Jakie zmiany dla pracodawców wprowadza kolejna nowelizacja ustawy o COVID-19

Możliwość zmiany warunków pracy pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych i pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach prowadzących działalność polegającą na zapewnieniu funkcjonowania źródeł ciepła i sieci ciepłowniczych, wyższa rekompensata dla zakładów aktywności zawodowej z tytułu przestoju lub spadku przychodów z działalności wytwórczej lub usługowej, przyznanie dodatkowego dnia zwolnienia od pracy dla honorowych dawców krwi - to najważniejsze zmiany w ustawie o COVID-19, które weszły w życie od 26 stycznia 2021 r.

W wyniku nowelizacji przepisów Tarczy antykryzysowej płatnicy składek ZUS z branży filmowej i prowadzący działalność muzealniczą, którzy chcą skorzystać ze zwolnienia w opłacaniu tych należności, muszą do 15 marca 2021 r. złożyć elektroniczny wniosek w tej sprawie.

Zmiany warunków pracy niektórych grup pracowników

W okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, za zgodą pracowników: placówek opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych oraz interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych, pracodawca może okresowo, nie stosując instytucji wypowiedzenia warunków pracy i płacy:

• zmienić system lub rozkład czasu pracy pracowników;
• polecić pracownikom świadczenie pracy w godzinach nadliczbowych w niezbędnym wymiarze;
• polecić pracownikom realizowanie prawa do odpoczynku w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę bez możliwości jego opuszczania (w takim przypadku zapewnia pracownikom zakwaterowanie i wyżywienie niezbędne do zaspokojenia podstawowych potrzeb bytowych pracownika poza godzinami świadczenia pracy);
• zawiesić obowiązek udzielenia co najmniej 35-godzinnego odpoczynku tygodniowego; pracodawca musi jednak zapewnić pracownikom w każdej dobie nieprzerwany, co najmniej 11-godzinny odpoczynek dobowy.

Dotychczas z tych rozwiązań mógł korzystać tylko podmiot prowadzący jednostkę organizacyjną pomocy społecznej świadczącą usługi całodobowo, o której mowa w ustawie z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

Poza tym pracowników wskazanych podmiotów w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii pracodawca może tymczasowo przenieść, za ich zgodą, do wykonywania innej pracy niż określona w umowie o pracę, zgodnej z ich kwalifikacjami, w jednostce organizacyjnej pomocy społecznej w tej samej lub innej miejscowości. Okres wykonywania innej pracy nie może być dłuższy niż 30 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.

Uprawnienia w zakresie zmiany warunków pracy zyskał także pracodawca zatrudniający pracowników w przedsiębiorstwie prowadzącym działalność polegającą na zapewnieniu funkcjonowania źródeł ciepła i sieci ciepłowniczych. Taki pracodawca może, w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, na czas oznaczony nie dłuższy niż do czasu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii:

• zmienić system lub rozkład czasu pracy pracowników w sposób niezbędny dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa lub stacji,
• polecić pracownikom świadczenie pracy w godzinach nadliczbowych w zakresie i wymiarze niezbędnym dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa lub stacji,
• zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (dyżur), z tym wyjątkiem, że czas pełnienia dyżuru może naruszać zarówno dobowy, jak i tygodniowy odpoczynek,
• polecić pracownikowi realizowanie prawa do odpoczynku w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.

W takich przypadkach pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikowi zakwaterowanie i wyżywienie niezbędne do realizacji jego obowiązków pracowniczych.

Wyższa rekompensata z PFRON dla ZAZ

Pracodawca będący zakładem aktywności zawodowej (ZAZ) może ubiegać się za czas przestoju lub spadku przychodów z działalności wytwórczej lub usługowej od PFRON rekompensaty poniesionych za dany miesiąc kosztów płacy dotyczących zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych, zaliczonych do:

• znacznego stopnia niepełnosprawności,
• umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, u których stwierdzono autyzm, upośledzenie umysłowe lub chorobę psychiczną, w tym osób, w stosunku do których rada programowa zajęła stanowisko uzasadniające podjęcie zatrudnienia i kontynuowanie rehabilitacji zawodowej w warunkach pracy chronionej.

Przed zmianą przepisów rekompensata mogła dotyczyć tylko wynagrodzenia wypłaconego tym osobom.

Ponadto uregulowano sposób ustalenia wysokości rekompensaty. Przysługuje ona ZAZ proporcjonalnie w takiej części, w jakiej pozostaje - według jego wyboru:

• liczba dni przestoju w działalności zakładu aktywności zawodowej w miesiącu objętym wnioskiem do liczby dni tego miesiąca albo
• spadek przychodu z działalności wytwórczej lub usługowej w miesiącu objętym wnioskiem względem przychodu z działalności wytwórczej lub usługowej z analogicznego miesiąca w 2019 r., albo
• spadek przychodu z działalności wytwórczej lub usługowej w miesiącu objętym wnioskiem względem średniomiesięcznego przychodu z działalności wytwórczej lub usługowej z czwartego kwartału 2019 r.

