Prawo do błędu i czynny żal - zmiany w Prawie przedsiębiorców

Od 1 stycznia 2020 r. początkujący przedsiębiorcy uzyskali prawo do popełniania błędów w pierwszych 12 miesiącach prowadzenia działalności. Przedsiębiorca, który skorzysta z "prawa do błędu", nie zostanie ukarany mandatem albo administracyjną karą pieniężną pod warunkiem, że usunie skutki popełnionych naruszeń.

Kto może skorzystać z prawa do błędu

Od 1 stycznia 2020 r., zgodnie z nowymi regulacjami, do polskiego systemu prawnego wprowadzona została instytucja "prawa do popełnienia błędu". Nowe przepisy dotyczą wyłącznie przedsiębiorców będących osobami fizycznymi wpisanymi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Prawo do błędu obowiązuje przez okres 12 miesięcy:

• od dnia podjęcia działalności po raz pierwszy,
• ponownie po upływie co najmniej 36 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia.

Prawo do popełnienia błędu jest zatem ograniczone czasowo i dotyczy tylko początkowego okresu prowadzenia działalności, w którym najczęściej początkujący przedsiębiorcy popełniają błędy. Nowa instytucja opiera się na przekonaniu, że większość błędów popełnianych przez początkujących przedsiębiorców nie wynika ze złej woli, lecz z nieintencjonalnych omyłek. To zaś oznacza, że nie powinni ponosić konsekwencji swoich błędów.

W praktyce instytucja "prawa do błędu" polega na:

• wezwaniu przedsiębiorcy do usunięcia naruszeń przepisów prawa oraz skutków tych naruszeń (w formie postanowienia) oraz
• odstąpieniu od nałożenia mandatu lub administracyjnej kary pieniężnej gdy przedsiębiorca usunie naruszenia oraz ich ewentualne skutki w określonym przez organ terminie.

W przypadku postępowania mandatowego funkcjonariusz lub inspektor może odebrać od przedsiębiorcy pisemne oświadczenie, w którym przedsiębiorca zobowiązuje się do usunięcia stwierdzonych naruszeń przepisów prawa oraz skutków tych naruszeń. W takiej sytuacji organ nie wezwie już przedsiębiorcy w formie pisemnej do usunięcia błędów.

W przypadku gdy przedsiębiorca odmówi złożenia pisemnego oświadczenia, nie może skorzystać z udogodnień wynikających z instytucji "prawa do błędu".

Jeżeli przedsiębiorca usunie stwierdzone naruszenia prawa oraz ich ewentualne skutki w wyznaczonym terminie:

• właściwy organ, w drodze decyzji, odstąpi od nałożenia na niego lub wymierzenia mu administracyjnej kary pieniężnej i poprzestaje na pouczeniu albo
• przedsiębiorca nie będzie podlegał karze za popełnione wykroczenie lub wykroczenie skarbowe, stanowiące stwierdzone naruszenie przepisów prawa.

Prawa do błędu nie stosuje się w przypadku gdy naruszenia rozpoczęły się w trakcie 12 miesięcy i trwają nadal po upływie tego okresu.

Czynny żal

Przedsiębiorca, który w okresie obowiązywania "prawa do błędu" dobrowolnie usunie naruszenia prawa oraz skutki takich naruszeń, uniknie kary administracyjnej (a organ poprzestanie tylko na pouczeniu), pod warunkiem, że zawiadomi organ o usunięciu naruszeń. Warunkiem uniknięcia kary jest zatem powiadomienie organu o usunięciu błędów oraz ich ewentualnych skutków.

W podobny sposób przedsiębiorca może uniknąć mandatu karnego w przypadku popełnienia wykroczenia lub wykroczenia skarbowego. Jeżeli popełni takie wykroczenie, ale zawiadomi właściwy organ lub funkcjonariusza, inspektora lub przedstawiciela tego organu o usunięciu naruszeń (i ich skutków), to organ nie nałoży na niego grzywny w drodze mandatu karnego. Również sąd odstąpi w takiej sytuacji od wymierzenia kary grzywny (pod warunkiem że jest to grzywna nieprzekraczająca maksymalnej grzywny, która mogłaby być nałożona postępowaniem mandatowym).

Przedsiębiorca nie uniknie jednak mandatu w przypadku gdy kara grzywny nakładana będzie w wyniku przeprowadzonej kontroli drogowej.

Wyłączenie prawa do błędu

Przepisów dotyczących instytucji prawa do błędu nie stosuje się, gdy:

• naruszenie dotyczy przepisów prawa, które zostały naruszone przez przedsiębiorcę w przeszłości,
• naruszenie prawa jest rażące,
• nie jest możliwe usunięcie naruszeń przepisów prawa lub gdy wywołały one nieodwracalne skutki,
• konieczność nałożenia grzywny w drodze mandatu karnego albo nałożenia lub wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej wynika z ratyfikowanej umowy międzynarodowej albo bezpośrednio stosowanych przepisów prawa Unii Europejskiej,
• naruszenie przepisów prawa polega na wykonywaniu działalności gospodarczej pomimo braku uzyskania wymaganych prawem koncesji, zezwolenia lub wpisu do rejestru działalności regulowanej lub na działaniu niezgodnie z powyższymi,
• przepisy odrębne przewidują nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego albo nałożenie lub wymierzenie administracyjnej kary pieniężnej za niewykonanie zaleceń pokontrolnych.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 21a ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców - j.t. Dz.U. z 2019 r. 1292; ost. zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495

Marta Wysocka-Fronczek

prawnik w zakresie prawa podatkowego, pracownik kancelarii prawno-podatkowej