Czy podlega VAT sprzedaż walut wirtualnych (kryptowalut)

Obrót wirtualnymi "walutami" (kryptowalutami) już jakiś czas temu przekroczył ramy ciekawostki pasjonującej nielicznych internautów. Teraz, gdy NBP i KNF wydały wspólny komunikat zwracający uwagę na ryzyko inwestowania w te "waluty", nie sposób nie zainteresować się tym instrumentem finansowym współczesnego świata. Tym bardziej że kwestie opodatkowania kryptowalut są od pewnego czasu przedmiotem zainteresowania administracji skarbowej, także jeżeli chodzi o opodatkowanie VAT.

Co to są waluty wirtualne

Za Europejskim Urzędem Nadzoru Bankowego można zdefiniować waluty wirtualne jako cyfrową reprezentację wartości, nieemitowaną przez bank centralny ani organ publiczny, niekoniecznie powiązaną z walutą określonego kraju, lecz uznawaną przez osoby fizyczne i prawne za środek płatniczy, która może być przenoszona, przechowywana albo może podlegać handlowi elektronicznemu.

Narodowy Bank Polski i Komisja Nadzoru Finansowego w komunikacie z 7 lipca 2017 r. informują, że "waluty" wirtualne nie są emitowane ani gwarantowane przez bank centralny państwa, nie są pieniądzem, tj. nie są prawnym środkiem płatniczym, ani walutą. Nie mogą być wykorzystane do spłaty zobowiązań podatkowych oraz nie spełniają kryterium powszechnej akceptowalności w punktach handlowo-usługowych. "Waluty" wirtualne nie są pieniądzem elektronicznym, nie mieszczą się w zakresie ustawy z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych oraz ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.

Niemniej jednak w opinii NBP i KNF obrót "walutami" wirtualnymi w Polsce nie narusza prawa krajowego ani unijnego.

Rośnie liczba firm akceptujących płatności bitcoinami (można to sprawdzić na www.coinmap.org), a dzięki m.in. platformie inpay.pl można płacić bitcoinami on-line.

Jak można nabyć walutę wirtualną

Walutę wirtualną można nabyć na dwa sposoby - pierwotny i pochodny.

Nabycie pierwotne (tzw. wydobywanie, wykopywanie, mining - analogia do wydobywania złota) odbywa się w trakcie procesu losowego (probabilistycznego) wykorzystującego moc obliczeniową własnego komputera przez użytkownika systemu. Wskutek tego procesu "wykopujący" otrzymuje określoną liczbę nowych jednostek ("monet") wirtualnej waluty, które są zapisywane w wirtualnym portfelu użytkownika. Powstawanie nowych jednostek waluty jest określone w algorytmie danej waluty.

Nabycie pochodne polega na kupowaniu już "wykopanych" "monet" wirtualnej waluty od ich właścicieli (pierwotnych lub pochodnych), np. na giełdach internetowych. A także wskutek przyjmowania zapłaty w walutach wirtualnych za towary lub usługi.

Czy podlega VAT obrót wirtualnymi walutami

Sprzedaż "nowo wykopanych" kryptowalut klientom przez osobę, która nabyła wirtualną walutę wskutek miningu, stanowi czynność (usługę elektroniczną) podlegającą opodatkowaniu VAT jako odpłatne świadczenie usług, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Jednak świadczenie tych usług korzysta ze zwolnienia z VAT (art. 135 ust. 1 lit. e) dyrektywy 2006/112). Podstawą opodatkowania jest marża, czyli kwota wynikająca z różnicy między ceną, po jakiej dany przedsiębiorca nabywa waluty, a ceną, po jakiej je sprzedaje klientom.

Potwierdził to WSA w Łodzi w wyroku z 23 marca 2016 r. (sygn. akt I SA/Łd 54/16). Stwierdził ponadto, że w przypadku sprzedaży nabytych pierwotnie walut wirtualnych na rzecz podmiotów niebędących podatnikami VAT, mających miejsce zamieszkania lub siedzibę poza Unią Europejską - miejscem świadczenia i opodatkowania tych usług jest terytorium kraju nabywcy znajdujące się poza UE. Zatem usługi te nie są opodatkowane podatkiem od towarów i usług na terytorium Polski.

