Od 1 lipca 2020 r. do systemu PPK została włączona kolejna grupa podmiotów zatrudniających - firmy, które na 31 grudnia 2019 r. zatrudniały od 20 do 49 osób. Z kolei na mocy ustawy o COVID-19 przedłużono termin na zawarcie umów o zarządzanie i prowadzenie PPK dla podmiotów z poprzedniego etapu tworzenia PPK, czyli podmiotów 50+. Zarówno podmioty 20+, jak i podmioty 50+ muszą zawrzeć stosowne umowy PPK do 27 października i 10 listopada 2020 r. Liczba podmiotów, które mają obowiązek utworzyć PPK, jest coraz większa. Coraz liczniej pojawiają się także pytania z zakresu praktycznego stosowania rozliczeń w ramach systemu PPK.
Pracownicze plany kapitałowe (PPK) to nowy, powszechny i prywatny system długoterminowego gromadzenia oszczędności emerytalnych, którego istotą jest przekazywanie określonych środków pieniężnych na indywidualne rachunki utworzone dla zatrudnionych osób (podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym).
Zagadnienia z zakresu PPK reguluje ustawa z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1342 ze zm.; dalej: ustawa o PPK).
Część jej przepisów sprawia podmiotom zatrudniającym problemy z właściwym ich stosowaniem w praktyce. Trudności interpretacyjne dotyczą m.in. zagadnień związanych z terminami przystępowania do PPK poszczególnych zatrudnionych, z zasadami rezygnacji z PPK czy obniżaniem i korygowaniem wpłat do PPK.
Ustawa o PPK przewiduje długi okres przejściowy, w trakcie którego nowy system jest wprowadzany stopniowo dla poszczególnych grup podmiotów. Data objęcia ustawą o PPK jest uzależniona od liczby osób zatrudnionych na dzień wskazany w ustawie o PPK. W 2020 r. obowiązek utworzenia PPK objął kolejne dwie grupy podmiotów: 30 czerwca 2019 r. - zatrudniających co najmniej 50 osób (ale mniej niż 250) oraz 31 grudnia 2019 r. - zatrudniających co najmniej 20 osób (ale mniej niż 50), z wyłączeniem podmiotów z sektora finansów publicznych.
Podmioty zatrudniające z grupy 20+ zostały włączone do systemu PPK od 1 lipca 2020 r.
Ponadto, na mocy ustawy o COVID-19, przesunięciu uległy daty graniczne na utworzenie PPK dla podmiotów zatrudniających co najmniej 50 osób. Obecnie muszą one zawrzeć stosowne umowy w tych samych granicznych terminach co pracodawcy z grupy 20+.
WAŻNE
Od 1 lipca 2020 r. do systemu PPK została włączona kolejna grupa podmiotów z grupy 20+, czyli zatrudniających na 31 grudnia 2019 r. od 20 do 49 osób (z wyłączeniem podmiotów z sektora finansów publicznych).
Przez podmiot zatrudniający ustawa o PPK rozumie:
Jakkolwiek w uproszczeniu podmioty zatrudniające określa się potocznie i skrótowo po prostu jako "pracodawców", jednak należy zawsze pamiętać, że w rzeczywistości chodzi o znacznie szerszą grupę podmiotów (wśród których większość rzeczywiście stanowią pracodawcy w rozumieniu Kodeksu pracy).
Tabela 1. Najważniejsze terminy związane z PPK
Podmiot zatrudniający | Stosowanie ustawy o PPK | Porozumienie w sprawie wyboru instytucji finansowej | Umowa o zarządzanie PPK | Umowa o prowadzenie PPK |
na 31 grudnia 2018 r. co najmniej 250 osób* | od 1 lipca | do 25 września | do 25 października 2019 r. | do 12 listopada |
na 30 czerwca | od 1 stycznia | do 28 września | do 27 października 2020 r. | do 10 listopada |
na 31 grudnia 2019 r. co najmniej 20 osób* | od 1 lipca | |||
pozostałe podmioty zatrudniające* | od 1 stycznia | do 23 marca | do 23 kwietnia 2021 r. | do 10 maja |
jednostki sektora finansów publicznych | od 1 stycznia | do 26 lutego | do 26 marca | do 10 kwietnia 2021 r. |
* Z wyłączeniem sektora finansów publicznych.
Przy ustalaniu przedstawionych terminów:
Należy zwrócić uwagę, że:
Najmniejsze firmy powinny pamiętać, że z obowiązku utworzenia PPK zwolnieni są m.in. mikroprzedsiębiorcy - pod warunkiem, że wszystkie osoby zatrudnione w firmie złożą deklaracje o rezygnacji z odprowadzania składek do PPK. Za mikroprzedsiębiorcę należy uważać przedsiębiorcę, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców, tj. który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie warunki określone w ustawie, czyli:
Trzeba pamiętać, że osób zatrudnionych nie wolno nakłaniać do rezygnacji z uczestnictwa w PPK ani - tym bardziej - dyskryminować ich w jakikolwiek sposób z tego powodu.
