Jak brexit wpłynął na zatrudnienie obywateli Wielkiej Brytanii w Polsce

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Unia Europejska oraz Wielka Brytania w związku z brexitem ustaliły zasady funkcjonowania obywateli brytyjskich na poszczególnych rynkach pracy krajów członkowskich. Ustalenia te zostały zawarte w umowie z 24 stycznia 2020 r. o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (dalej: umowa o wystąpieniu).

Sytuacja obywateli Wielkiej Brytanii w zakresie legalności pobytu oraz pracy w Polsce jest zależna od tego, czy korzystali oni z prawa pobytu w Polsce zgodnie z prawem UE przed 31 grudnia 2020 r. i czy w dalszym ciągu pozostali na terenie Polski.

Brytyjczycy korzystający w Polsce z prawa pobytu obywatela UE przed 31 grudnia 2020 r. Obywatele brytyjscy do 31 grudnia 2020 r. korzystający w Polsce z prawa pobytu obywatela UE i po tej dacie nadal mieszkający w Polsce zachowują swoje prawa do pobytu oraz wykonywania tutaj pracy, a ich status prawny nie ulega zmianie z praktycznego punktu widzenia (art. 10 ust. 1 pkt b w zw. z art. 126 umowy o wystąpieniu). Podstawą pobytu takich osób na terenie Polski po 31 grudnia 2020 r. jest art. 13 ust. 1 umowy o wystąpieniu. Zatem takich osób nie będą dotyczyć przepisy ustawy o cudzoziemcach.

Ponadto osoby, które mają zapewnione prawo do pobytu na mocy art. 13 umowy o wystąpieniu, korzystają z unijnej swobody przepływu pracowników w granicach przewidzianych art. 45 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, a więc na zwykłych zasadach dotyczących obywateli państw członkowskich UE (art. 24 ust. 1 umowy o wystąpieniu). To oznacza, że względem omawianej kategorii osób ani przed, ani po 31 grudnia 2020 r. nie są wymagane zezwolenia na pracę.

Ważne (!)

Obywatele brytyjscy, którzy do 31 grudnia 2020 r. korzystali w Polsce z prawa pobytu obywatela UE i po tej dacie nadal mieszkają w Polsce, zachowują prawa do pobytu oraz wykonywania tutaj pracy.

Osobom tym wydawane są dokumenty potwierdzające ich status pobytowy. Pod względem formalnym odpowiadają one zaświadczeniu o rejestracji pobytu obywatela UE. Co ważne, dokumenty te stanowią jedynie potwierdzenie statusu pobytowego obywatela Wielkiej Brytanii, nie są jednak same w sobie podstawą pobytu. Analogiczne zasady dotyczą posiadaczy prawa stałego pobytu obywatela UE.

Warto podkreślić, że o możliwości skorzystania z zasad umowy o wystąpieniu decyduje spełnienie przewidzianych w niej przesłanek, a nie posiadane dokumenty, co nie zmienia faktu, iż z powodów praktycznych, szczególnie po 1 stycznia 2021 r., dopełnienie formalności związanych z dokumentami może uchronić obywatela brytyjskiego przed potencjalnymi nieprzyjemnościami związanymi z ustalaniem jego statusu pobytowego przez organy kontrolne.

Procedura wydawania nowych dokumentów została określona w rządowych materiałach informacyjnych jako "wymiana dokumentów" i została uregulowana nowym rozporządzeniem w sprawie wniosków i dokumentów dotyczących prawa pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywateli Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz członków ich rodzin. Zgodnie z ustalonymi w tym rozporządzeniu regulacjami w treści dokumentu będzie zawarta adnotacja o podstawie prawnej wydania dokumentu wynikającej z umowy o wystąpieniu. Dokument ma formę plastikowej karty. Wydawanie nowych dokumentów rozpoczęło się po 1 stycznia 2021 r., a obecnie posiadane przez obywateli Wielkiej Brytanii zaświadczenia o rejestracji pobytu obywatela UE i karty stałego pobytu obywatela UE utracą ważność z dniem 31 grudnia 2021 r.

Brytyjczycy, którzy nie korzystali z prawa pobytu w Polsce przed 1 stycznia 2021 r. Umowa o wystąpieniu nie reguluje natomiast statusu obywateli brytyjskich, którzy nie korzystali z prawa pobytu w Polsce przed 1 stycznia 2021 r. Po zakończeniu okresu przejściowego, przy założeniu, że nie zostaną zawarte specjalne porozumienia w tym zakresie między UE a Wielką Brytanią, status obywateli brytyjskich stał się podobny np. do statusu obywateli USA, czyli zasadniczo nie mają oni szczególnych uprawnień odróżniających ich od obywateli innych państw trzecich.

Ważne (!)

Obywatele Wielkiej Brytanii przyjeżdżający do Polski po brexicie w celu podjęcia pracy nie mają szczególnych uprawnień odróżniających ich od obywateli innych państw trzecich.

Zjednoczone Królestwo zostało jednak wyszczególnione w załączniku nr 2 do rozporządzenia 2018/1806 wymieniającego państwa trzecie, których obywatele muszą posiadać wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych, oraz te, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu. Oznacza to, że obywatelom brytyjskim przysługuje prawo do ruchu bezwizowego na terenie strefy Schengen na zasadach analogicznych jak np. obywatelom Japonii czy USA.

Na razie nie ma również szczególnych przepisów zwalniających obywateli brytyjskich nieobjętych działaniem umowy o wystąpieniu z obowiązku posiadania zezwoleń na pracę w Polsce. Wobec tego trzeba stosować zwykłe zasady dotyczące obywateli państw trzecich. Oznacza to w praktyce konieczność uzyskania dla Brytyjczyka zezwolenia na pracę, o co powinien zawnioskować przyszły pracodawca. Ponieważ przepisy czy umowa o wystąpieniu nie wprowadziły żadnych ułatwień dla obywateli brytyjskich, konieczne będzie także przeprowadzenie testu rynku pracy, po którego pozytywnym wyniku obywatel Wielkiej Brytanii będzie mógł zostać zatrudniony (o ile właściwy urząd pracy nie przedstawi kandydata na oferowane stanowisko, który byłby obywatelem Polski lub innego państwa członkowskiego UE).

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 10 ust. 1 pkt b, art. 13, art. 24, art. 126 umowy z 24 stycznia 2020 r. o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej - j.t. Dz.Urz. UE L 2020 r. Nr 29, str. 7

• art. 45 Traktatu z 25 marca 1957 r. o funkcjonowaniu Unii Europejskiej - Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864

• załącznik nr 2 do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1806 z 14 listopada 2018 r. wymieniającego państwa trzecie, których obywatele muszą posiadać wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych, oraz te, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu - j.t. Dz.Urz. UE L z 2018 r. Nr 303, str. 39

• § 1-5 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 grudnia 2020 r. w sprawie wniosków i dokumentów dotyczących prawa stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywateli Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz członków ich rodzin - Dz.U. z 2020 r. poz. 2443

• § 1-6 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 grudnia 2020 r. w sprawie wniosków i dokumentów dotyczących prawa pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywateli Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz członków ich rodzin - Dz.U. z 2020 r. poz. 2450

• art. 88 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1409; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2400

Michał Nocuń

prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy oraz prawa imigracyjnego, szkoleniowiec, menadżer ds. cudzoziemców w kancelarii prawnej