Ale w przypadku sprzedaży tych "nowo wykopanych" jednostek waluty wirtualnej na rzecz podmiotów mających miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce lub innym państwie UE miejscem świadczenia i opodatkowania VAT jest Polska. Sprzedaż ta jest jednak zwolniona na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT.

Waluta wirtualna bitcoin została uznana w tym wyroku nie za rzecz, ale za środek płatniczy.

Wyrok WSA w Łodzi nawiązuje wprost do argumentacji wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 22 października 2015 r. w sprawie Skatteverket przeciwko Davidowi Hedqvistowi o sygn. akt C-264/14. Wyrok TSUE nie dotyczył co prawda sprzedaży jednostek waluty wirtualnej nabytej w sposób pierwotny, ale jak widać, dla WSA w Łodzi nie miało to znaczenia.

Jakie stanowisko zajmują organy podatkowe

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wydał 3 października 2017 r. cztery podobnie brzmiące indywidualne interpretacje podatkowe dotyczące opodatkowania VAT czterech walut wirtualnych (bitcoin - sygn. 0114-KDIP1-3.4012.357.2017.1.ISZ, ether - sygn. 0114-KDIP1-3.4012.359.2017.1.ISZ, iota - sygn. 0114-KDIP1-3.4012.278.2017.2.ISZ, i litecoin - sygn. 0114-KDIP1-3.4012.358.2017.1.ISZ). Wszystkie te waluty zostały uznane za prawny środek płatniczy. Dlatego czynności polegające na odsprzedaży na giełdach internetowych tych wirtualnych walut stanowią, zdaniem Dyrektora KIS, czynności podlegające opodatkowaniu VAT, które korzystają ze zwolnienia. Podstawę opodatkowania stanowi uzyskana marża.

Mimo dużego zainteresowania tym problemem Minister Rozwoju i Finansów, odpowiadając 27 września 2017 r. na zapytanie poselskie nr 4333 z 3 września 2017 r., stwierdził, że stale monitoruje kwestie opodatkowania VAT transakcji wykonywanych z wykorzystaniem walut wirtualnych, ale obecnie nie ma konieczności wydawania w tym zakresie interpretacji ogólnej.

Powołując się na ww. wyrok TSUE z 22 października 2015 r. i na art. 43 ust. 1 pkt 7 polskiej ustawy o VAT, Minister stwierdził, że obrót walutą korzysta ze zwolnienia. Z kolei wykorzystanie waluty bitcoin jako środka płatniczego do nabywania towarów nie podlega VAT. Natomiast opodatkowaniu VAT będzie podlegała dostawa towarów i świadczenie usług, których wartość została wyrażona w bitcoinach.

Zdaniem Ministra Rozwoju i Finansów jednoznacznego stanowiska nie można jednak zająć w kwestii m.in.:

- usług świadczonych przez operatorów portfeli cyfrowych,

- tzw. wykopywania bitcoinów, a także

- usług związanych z pośrednictwem świadczonym przez giełdy wymiany.

Zdaniem Ministra sposób opodatkowania VAT tych usług będzie uzależniony od indywidualnego stanu faktycznego oraz zawieranych umów regulujących m.in. zakres wykonywanych świadczeń, sposób ich realizacji oraz kwestię wynagrodzenia.

Z zaprezentowanych wyroków i interpretacji wynika, że obrót walutami wirtualnymi (pozyskanymi w sposób zarówno pierwotny, jak i pochodny) jest co do zasady zwolniony z VAT. Waluty te są bowiem uznawane za prawny środek płatniczy. Wątpliwości nasuwa jednak stanowisko Ministra Rozwoju i Finansów w odpowiedzi na zapytanie poselskie. Może ono wskazywać np. na brak możliwości zwolnienia dla sprzedaży walut nabytych w sposób pierwotny. Jednak wydaje się, że podatnicy mogą liczyć na korzystną indywidualną interpretację podatkową Dyrektora KIS w tej kwestii.

Podstawa prawna:

• art. 43 ust. 1 pkt 7 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 122; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 60

Paweł Huczko

Ekspert w zakresie podatków, Infor PL