Zasady dokonywania potrąceń z wynagrodzeń
Pracodawca ma obowiązek dokonywania potrąceń z wynagrodzenia wypłacanego pracownikowi. Potrąceń obowiązkowych dokonuje m.in. na podstawie zawiadomienia o egzekucji sądowej lub administracyjnej. Natomiast potrąceń dobrowolnych może dokonać tylko za zgodą pracownika.
Potrąceń z wynagrodzenia za pracę należy dokonywać z kwoty netto, czyli po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat do PPK.
1. Potrącenia obowiązkowe
Potrącenia obowiązkowe to potrącenia dokonywane przez pracodawcę bez konieczności uzyskiwania zgody pracownika. Inne potrącenia wymagają jego zgody.
Tabela 1. Potrącenia obowiązkowe (nie wymagają zgody pracownika)
| Lp. | Potrąceniu obowiązkowemu (bez zgody pracownika) podlegają: |
| 1. | sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych |
| 2. | sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne |
| 3. | zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi |
| 4. | kary pieniężne przewidziane w art. 108 Kodeksu pracy (za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy) |
UWAGA!
Potrąceń obowiązkowych należy dokonywać w kolejności wskazanej w tabeli 1.
2. Potrącenia dobrowolne
W praktyce pracownik może mieć nie tylko zadłużenia, które pracodawca potrąca bez jego zgody (potrącenia obowiązkowe), ale także inne obciążenia, np. raty pożyczki z kasy zapomogowo-pożyczkowej, składki na związki zawodowe, składki na ubezpieczenie na życie. Na potrącenie tego typu należności niezbędna jest zgoda pracownika (zob. tabelę 2).
Tabela 2. Potrącenia dobrowolne (wymagają zgody pracownika)
| Lp. | Potrąceniu dobrowolnemu (za zgodą pracownika) podlegają: |
| 1. | należności na rzecz pracodawcy |
| 2. | należności na rzecz innych podmiotów niż pracodawca |
3. Kwota wolna i maksymalna granica potrącenia
Pracodawca dokonuje potrącenia z wynagrodzenia z zachowaniem:
● kwoty wolnej od potrąceń (zob. ppkt 3.1) oraz
● maksymalnej, dopuszczalnej granicy potrącenia (zob. ppkt 3.2).
3.1. Kwoty wolne od potrąceń
Tabela 3. Rodzaje potrącenia i kwoty wolne od potrąceń
| Lp. | Rodzaj potrącenia | Kwota wolna od potrąceń |
| 1. | przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności alimentacyjnych | brak kwoty wolnej* |
| 2. | przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne | 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania |
| 3. | przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi | 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę |
| 4. | przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 Kodeksu pracy | 90% minimalnego wynagrodzenia za pracę |
| 5. | przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy (tylko za zgodą pracownika) | 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę |
| 6. | przy potrącaniu należności na rzecz innych podmiotów niż pracodawca (tylko za zgodą pracownika) | 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę |
* Przy potrącaniu należności alimentacyjnych na podstawie tytułu wykonawczego nie obowiązuje żadna kwota wolna od potrąceń, lecz wyłącznie granica potrącenia.
UWAGA!
Kwotę wolną należy obliczać na podstawie minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu dokonywania potrącenia.
Tabela 4. Kwoty wolne od potrąceń obowiązujące w 2024 r. dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy powyżej 26 roku życia*
| Lp. | Rodzaj należności | Kwota wolna | |||
| Podstawowe koszty uzyskania przychodów, PIT-2 | Podstawowe koszty uzyskania przychodów, | Podwyższone koszty uzyskania przychodów, PIT-2 | Podwyższone koszty uzyskania przychodów, | ||
| 1. | Należności alimentacyjne egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych | brak | brak | brak | brak |
| 2. | Należności inne niż alimentacyjne egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych | 3221,98 zł 3261,53 zł | 2921,98 zł 2961,53 zł | 3227,98 zł 3267,53 zł | 2927,98 zł 2967,53 zł |
| 3. | Zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi (75% minimalnej płacy) | 2416,49 zł 2446,15 zł | 2191,49 zł 2221,15 zł | 2420,99 zł 2450,65 zł | 2195,99 zł 2225,65 zł |
| 4. | Kary pieniężne porządkowe (90% minimalnej płacy) | 2899,78 zł 2935,38 zł | 2629,78 zł 2665,38 zł | 2905,18 zł 2940,78 zł | 2635,18 zł 2670,78 zł |
| 5. | Należności na rzecz pracodawcy (100% minimalnej płacy) | 3221,98 zł 3261,53 zł | 2921,98 zł 2961,53 zł | 3227,98 zł 3267,53 zł | 2927,98 zł 2967,53 zł |
| 6. | Należności na rzecz innych podmiotów niż pracodawca (80% minimalnej płacy) | 2577,58 zł 2609,22 zł | 2337,58 zł 2369,22 zł | 2582,38 zł 2614,02 zł | 2342,38 zł 2374,02 zł |
* Kwoty podane w tabeli zostały obliczone przy założeniu, że pracownik nie przystąpił do PPK i złożył PIT-2.