PPK nie musi także tworzyć podmiot zatrudniający będący osobą fizyczną, który zatrudnia, w zakresie niezwiązanym z działalnością gospodarczą tego podmiotu, inną osobę fizyczną, również w zakresie niezwiązanym z działalnością gospodarczą tej osoby.
Przepisy ustawy o PPK nakładają na pracodawców (i pozostałe podmioty zatrudniające) obowiązki związane z utworzeniem i prowadzeniem pracowniczego planu kapitałowego. Na etapie wdrażania PPK najważniejsze z nich to wybór instytucji finansowej prowadzącej PPK oraz podpisanie z tą instytucją stosownych umów.
Wyboru instytucji finansowej mającej utworzyć indywidualne rachunki PPK podmiot zatrudniający dokonuje w porozumieniu z działającą w zakładzie zakładową organizacją związkową, a jeśli taka u niego nie funkcjonuje − w porozumieniu z reprezentacją osób zatrudnionych wyłonioną w przyjętym w danym podmiocie trybie (np. w drodze głosowania dokonywanego za pośrednictwem ankiety udostępnionej w firmowym intranecie).
WAŻNE
Reprezentacja osób zatrudnionych nie może zostać wskazana czy wybrana przez podmiot zatrudniający. Może on określić tylko tryb wyboru reprezentacji zatrudnionych.
Jeżeli na miesiąc przed upływem terminu, w którym podmiot zatrudniający jest zobowiązany do zawarcia umowy o zarządzanie PPK, nie zostanie osiągnięte porozumienie co do wyboru instytucji finansowej, decyzja o wyborze takiej instytucji należy do pracodawcy.
Wyboru instytucji finansowej można dokonać spośród instytucji umieszczonych w ewidencji PPK prowadzonej przez Polski Fundusz Rozwoju S.A. (PFR) i prezentowanych na portalu PPK (www.mojePPK.pl).
Data objęcia ustawą o PPK wyznacza pierwszy formalny termin, od którego dany podmiot może podejmować działania związane z utworzeniem u siebie pracowniczego planu kapitałowego. Najważniejsze jednak są daty graniczne na zawarcie umów o zarządzanie i prowadzenie PPK. Zawarcie tych umów jest równoznaczne z faktycznym wdrożeniem pracowniczego planu kapitałowego w danym podmiocie.
Umowa o zarządzanie PPK jest jedną z dwóch kluczowych umów, które podmiot zatrudniający musi zawrzeć z wybraną instytucją finansową. Stronami tej umowy są podmiot zatrudniający oraz instytucja finansowa, która będzie zarządzała pracowniczym planem kapitałowym w tym podmiocie. Umowa o zarządzanie PPK z wybraną instytucją finansową musi zostać zawarta:
Co ważne, umowa nie może zawierać warunków mniej korzystnych niż prezentowane przez instytucję finansową na portalu www.mojePPK.pl w dniu jej zawarcia.
Kolejną umową, którą podmiot zatrudniający musi zawrzeć, jest umowa o prowadzenie PPK. Jest ona zawierana w imieniu i na rzecz osób zatrudnionych. Załącznik do tej umowy stanowi lista uczestników PPK. Oznacza to, że pracodawca nie jest zobligowany do zawierania osobnej umowy dla każdego zatrudnionego.
Zmiana listy (np. dopisanie kolejnej osoby) nie stanowi zmiany umowy o prowadzenie PPK.
Tabela 2. Kogo obejmuje umowa o prowadzenie PPK w firmie
Umowa o prowadzenie PPK | |
obejmuje osoby zatrudnione: | nie obejmuje osób zatrudnionych: |
|
|
W przypadku zawarcia umowy o prowadzenie PPK w imieniu i na rzecz wszystkich osób zatrudnionych w dniu, od którego podmiot ma obowiązek stosowania przepisów ustawy o PPK (np. 1 lipca 2020 r. dla podmiotu zatrudniającego na 31 grudnia 2019 r. co najmniej 20 osób), nie ma znaczenia okres ich zatrudnienia. W okresie przejściowym podmiot zatrudniający zawiera umowę o prowadzenie PPK w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po upływie 3 miesięcy od dnia, w którym przepisy ustawy zaczynają być stosowane do danego podmiotu zatrudniającego (a więc odpowiednio od 1 lipca 2019 r., 1 stycznia 2020 r., 1 lipca 2020 r. oraz od 1 stycznia 2021 r.).
Natomiast w przypadku osób zatrudnionych przez ten podmiot po wskazanym wyżej terminie umowę o prowadzenie PPK zawiera się po upływie 3 miesiąca zatrudnienia, nie później jednak niż do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin 3 miesięcy, chyba że osoba zatrudniona:
Do wymaganego okresu zatrudnienia wlicza się okresy zatrudnienia z poprzednich 12 miesięcy, które trwały u danego pracodawcy, a także okresy zatrudnienia w innych podmiotach, jeżeli z mocy odrębnych przepisów pracodawca jest ich następcą prawnym. Okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy wlicza się także osobom wykonującym pracę nakładczą, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 231 Kodeksu pracy (przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę).
