzenia nauczycieli;
3. wskazanie 11 rozdziałów jako tych, w których rejestruje się wyłącznie wydatki na utrzymanie stanowisk pracy;
4. wskazanie 26 rozdziałów, w których rejestrowane są wydatki bezpośrednie związane z realizacją usług odpowiadających tym rozdziałom, bez kosztów utrzymania stanowisk pracy - z jednym wyjątkiem, kiedy JST otrzymuje w tym rozdziale dotację także na płace pracowników - to w nim rozlicza także wydatki na płace jako część rozliczenia całej dotacji.

Tabela. Podział na rozdziały podmiotowe i rozdziały usługowe

Przykładowymi wydatkami, które należy zaliczyć do kosztów utrzymania stanowisk pracy, są: płace pracowników z pochodnymi, utrzymanie budynków - zapewnienie im stanowisk pracy oraz wyposażenia ich w podstawowe narzędzia, materiały i usługi potrzebne do prac - zgodnie z decyzją skarbnika jednostki (patrz komentarz Ministerstwa Finansów w PORADNIKU Rachunkowości Budżetowej nr 11/2021 na str. 11).

Koszt całkowity danej usługi w danej JST będzie liczony jako suma wydatków bezpośrednich na usługę, zarejestrowanych w rozdziałach tzw. usługowych, oraz części wydatków na utrzymanie stanowisk pracy zarejestrowanych w rozdziałach tzw. podmiotowych - który będzie można przypisać do danej usługi. To (docelowo) pozwoli na uzyskanie porównywalności wydatków na usługi między JST oraz pozwoli wykazać, że tzw. wydatki na administrację w JST są w istocie wydatkami na realizację poszczególnych usług publicznych, za które samorządy odpowiadają.

Na obecnym etapie rozwoju systemu zmiany w klasyfikacji budżetowej obejmują 7 niżej wymienionych obszarów usług, które zostały już w całości opracowane w SMUP:

1. podatki i opłaty lokalne,
2. gospodarowanie nieruchomościami,
3. drogownictwo i transport,
4. ochrona środowiska,
5. inwestycje i budownictwo,
6. geodezja i kartografia,
7. edukacja.

Dwa kolejne obszary usług, które zostaną dodane do systemu od roku 2023, to:

8. lokalna polityka społeczna (pomoc społeczna, rynek pracy i ekonomia społeczna, wsparcie rodziny i system pieczy zastępczej oraz lokalna polityka zdrowotna),
9. kultura i rekreacja.

W związku z tymi zmianami w praktyce pojawiły się liczne wątpliwości. Także redakcja PORADNIKA Rachunkowości Budżetowej zwracała się z kilkoma pytaniami do Ministerstwa Finansów (patrz pismo w PRB 10/2021 na str. 12).

Oto odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania szczegółowe kierowane przez jednostki samorządu terytorialnego do Ministerstwa Finansów w związku ze zmianą klasyfikacji budżetowej na potrzeby funkcjonowania Systemu Monitorowania Usług Publicznych (SMUP).

1. W którym rozdziale po zmianach ujmować wydatki dotyczące lokali użytkowych?

Czy w nowo utworzonym rozdziale 70007 "Gospodarowanie mieszkaniowym zasobem gminy" można ewidencjonować wydatki na lokale użytkowe?

Wydatki dotyczące lokali użytkowych powinny być księgowane w rozdziale 70005 "Gospodarka gruntami i nieruchomościami".

Wydatki dotyczące lokali mieszkalnych powinny być księgowane w rozdziale 70007 "Gospodarowanie mieszkaniowym zasobem gminy".

Powodem utworzenia nowego rozdziału 70007 "Gospodarowanie mieszkaniowym zasobem gminy" było wyodrębnienie wydatków ponoszonych przez JST na nieruchomości mieszkalne. Rozdzielenie wydatków zgodnie z ww. podziałem pozwoli docelowo na monitorowanie w SMUP wydatków ponoszonych na usługę odnoszącą się do gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy, określonych w systemie jako "Wynajmowanie mieszkań przez JST".

2. Co ujmować w nowo utworzonym rozdziale 70007?

Co należy ujmować w rozdziale 70007 "Gospodarowanie mieszkaniowym zasobem gminnym"?

Dochody oraz wydatki związane z gospodarowaniem tym zasobem.

3. Jak powiaty/województwa powinny ujmować wydatki na zasób mieszkaniowy JST?

Jakie obowiązują zasady ujmowania wydatków na zasób mieszkaniowy JST innych niż gminy?

Ustawodawca przewidział, że "zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych" jest zadaniem własnym gminy, stąd na potrzeby projektu SMUP wyodrębniono rozdział 70007.

Zatem powiaty/województwa powinny klasyfikować wydatki na lokale mieszkalne, traktując je jako jeden z typów posiadanych nieruchomości, czyli w rozdziale 70005.

Liczba lokali mieszkalnych będąca własnością powiatów lub województw jest znikoma w porównaniu do liczby mieszkań gminnych, niemniej w związku z otrzymywanymi sygnałami po przeanalizowaniu sprawy nie jest wykluczone rozszerzenie rozdziału 70007 na wszystkie jednostki samorządu od roku 2023.

