PPK. Pracownicze plany kapitałowe w JST

Ponad roczny okres obowiązywania ustawy o pracowniczych planach kapitałowych jest doskonałym momentem na pierwsze podsumowanie działania programu. W korzystnej sytuacji znajdują się jednostki samorządu terytorialnego, które będąc jednostkami sektora finansów publicznych przystąpią do programu w ostatnim wskazanym w ustawie terminie, tj. od 1 stycznia 2021 r. Korzystając z dotychczasowych doświadczeń innych podmiotów, bardziej świadomie mogą zaplanować własne działania w tym zakresie. Jak się przygotować, by wdrożenie PPK w JST odbyło się sprawnie i bezproblemowo?

Ustawa z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (dalej ustawa o PPK) weszła w życie z początkiem 2019 r. Zgodnie z założeniami ustawodawcy termin przystąpienia do programu jest różny w odniesieniu do różnych grup pracodawców. W pierwszej kolejności systemem zostali objęci najwięksi pracodawcy - ci mają już za sobą praktyczne doświadczenia, z których inne podmioty z powodzeniem mogą korzystać. Średni przedsiębiorcy właśnie stawiają pierwsze kroki w tym obszarze. Teraz kolej na małe firmy, dla których datą wiążącą będzie 1 lipca 2020 r.

W komfortowej sytuacji są jednostki sektora finansów publicznych - wymienione w art. 9 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, w tym m.in.:

• jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,
• samorządowe zakłady budżetowe,
• samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej utworzone przez JST,
•  samorządowe instytucje kultury,
• inne samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych (uwaga: z wyłączeniem przedsiębiorstw oraz spółek prawa handlowego),

ponieważ przystąpią do programu jako ostatnie - od 1 stycznia 2021 r. Mogą znacznie lepiej przygotować się do samego procesu wdrożenia PPK, chociażby z uwagi na jego czasochłonny przebieg.

PPK a wzrost kosztów zatrudnienia po stronie JST

Począwszy od stycznia 2021 r. po stronie JST - jako podmiotu zatrudniającego - obowiązek stosowania ustawy o PPK będzie automatycznie wiązał się z koniecznością ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z zatrudnieniem pracowników. Po stronie pracodawcy, w odniesieniu do każdego pracownika, powstaje obowiązek dokonywania wpłaty na podstawowym poziomie stanowiącym 1,5% wynagrodzenia pracownika. Ustawodawca przewidział możliwość wprowadzenia mechanizmu wpłat dodatkowych, które mogą stanowić dodatkowo koszt do 2,5% wartości wynagrodzenia każdego zatrudnionego. O ile koszty jednostkowe są łatwe do wyliczenia, o tyle ogólna wartość rocznych wypłat ponoszonych przez JST z tego tytułu nie jest wartością znaną. Ta bowiem jest uzależniona bezpośrednio od zainteresowania pracowników jednostki chęcią uczestnictwa w programie PPK. Zgodnie z założeniami ustawodawcy, każdy uprawniony zatrudniony objęty jest programem pracowniczego planu kapitałowego, o ile nie skorzysta z przysługującego uprawnienia odstąpienia od niego. Zatem na dziś, planując koszty związane z funkcjonowaniem PPK, każda jednostka powinna z założenia uwzględnić pełen stan zatrudnienia z uwagi na brak wiedzy pracodawcy o rzeczywistej liczbie pracowników, którzy będą chcieli w programie uczestniczyć.

Rozpoznanie zainteresowania PPK w JST

W kontekście niepewności co do łącznych kosztów dokonywanych wpłat w ramach funkcjonowania PPK zasadne byłoby dokonanie rozeznania w zakresie potencjalnego zainteresowania pracowników jednostki udziałem w programie. Teraz właśnie, na kilka miesięcy przed wdrożeniem PPK, jest odpowiedni czas na pozyskanie tego typu informacji. Jednym ze sposobów, możliwych do zastosowania, jest przeprowadzenie wśród pracowników badania ankietowego. Zastosowanie narzędzia zapewniającego anonimowość może przynieść najbardziej wiarygodne dane. Za pomocą ankiet JST będzie miała możliwość zbadania, jaki odsetek pracowników ma w tej kwestii wyrobione zdanie, ilu jeszcze waha się co do swojej decyzji. Zalecane byłoby również przekazanie pracownikom rzetelnej informacji o celu i sposobie realizacji PPK, zarówno w odniesieniu do ogólnych założeń programowych, jak i konkretnych działań, które będzie w tym obszarze podejmował pracodawca.

Wymagane konsultacje z pracownikami

Pozornie JST mają jeszcze dużo czasu. Nie należy jednak zapominać, że proces wdrażania PPK jest czasochłonny, chociażby z uwagi na obowiązek przeprowadzenia konsultacji z pracownikami. Proponowane działania w zakresie ankietowania preferencji pracowników, prowadzone równolegle do działań informacyjnych - co do zasady przeprowadzane w okresie przed datą wejścia do systemu PPK - wpisują się bezpośrednio w ustawowy obowiązek pracodawcy, wynikający z art. 7 ust. 3 i 4 ustawy o PPK, dotyczący działania w zakresie wyboru instytucji finansowej w porozumieniu odpowiednio z zakładową organizacją związkową lub reprezentacją osób zatrudnionych. Zgodnie z obowiązującą zasadą, wybór instytucji finansowej powinien zostać dokonany w sposób najlepiej zabezpieczający interes osób zatrudnionych.

Krzysztof Adamczyk

audytor wewnętrzny z praktyką w jednostkach samorządu terytorialnego, ekspert w zakresie inwestycji i zarządzania projektami, dziennikarz specjalizujący się w tematyce prawa samorządowego, finansów publicznych oraz zamówień publicznych

Podstawy prawne

• art. 7 ust. 3 i 4, art. 26, art. 27, art. 134, art. 137 ustawy z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 2215; ost. zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1572)

• art. 9 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost. zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2020)