Jak dokonać potrącenia ustalonej kwoty szkody z pensji pracownika bez jego zgody

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Potrącenie ustalonej kwoty szkody wyrządzonej przez pracownika z jego pensji jest możliwe tylko wtedy, gdy wyrazi on na to zgodę. Bez znaczenia pozostaje w tym przypadku wysokość kwoty, której domaga się pracodawca. Brak zgody pracownika na potrącenie oznacza, że zatrudniający musi skierować sprawę do sądu. Z reguły nie będzie możliwości przeprowadzenia sprawy w trybie nakazowym, co wymaga przedstawienia dokumentów, których z reguły pracodawca nie będzie posiadał. Ten bardziej korzystny dla pracodawcy tryb postępowania byłby możliwy, gdyby dysponował on ważnym wekslem. Jednak wystawianie weksli na zabezpieczanie należności związanych z odpowiedzialnością materialną pracowników zostało zakwestionowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Zatem ta forma egzekwowania zobowiązań pracowniczych nie może być stosowana przez pracodawców.

W żądaniu pozwu pracodawca musi podać konkretną kwotę, której domaga się od pracownika. Zawsze należy podawać kwotę brutto, a nie netto. Wymogu prawidłowego określenia żądania nie spełnia oczywiście formułowanie go w ten sposób, że powód domaga się kwoty odpowiedniej bądź wynikającej z umowy o pracę, a tym bardziej kwoty, którą sąd ma wyliczyć na podstawie dokumentów. Oprócz kwoty głównej z reguły żądanie pracodawcy powinno obejmować odsetki ustawowe za opóźnienie. Należy też wskazać okres, za który mają być zasądzone odsetki, tj. datę początkową i zastrzeżenie, że przysługują do dnia zapłaty.

Pozew musi być uzasadniony. Najistotniejszy jego element to określenie podstawy faktycznej żądania. Pracodawca musi zatem krótko opisać, jakie okoliczności doprowadziły do tego, że uważa swoje żądanie za zasadne. Wskazywanie podstawy prawnej żądań nie jest obowiązkowe, ale można i warto to zrobić. Jeśli firma znalazła korzystne dla siebie orzeczenia Sądu Najwyższego w tym zakresie, warto je przytoczyć w uzasadnieniu. Pozew powinien również zawierać wnioski dowodowe. Wskazywanie dowodów na poparcie twierdzeń zawartych w pozwie nie jest zwykle konieczne w sprawach, w których spór dotyczy wyłącznie prawa, a fakty, na których jest oparty pozew, są bezsporne. W tym przypadku do pozwu należy dołączyć umowę o odpowiedzialności materialnej, natomiast dowody muszą wykazywać także wysokość szkody poniesionej przez pracodawcę.

Podstawowe elementy pozwu

Przy wnoszeniu pozwu zarówno w postępowaniu uproszczonym, jak i zwykłym od 21 sierpnia 2019 r. pracodawcę obowiązuje opłata stała uzależniona od wartości przedmiotu sporu (WPS).

Opłaty od pozwu wnoszonego przez pracodawcę

Jeśli pozew będzie zawierał braki lub nie zostanie opłacony, sąd wezwie pracodawcę do usunięcia braków w terminie 7 dni. Niewykonanie wezwania będzie skutkować zwrotem pozwu. Sąd, o ile nie będzie miał wątpliwości co do zgłoszonego w pozwie roszczenia, wyda nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym. Niezaskarżony nakaz po uzyskaniu klauzuli wykonalności będzie tytułem egzekucyjnym, z którym pracodawca może się udać do komornika. Jeśli sąd nie wyda nakazu albo pozwany pracownik zgłosi sprzeciw, sąd przeprowadzi postępowanie dowodowe. Pracodawcę w tego typu procesie obciąża obowiązek wykazania szkody i jej wysokości, zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków przez pracownika oraz związku przyczynowego między zachowaniem pracownika a szkodą (art. 116 Kodeksu pracy). Ciężar dowodu wskazanych okoliczności ciąży na pracodawcy także wtedy, gdy twierdzi, iż pracownik wyrządził szkodę z winy umyślnej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 8 marca 2007 r., III APa 2/07).

Okoliczności dotyczące powstania szkody pracodawca może wykazywać za pomocą wszelkich środków dowodowych, których wiarygodność i moc dowodową sąd ocenia według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważania zebranego materiału (wyrok SN z 23 czerwca 2009 r., III PK 15/09). Typowymi dowodami przydatnymi w procesie odszkodowawczym mogą być, oprócz dokumentów, m.in. zeznania świadków, dowody z zapisów kamer monitoringu, opinie biegłych czy zeznania stron (o ile okoliczności sprawy nie zostały wyjaśnione za pomocą innych dowodów). Opinia biegłego może być konieczna przy ustaleniu wysokości szkody. Gdy istnieje spór co do wartości zniszczonej rzeczy lub celowych kosztów jej naprawy, może ją określić biegły. Zasięgnięcie opinii osoby posiadającej specjalistyczną wiedzę może być wymagane również wtedy, gdy konieczna jest ocena, czy nie doszło do przekroczenia przez pracownika granic dopuszczalnego ryzyka przy wykonywaniu obowiązków, szczególnie jeśli dotyczyło to kwestii technicznych. Jeżeli udowodnienie wysokości szkody jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, sąd - stosując ogólne uprawnienie dotyczące spraw o charakterze odszkodowawczym, określone w art. 322 Kodeksu postępowania cywilnego - może zasądzić odpowiednią sumę według własnej oceny, wynikającej z analizy wszystkich okoliczności sprawy.

Po zakończeniu postępowania sąd wyda wyrok, od którego obu stronom będzie przysługiwała możliwość wniesienia apelacji do sądu drugiej instancji (sądu okręgowego lub apelacyjnego). Po prawomocnym zakończeniu postępowania, co nastąpi, gdy nikt nie odwoła się od wyroku sądu pierwszej instancji albo po wydaniu wyroku przez sąd drugiej instancji, pracodawca musi na korzystnym dla siebie wyroku uzyskać sądową klauzulę wykonalności. Z wyrokiem opatrzonym klauzulą może zgłosić się do komornika i dopiero wtedy wyegzekwować od pracownika zasądzone roszczenie.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 91, art. 116 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495

• art. 17 pkt 4, art. 322, art. 367 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1460; ost.zm. Dz.U. 2019 r. poz. 1469

• art. 13 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 785; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1655

Rafał Krawczyk

sędzia Sądu Okręgowego w Toruniu