Niewszczynanie egzekucji zaległości podatkowych

Nieprawidłowość

W 2019 r. w urzędzie gminy nie wystawiono ani jednego upomnienia i tytułu wykonawczego na zaległe podatki lokalne (rolny, leśny, od nieruchomości) od osób fizycznych. Zaległości na początek roku wynosiły 345 987 zł. Na koniec roku wzrosły i wynosiły 419 654 zł. Zamiast tego pracownik zajmujący się egzekucją podatkową wysyłał "zaproszenia" do negocjowania spłaty zobowiązań i zawierał porozumienia o ich dobrowolnej spłacie przez podatników. Na powyższe zaproszenia odpowiedziało w ciągu 2019 r. 80 dłużników, z tego zawarto 68 porozumień o spłacie, z których zrealizowano 36 (spłacono kwotę ogółem 65 098 zł).

Prawidłowe postępowanie

Jednostki sektora finansów publicznych mają obowiązek terminowego podejmowania w stosunku do zobowiązanych czynności zmierzających do wykonania zobowiązań (art. 42 ust. 5 uofp). Muszą przy tym działać zgodnie z obowiązującymi przepisami. W przypadku należności podatkowych egzekwowanie ich wykonania przez podatników może następować wyłącznie w trybie określonym w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i wydanym na jej podstawie rozporządzeniu w sprawie postępowania wierzycieli należności pieniężnych. Zobowiązuje do tego art. 2 § 1 pkt 1 ww. ustawy.

W razie uchylania się podatnika od wpłaty podatku wierzyciel powinien podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych (art. 6 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji). Przed podjęciem czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych wierzyciel może podejmować działania informacyjne wobec zobowiązanego, zmierzające do dobrowolnego wykonania przez niego obowiązku. Te czynności zgodnie z § 4 rozporządzenia w sprawie postępowania wierzycieli należności pieniężnych mogą być podejmowane, jeżeli zachodzi uzasadnione okolicznościami przypuszczenie, że podatnik wykona obowiązek dobrowolnie, bez konieczności wszczęcia egzekucji. Czynności informacyjne mogą być podejmowane:

• przed wystawieniem upomnienia lub tytułu wykonawczego, w przypadku gdy egzekucja administracyjna może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia,
• po wystawieniu upomnienia.

Czynności informacyjnych nie przeprowadza się, jeżeli okres do upływu terminu przedawnienia należności pieniężnej jest krótszy niż 6 miesięcy.

Przepisy nie ustalają dokładnie, na czym polegają działania informacyjne. Mówią jedynie, że mogą być podejmowane w formie pisemnej, dźwiękowej lub graficznej (w szczególności przez: internetowy portal informacyjny, SMS, e-mail, telefon, faks). Ich przeprowadzenie trzeba udokumentować w formie pisemnej (na papierze lub elektronicznie). Należy podać co najmniej formę działania informacyjnego i datę jego podjęcia.

Jeśli jednostka nie podejmuje działań informacyjnych albo wynika z nich, że podatnik nie spłaci dobrowolnie zobowiązania, powinna niezwłocznie wystawić i doręczyć dłużnikowi upomnienie (§ 7 rozporządzenia w sprawie postępowania wierzycieli należności pieniężnych). Z kolei po upływie terminu spłaty zobowiązania wskazanego w upomnieniu powinna niezwłocznie wystawić i skierować do odpowiedniego organu egzekucyjnego tytuł wykonawczy (art. 15 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).

Jeśli w wyniku działań informacyjnych podatnik złoży wniosek o udzielenie ulgi w spłacie zaległych zobowiązań (polegającej na umorzeniu, odroczeniu lub rozłożeniu na raty), należy go rozpatrzyć i wydać w tej sprawie decyzję administracyjną, w trybie ustalonym w Ordynacji podatkowej. Pracownik urzędu gminy nie może zawierać z podatnikami "porozumień o spłacie zaległości".

Wierzyciel może nie podejmować czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych wyłącznie wtedy, gdy łączna wysokość należności podatkowej, odsetek z tytułu niezapłacenia jej w terminie i kosztów upomnienia nie przekracza dziesięciokrotności kosztów upomnienia, chyba że okres do upływu terminu przedawnienia należności pieniężnej jest krótszy niż 6 miesięcy (art. 6 § 1b ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).

Izabela Motowilczuk

były wieloletni inspektor kontroli

Podstawy prawne:

• art. 42 ust. 5 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 374)

• ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 900; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2200)

• art. 2 § 1 pkt 1, art. 6 § 1 i § 1b, art. 15 § 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1438; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1901)

• § 4, § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z 30 grudnia 2015 r. w sprawie postępowania wierzycieli należności pieniężnych (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1483)