Jak ustalać kwotę potrącenia przy wieloskładnikowej liście płac obejmującej także wynagrodzenie za urlop i chorobę

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniu:

• składek ZUS,
• zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych,
• wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego (PPK), w rozumieniu ustawy o pracowniczych planach kapitałowych, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania

- podlegają potrąceniu m.in. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne (art. 87 § 1 Kodeksu pracy).

Wynagrodzenie za pracę a potrącenie

W kontekście potrąceń dokonywanych przez pracodawców na wezwanie organów egzekucyjnych, ze względu na różnorodność elementów składowych przychodu pracownika, przyjęło się za zasadne szerokie rozumienie pojęcia wynagrodzenia za pracę. Potwierdza to orzecznictwo sądowe, w tym chociażby wyroki Sądu Najwyższego: z 17 lutego 2004 r. (sygn. I PK 217/03, OSNP 2004/24/419) oraz z 29 stycznia 2007 r. (sygn. II PK 181/06, OSNP 2008/5-6/64).

Zgodnie z przytoczonym orzecznictwem reguły dokonywania potrąceń wskazanych w Kodeksie pracy dotyczą:

• składników płacy, takich jak pensja, premie, różnego rodzaju dodatki, w tym stażowe, funkcyjne, wynagrodzenie za pracę w nocy, za godziny nadliczbowe, jak również wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy i za urlop wypoczynkowy oraz
• innych świadczeń związanych z pracą, takich jak dodatkowe wynagrodzenie roczne, odprawa emerytalna, nagroda jubileuszowa czy ekwiwalent urlopowy.

Jak wskazano w treści zapytania, tego samego dnia sierpnia 2021 r. przewidziano dla pracownika wypłatę kwartalnej premii oraz wynagrodzenia za pracę, za urlop oraz chorobę. Z uwagi na fakt, iż wszystkie te świadczenia objęte zostały postępowaniem egzekucyjnym, zakład pracy powinien je zsumować i od ich łącznej kwoty netto dokonać stosownego pomniejszenia, stosując kodeksowe ograniczenia w egzekucji pod postacią górnej granicy potrącenia i jednej kwoty wolnej od potrąceń. Słuszność tego poglądu potwierdził Główny Inspektorat Pracy w piśmie z 19 listopada 2012 r. (sygn. GNP-364/306-072-43-1/12).

Kwota wolna i granice potrącenia z wynagrodzenia

Górna granica potrącenia to:

• 3/5 wynagrodzenia netto - przy egzekucji świadczeń alimentacyjnych,
• 1/2 wynagrodzenia netto - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych i w razie egzekucji innych należności niealimentacyjnych.

Gdy dochodzi do zbiegu potrąceń z różnych tytułów, potrącenia kwot egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczek pieniężnych nie mogą w sumie przekraczać 1/2 wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami należności alimentacyjnych - 3/5 wynagrodzenia (art. 87 § 4 Kodeksu pracy).

Innym ważnym ograniczeniem dopuszczalności potrąceń jest ustalenie tzw. kwoty wolnej, gwarantującej zachowanie pewnego minimum bytowego pracownika. Przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wynosi ona 100% ustawowego, minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek zusowskich, zaliczki podatkowej oraz wpłat do PPK.

Wysokość kwot wolnych od potrąceń w 2021 r. podajemy w dodatku do "MONITORA księgowego" pt. "Wskaźniki i stawki".

Przykład

Zatrudniony na pełny etat 30-letni pracownik, który zrezygnował z uczestnictwa w PPK, przepracował w sierpniu 2021 r. tylko 7 dni, gdyż przebywał przez 5 dni na zwolnieniu lekarskim oraz przez 10 dni na urlopie wypoczynkowym. Z tego tytułu 31 sierpnia naliczono mu:

• wynagrodzenie za pracę i urlop w łącznej kwocie 3500 zł brutto,

• wynagrodzenie chorobowe w wysokości 483,25 zł brutto.

W tym samym dniu dodatkowo postawiono do jego dyspozycji premię regulaminową za II kwartał 2021 r. w kwocie 1100 zł brutto.

Na wspomnianych należnościach ciąży zajęcie komornicze na kwotę kilku tysięcy złotych (dotyczy ono niespłaconego kredytu bankowego).

Uwzględniając fakt, iż ww. pracownik jest uprawniony do kwoty zmniejszającej zaliczkę podatkową (43,76 zł), podstawowych kosztów uzyskania przychodów oraz kwoty wolnej od potrąceń wynoszącej 2061,67 zł, rozliczenie jego sierpniowej listy płac (uwzględniającej potrącenie komornicze) powinno wyglądać jak poniżej:

Dwie wypłaty w miesiącu

Niekiedy zdarza się, że pracownik w tym samym miesiącu uzyskuje w różnych terminach dwie wypłaty, np. pensję i premię. W takich okolicznościach ustalanie prawidłowej kwoty potrącenia na wezwanie organu egzekwującego należności niealimentacyjne powinno wyglądać następująco:

• w terminie pierwszej wypłaty w danym miesiącu wyznacza się dopuszczalną kwotę potrącenia przy zachowaniu kodeksowych ograniczeń, czyli kwoty wolnej od zajęć i górnego pułapu potrącenia wynoszącego 1/2 należności netto,
• przy okazji drugiej wypłaty sumuje się przysługujące zatrudnionemu w danym miesiącu należności, dokonując od uzyskanej sumy odliczeń podatkowo-składkowych (oraz wpłat do PPK) i ustalając dopuszczalną kwotę potrącenia z zastosowaniem jednej kwoty wolnej od potrąceń oraz ograniczenia zezwalającego na zajęcie zatrudnionemu nie więcej niż połowę płacy netto.

Podstawa prawna:

• art. 87-87¹ ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1162

Mariusz Pigulski

ekspert i praktyk, od wielu lat zajmujący się prawem pracy i ubezpieczeń społecznych, absolwent Podyplomowego Studium Prawa Pracy na Uniwersytecie Łódzkim, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowo-płacowej