4. Jak klasyfikować dochody z tytułu wynajmu pomieszczeń po zmianach w rozdziałach klasyfikacji budżetowej?

W jakich rozdziałach ujmować dochody, które do tej pory były klasyfikowane w rozdziałach podmiotowych, np.: dochody z gospodarowania mieniem przez szkoły/wynajmu pomieszczeń w budynku szkoły? Czy mogą być dalej klasyfikowane w dziale 801, w rozdziałach 80101 "Szkoły podstawowe" lub 80120 "Licea ogólnokształcące"? Czy należy je ujmować w rozdziale 70005 "Gospodarka gruntami i nieruchomościami"?

Dochody z tego tytułu klasyfikujemy jak do tej pory.

5. Czy samorządowe zakłady budżetowe powinny stosować podział na rozdziały podmiotowe i usługowe?

Czy zapisy § 1 pkt 1 lit. j ww. rozporządzenia (chodzi o stosowanie rozdziałów podmiotowych i usługowych) mają zastosowanie również do samorządowych zakładów budżetowych?

Zasady stosowania klasyfikacji budżetowej dla zakładów budżetowych powinny być identyczne jak dla jednostek, tj.: koszty utrzymania stanowisk pracy (wynagrodzenia i inne zgodnie z wyjaśnieniami - poza wyjątkami) ujmuje się w rozdziale podmiotowym, a inne - w odpowiednich rozdziałach usługowych lub gdy ich brak - w rozdziałach …95.

Rozdziały 40002 "Dostarczanie wody" i 90001 "Gospodarka ściekowa i ochrona wód" to wymienione w rozporządzeniu rozdziały usługowe, więc tam powinny być ujmowane wydatki bezpośrednio związane z tymi usługami. Natomiast wydatki związane z utrzymaniem stanowisk pracy mogą być ujmowane np. w rozdziale 90017 "Zakłady gospodarki komunalnej".

6. W którym rozdziale ujmować wydatki związane z utrzymaniem stanowisk pracy powiatowego zarządu dróg?

Czy wydatki związane z utrzymaniem stanowisk pracy powiatowego zarządu dróg (PZD) można nadal ujmować w rozdziale 60014 "Drogi publiczne powiatowe"?

Wydatki takich jednostek należy klasyfikować w odpowiednich rozdziałach podmiotowych dla danej jednostki samorządu, w tym przypadku w 75020 "Starostwa powiatowe".

7. Jak po zmianach klasyfikować wydatki z zakresu zadań zleconych dotyczące geodezji i kartografii?

Czy płace pracowników realizujących zadania wynikające z art. 41b ust. 3 Prawa geodezyjnego i kartograficznego, które są finansowane w części z dotacji na realizację zadań z zakresu administracji rządowej, można nadal klasyfikować w rozdziale 71012 "Zadania z zakresu geodezji i kartografii"?

W rozdziale 71012 powiat otrzymuje dotację na wynagrodzenia, więc zgodnie z zapisem § 1 pkt 1 lit. j akapit drugi całość wydatków na wynagrodzenia, finansowanych zarówno z dotacji, jak i ze środków własnych, może znajdować się w tym rozdziale - co jest zgodne z ustawą - Prawo geodezyjne i kartograficzne.

8. Jak po zmianach w rozdziałach klasyfikacji budżetowej ujmować dochody dotyczące projektów UE?

Czy w zakresie dochodów z projektów UE można stosować wyłączenie do dotacji i realizować je w rozdziałach usługowych łącznie z wydatkami na wynagrodzenia pracowników zatrudnionych w jednostce realizującej projekt? Jeśli tak, to czy jednostki mogą planować w tym samym rozdziale również wkład własny do projektu współfinansowanego ze środków UE?

Sposób ewidencjonowania środków w ramach projektów UE nie ulega zmianie.

9. Jakie zmiany należy uwzględnić w ujmowaniu dochodów i wydatków w rozdziale 71015?

Do tej pory w rozdziale 71015 "Nadzór budowlany" ujmowane były wszystkie dochody i wydatki, w tym z dotacji oraz środków własnych. Czy po zmianach, jeśli jednostka posiada tylko środki uzyskane z dotacji na zadania zlecone, będzie mogła (w celu prawidłowego rozliczenia dotacji) dalej prowadzić ewidencję w tym rozdziale? Co w sytuacji, gdy jednostka będzie posiadać środki własne na realizację zadań własnych powiatu - w jakim rozdziale powinna ująć te środki? Czy właściwy będzie rozdział 71095 "Pozostała działalność"?

W sytuacji kiedy JST otrzymuje dotacje na wynagrodzenia w jakimś rozdziale, wówczas całość wydatków na wynagrodzenia może być planowana i ewidencjonowana w tym rozdziale, w tym przypadku w rozdziale 71015.

10. Jak po zmianach w rozdziałach klasyfikacji budżetowej ujmować dotacje?

Co należy ujmować w rozdziałach, w których jednostki otrzymują dotacje na zadania? Czy dotyczy to tylko zadań zleconych, czy wszystkich rodzajów dotacji?

Dotyczy wszystkich przypadków, w których dla rozliczenia dotacji niezbędne jest ujęcie wydatków z niej finansowanych w jednym rozdziale, a więc nie tylko zadań zleconych.

Odpowiedzi opracowane przez zespół ekspertów samorządowych w ramach projektu SMUP. Treść wyjaśnień została autoryzowana przez Ministerstwo Finansów.