Pracodawca dokumentuje przestój i spadek przychodu oświadczeniem, które składa pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Wniosek o rekompensatę składa się w terminie 2 miesięcy, licząc od ostatniego dnia miesiąca, którego dotyczy ten wniosek. Wypłata rekompensaty następuje w ciągu 14 dni od dnia złożenia kompletnego wniosku. Nie jest to jednak pewne wsparcie dla ZAZ. PFRON może bowiem odmówić takiej wypłaty.

Termin przekazania wniosku o zwolnienie ze składek ZUS przez podmioty prowadzące działalność filmową

Najpóźniej 15 marca 2021 r. wybrani płatnicy składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP, FS, FGŚP lub FEP, którzy chcą uzyskać zwolnienie w ich opłacaniu za okres od 1 lipca 2020 r. do 30 września 2020 r., muszą złożyć elektronicznie w ZUS wniosek RDZ-B. Z tej możliwości mogą skorzystać płatnicy:

• prowadzący na dzień złożenia wniosku działalność filmową oznaczoną według PKD 2007, jako rodzaj przeważającej działalności, kodami: 59.11.Z, 59.12.Z, 59.13.Z, 59.14.Z, 71.11.Z, 90.03.Z, 90.04.Z,
• którzy świadczą usługi na rzecz muzeów, w rozumieniu ustawy z 21 listopada 1996 r. o muzeach, oznaczone kodami: 85.51.Z, 85.52.Z, 85.59, 85.60.Z albo
• którzy prowadzą muzeum w rozumieniu ustawy z 21 listopada 1996 r. o muzeach niebędące instytucją kultury, o zakończonym procesie organizacji muzeum i wpisane do wykazu muzeów, o którym mowa w tej ustawie.

Dodatkowe dni wolne dla honorowych dawców krwi

W wyniku zmiany przepisów w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii honorowemu dawcy krwi, który oddał krew lub jej składniki, w tym osocze po chorobie COVID-19, przysługują uprawnienia m.in. w postaci zwolnienia od pracy lub służby w dniu, w którym oddał krew lub jej składniki, oraz w dniu następnym.

Jest to czas niewykonywania pracy, za który we wskazanych wyżej okolicznościach pracownikowi będącemu honorowym dawcą krwi za każdym razem przysługuje wynagrodzenie. Należy je obliczać według zasad określonych w rozporządzeniu w sprawie wynagrodzeń, czyli składniki przeciętne (zmienne), jeżeli pracownik ma do nich prawo, są obliczane z miesiąca korzystania ze zwolnienia.

PRZYKŁAD

Pracownik będący honorowym dawcą krwi oddał w lutym 2021 r. osocze po przebytej chorobie COVID-19. Skorzystał w tym miesiącu z 2 dni (16 godzin) zwolnienia przypadających na dni robocze. Jego wynagrodzenie składa się tylko ze stawki zasadniczej (4500 zł), ale w lutym 2021 r. otrzymał dodatki za pracę w porze nocnej (160 zł). W tym miesiącu przepracował 144 godziny (160 godz. - 16 godz. = 144 godz.). Za luty 2021 r. ma prawo do wynagrodzenia zasadniczego (4500 zł), dodatku za pracę w nocy (160 godz.) oraz wynagrodzenia ze składników zmiennych obliczonego z dodatku za pracę w nocy za dni zwolnienia dla honorowego dawcy krwi w następujący sposób:

• 160 zł : 144 godz. = 1,11 zł,

• 1,11 zł x 16 godz. = 17,76 zł (wynagrodzenie za zwolnienie ze składników zmiennych).

Łącznie pracownik otrzyma 4677,76 zł (4500 zł + 160 zł + 17,76 zł).

Dokumentem poświadczającym uprawnienie do udzielenia pracownikowi zwolnienia jest w tym przypadku zaświadczenie wydane przez regionalne centrum, Wojskowe Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa lub Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa MSWiA.

Ponadto osoby te uzyskały prawo do:

• zwrotu utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy,
• zwrotu kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi na zasadach określonych w przepisach w sprawie diet i innych należności z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju (koszt przejazdu ponosi jednostka organizacyjna publicznej służby krwi),
• posiłku regeneracyjnego.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 4f, art. 15a, art. 15x, art. 15zzz¹, art. 31zp pkt 3a ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 180

• art. 42, art. 132-133, art. 151⁵ § 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320

• art. 2 pkt 4a, art. 29 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 426; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 159

• art. 9-9a ustawy z 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1777; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 159

• art. 1 pkt 2, 5, 7, 12, 30 lit. a, art. 3 pkt 1 ustawy z 21 stycznia 2021 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2021 r. poz. 159

• § 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 927

Bożena Goliszewska-Chojdak

ekonomista, specjalista z zakresu kadr i płac, redaktor MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń, praktyk z kilkunastoletnim doświadczeniem w dziale personalnym