Pracodawca nie musi składać formularza RUD za wykonawcę dzieła w trakcie jego urlopu wychowawczego - najnowsze wytyczne ZUS i ministerstwa

Osoba wykonująca umowę o dzieło na rzecz swojego pracodawcy, w trakcie korzystania z urlopu wychowawczego, nie jest traktowana - dla potrzeb ubezpieczeń społecznych - jako wykonawca dzieła wykonywanego na rzecz własnego pracodawcy. Zgodnie z dotychczasową, wieloletnią - i nadal aktualną - wykładnią ZUS za takiego pracownika - wykonawcę nie należy opłacać składek na ubezpieczenia społeczne. Nie ma w tym przypadku znaczenia fakt, że umowa o dzieło wykonywana jest na rzecz podmiotu, z którym wykonawcę dzieła jednocześnie łączy stosunek pracy.

Okazuje się jednak, że pomimo braku obowiązku opłacania składek z takiej umowy o dzieło pracodawca wykonawcy nie ma obowiązku przekazywać za niego formularza RUD. Taką interpretację, w odpowiedzi na pytanie redakcji MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń, przedstawiło 23 lipca 2021 r. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej.

Płatnicy składek zawierający z osobami fizycznymi umowy o dzieło są zobowiązani zgłosić je do ZUS na formularzu RUD. Zgłoszeń należy dokonać sukcesywnie, w terminie do 7 dni od dnia zawarcia każdej kolejnej umowy o dzieło.

Brak obowiązku zgłoszenia umowy o dzieło zawartej z własnym pracownikiem

Obowiązek zgłoszenia nie dotyczy m.in. umów o dzieło zawartych z osobą, która pozostaje z płatnikiem w stosunku pracy lub jeśli w ramach umowy o dzieło zawartej z podmiotem trzecim wykonawca realizuje dzieło na rzecz swojego pracodawcy (art. 36 ust. 17 ustawy systemowej).

W takiej sytuacji wynagrodzenie z umowy o dzieło zawartej z własnym pracodawcą stanowi podstawę do oskładkowania. Pracodawca uwzględnia wówczas przychód z umowy o dzieło w podstawie wymiaru składek ZUS z tytułu stosunku pracy - sumując je z wynagrodzeniem pracowniczym. Pracodawca nie dokonuje odrębnego zgłoszenia wykonawcy dzieła do ubezpieczeń, lecz jedynie wykazuje przychody z umowy cywilnoprawnej w raporcie ZUS RCA, z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx. Oznacza to, że pod względem ubezpieczeniowym umowa cywilnoprawna zostaje "wchłonięta" przez stosunek pracy, a wykonawca dzieła - dla potrzeb ustalenia obowiązku składkowego - jest traktowany jak pracownik. Z tego względu ustawodawca zdecydował, że przekazywanie informacji RUD w takim przypadku jest niecelowe.

Status ubezpieczeniowy pracownika - wykonawcy dzieła ulega zmianie, gdy ten korzysta z urlopu wychowawczego. W trakcie urlopu wychowawczego pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu przebywania na tym urlopie, jeżeli nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie ma innych tytułów skutkujących obowiązkiem ubezpieczeń społecznych (art. 9 ust. 6 ustawy systemowej). Urlop wychowawczy stanowi również tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli pracownik na urlopie wychowawczym nie ma innego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego (art. 66 ust. 1 pkt 32 ustawy zdrowotnej).

Zgodnie z wieloletnią wykładnią prezentowaną przez ZUS, pomimo że dana osoba pozostaje w zatrudnieniu, stosunek pracy nie stanowi tytułu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. W okresie korzystania z urlopu wychowawczego tytułem ubezpieczeniowym jest przebywanie na tym urlopie, nie zaś stosunek pracy. Dlatego pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym i zawierającego z pracodawcą umowę o dzieło nie traktuje się - dla celów ubezpieczeń ZUS - jako pracownika. Wynagrodzenie z umowy o dzieło nie stanowi podstawy naliczenia składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.