Kwoty wolne od potrąceń należy ustalać proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika.
3.2. Maksymalna dopuszczalna granica potrącenia
Wysokość potrącenia nie może przekraczać maksymalnej dopuszczalnej granicy potrącenia oraz kwoty wolnej.
Tabela 5. Granice potrąceń i maksymalna suma potrąceń przy zbiegu tytułów egzekucyjnych
| Rodzaj potrącenia | Górna granica potrącenia |
| w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych oraz przy zbiegu świadczeń alimentacyjnych na mocy tytułów wykonawczych wraz z potrąceniami niealimentacyjnymi na podstawie tytułu wykonawczego i zaliczek pieniężnych | do 3/5 wynagrodzenia netto (60%) |
| w razie egzekucji innych należności na podstawie tytułów egzekucyjnych niż wyżej wymienione lub potrącenia zaliczek pieniężnych oraz przy zbiegu należności innych niż świadczenia alimentacyjne na mocy tytułów wykonawczych oraz zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi | do 1/2 wynagrodzenia netto (50%) |
| w przypadku kar pieniężnych (art. 108 Kp) | do wysokości jednodniowego wynagrodzenia pracownika za jedno przewinienie Łącznie potrącenie nie może przekraczać 1/10 części wynagrodzenia netto po dokonaniu potrąceń obowiązkowych (zgodnie z kolejnością wskazaną w tabeli 1) |
UWAGA!
W przypadku świadczeń alimentacyjnych nie należy stosować ograniczenia do 3/5 wynagrodzenia do takich świadczeń jak nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej - podlegają one bowiem zajęciu w całości.
Przykładowo pracownik zatrudniony na pełny etat ma zajęcie komornicze alimentacyjne na kilkadziesiąt tysięcy złotych. Nie jest uczestnikiem PPK i złożył PIT-2. Pracodawca może mu potrącić:
Wariant 1. Pracownik zarabia 10 000 zł netto. Pracodawca może dokonać potrącenia do wysokości 3/5 wynagrodzenia netto, tj. 6000 zł.
Wariant 2. Pracownik zarabia 5000 zł netto. Maksymalnie pracodawca może potrącić 3/5 wynagrodzenia, tj. 3000 zł. Do wypłaty pozostanie wówczas 2000 zł. W tym przypadku nie stosuje się kwoty wolnej od potrąceń. Gdyby pracownik miał zajęcie komornicze, ale tylko na inne należności niż alimentacyjne, wówczas maksymalną granicą potrącenia jest połowa wynagrodzenia, tj. 2500 zł. Jednak dokonując maksymalnego potrącenia, pracodawca nie zachowałby kwoty wolnej od potrąceń, która wynosi 3221,98 zł (od 4242 zł brutto i dla podstawowych kosztów uzyskania przychodów). W tej sytuacji pracodawca mógłby dokonać potrącenia w kwocie nie większej niż różnica między wynagrodzeniem netto a kwotą wolną, czyli 1778,02 zł (5000 zł - 3221,98 zł).
Wariant 3. Pracownik zarabia 5000 zł netto, ale oprócz wynagrodzenia w danym miesiącu otrzymał 3000 zł nagrody z funduszu nagród. W tym przypadku pracodawca może dokonać potrącenia z wynagrodzenia do wysokości 3000 zł (3/5 wynagrodzenia) oraz potrącenia z nagrody do wysokości 3000 zł (100% nagrody). Przy alimentach nagroda nie podlega ograniczeniu. Do komornika pracodawca może w tej sytuacji przekazać maksymalnie 6000 zł, a pracownikowi wypłacić 2000 zł.
Podstawa prawna
Podstawa prawna: art. 87, art. 871, art. 88, art. 108 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465