Pracownik wykonujący umowę o dzieło na urlopie wychowawczym bez zgłoszenia RUD

Biorąc pod uwagę utrwaloną wykładnię prezentowaną przez ZUS w odniesieniu do umów o dzieło zawieranych z własnym pracownikiem w trakcie jego urlopu wychowawczego (także macierzyńskiego i rodzicielskiego), można byłoby sądzić, że taka umowa powinna zostać zgłoszona na formularzu RUD. W trakcie ww. urlopów nie jest ona traktowana jako umowa zawarta z własnym pracodawcą i jest wolna od jakichkolwiek składek.

Okazuje się jednak, że umowa o dzieło, która:

• została zawarta z własnym pracownikiem (lub jest wykonywana na rzecz własnego pracodawcy) oraz
• została zawarta w trakcie przebywania na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim lub wychowawczym,

nie podlega zgłoszeniu w informacji RUD. Pracodawca nie musi przesyłać do ZUS formularza RUD. Takiej wykładni, w odpowiedzi na pytanie MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń, udzieliło Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej - potwierdzając jednak jednocześnie, że nadal obowiązuje zasada, iż z tytułu takiej umowy cywilnoprawnej nie są opłacane żadne składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.

Należy zatem zweryfikować obowiązujące w tym zakresie dotychczasowe podejście, o którym pisaliśmy w numerze 7/2021 MPPiU w artykule "Czy pracodawca powinien złożyć formularz RUD w razie zawarcia umowy o dzieło z pracownicą na urlopie wychowawczym", i stosować prezentowane stanowisko resortu pracy.

Wyjaśnienia Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej z 23 lipca 2021 r. udzielone w odpowiedzi na pytanie redakcji

PRZYKŁAD

Anna B. jest zatrudniona w przedsiębiorstwie produkcyjnym. Od 1 grudnia 2020 r. przebywała na urlopie macierzyńskim, a następnie - rodzicielskim. Ubezpieczona nie łączy urlopu rodzicielskiego z pracą u swojego pracodawcy i nie posiada innych tytułów do ubezpieczeń społecznych niż pobieranie zasiłku macierzyńskiego. 1 lipca 2021 r. Anna B. i jej pracodawca zawarli umowę o dzieło, z terminem jej realizacji do końca września br.

Pracodawca Anny B. nie rozlicza składek od przychodów uzyskanych przez Annę B. z tytułu umowy cywilnoprawnej pomimo trwania stosunku pracy. Zgodnie z nadal aktualną wykładnią ZUS i MRiPS pod względem obowiązku składkowego z umowy o dzieło Anna B. nie jest traktowana jako pracownik.

Jednocześnie jednak, zgodnie z najnowszymi wytycznymi resortu spraw społecznych, umowa o dzieło zawarta z Anną B. nie podlega obowiązkowi zgłoszenia na formularzu RUD - dla celów tej informacji umowa jest traktowana jako zawarta z własnym pracodawcą wykonawcy dzieła.

PRZYKŁAD

Damian P. od 1 stycznia 2021 r. przebywa na urlopie wychowawczym, który łączy z wykonywaniem pracy na 1/2 etatu na rzecz pracodawcy, który udzielił tego urlopu. Od 21 czerwca br. pracodawca Damiana P. zawarł z nim dodatkowo umowę o dzieło. W tej sytuacji umowa o dzieło jest traktowana jako zawarta z własnym pracownikiem. Wynagrodzenie uzyskane z jej tytułu podlega zatem uwzględnieniu w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy. Pracodawca (i zarazem - zamawiający dzieło) powinien zatem rozliczyć je po zsumowaniu z wynagrodzeniem za pracę w raporcie RCA z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx. W tym przypadku nie ma obowiązku zgłoszenia omawianej umowy na formularzu RUD, gdyż została zawarta z własnym pracodawcą wykonawcy dzieła i podlega pełnemu oskładkowaniu na zasadach obowiązujących w odniesieniu do przychodów pracowniczych.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 8 ust. 2a, art. 9 ust. 6, art. 36 ust. 17 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 619

• art. 66 ust. 1 pkt 32 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1292

• załączniki nr 24-25 do rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z 20 grudnia 2020 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych, informacji o zawartych umowach o dzieło oraz innych dokumentów - Dz.U. z 2020 r. poz. 2366

Joanna Stolarska

prawnik, ekspert prawa ubezpieczeń społecznych, autorka licznych publikacji i opracowań z zakresu składkowego, redaktor MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń, były wieloletni pracownik ZUS