Zgodnie z wykładnią prezentowaną na portalu mojeppk.pl, okres zatrudnienia (o którym mowa w art. 16 ustawy o PPK) zasadniczo należy liczyć w sposób wynikający z prawa pracy w przypadku umów o pracę i zgodnie z prawem cywilnym w przypadku umów cywilnoprawnych. Przy czym, w obydwu tych przypadkach, miesiąc liczy się jako 30 dni. W efekcie, zasada uznawania miesiąca za 30 dni ma zastosowanie niezależnie od formy zatrudnienia (stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej).
W odniesieniu do osoby, która przed ponownym przyjęciem do pracy w tym samym podmiocie była w nim zatrudniona co najmniej przez 3 miesiące w okresie 12 miesięcy poprzedzających pierwszy dzień ponownego zatrudnienia, termin zawarcia umowy o prowadzenie PPK ustalamy, przyjmując, że miesiąc, w którym ta osoba jest ponownie zatrudniana, jest miesiącem, w którym upłynął okres 3 miesięcy zatrudnienia. Tym samym umowę o prowadzenie PPK w przypadku tej osoby należy zawrzeć nie później niż do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym została ona powtórnie zatrudniona.
PRZYKŁAD
Mieszkaniec Łodzi (43 lata) został ponownie zatrudniony w ramach umowy o pracę od 19 października 2020 r. w spółce zatrudniającej ponad 300 osób, prowadzącej PPK. Na pierwszy dzień zatrudnienia spełniał warunek 3 miesięcy zatrudnienia w tej spółce (w okresie od 1 lutego do 15 maja 2020 r.). W związku z tym spółka miała obowiązek zawrzeć umowę o prowadzenie PPK w imieniu i na rzecz tego pracownika w terminie do 10 listopada 2020 r.
Przed zawarciem umowy o prowadzenie PPK pracodawca może (ale nie musi) poinformować osoby zatrudnione o warunkach uczestnictwa w PPK oraz obowiązkach i uprawnieniach związanych z uczestnictwem w PPK (art. 14 ustawy o PPK). Warto jednak pamiętać, że obowiązki w tym zakresie ma instytucja finansowa. Zgodnie z art. 22 ustawy o PPK, niezwłocznie po zawarciu umowy o prowadzenie PPK, wybrana instytucja finansowa ma udostępnić uczestnikowi PPK informację o zaistnieniu tego faktu. Przekazana informacja powinna być wyczerpująca i szczegółowa. Zgodnie z ustawą musi zawierać m.in:
- trybu składania deklaracji o rezygnacji, a także opis warunków rezygnacji z PPK oraz powrotu do tego systemu;
- trybu obniżania wpłaty ze względu na kwotę zarobków oraz trybu ponownego jej podwyższania;
- możliwości złożenia przez uczestnika PPK dyspozycji w zakresie środków zgromadzonych na jego rachunku PPK oraz trybu składania takich dyspozycji
Tabela 3. Najważniejsze obowiązki informacyjne pracodawcy wobec zatrudnionego oraz instytucji finansowej prowadzącej PPK
Lp. | Obowiązki informacyjne pracodawcy | Podstawa prawna z ustawy o PPK |
1 | obowiązek poinformowania osób zatrudnionych, które miały zawartą umowę o prowadzenie PPK w dniu poprzedzającym dzień zawarcia przez pracodawcę umowy o zarządzanie PPK z inną instytucją finansową, o obowiązku złożenia w ich imieniu wniosków o tzw. wypłatę transferową środków zgromadzonych w ramach PPK na ich rachunki prowadzone przez nową instytucję finansową | art. 12 ust. 2 pkt 2 |
2 | obowiązek poinformowania osób zatrudnionych, które ukończyły 55 rok życia, a nie ukończyły jeszcze 70 lat, że mogą złożyć wniosek o zawarcie z nimi umowy o prowadzenie PPK | art. 15 ust. 2 zd. 2 |
3 | obowiązek poinformowania uczestnika PPK, który złożył pracodawcy oświadczenie o zawartych w jego imieniu umowach o prowadzenie PPK, o konieczności złożenia w jego imieniu wniosku o wypłatę transferową środków zgromadzonych na jego rachunkach PPK prowadzonych przez instytucje finansowe, z którymi umowy o prowadzenie PPK zawarły na jego rzecz i w jego imieniu inne podmioty zatrudniające, na jego rachunek PPK prowadzony przez instytucję finansową, z którą umowę o prowadzenie PPK zawarł ten pracodawca | art. 19 ust. 1 i 2 |
4 | obowiązek informowania co 4 lata w terminie do ostatniego dnia lutego danego roku uczestników PPK, którzy złożyli deklaracje o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK, o ponownym dokonywaniu wpłat | art. 23 ust. 5 |
5 | obowiązek poinformowania uczestnika PPK o możliwości zadeklarowania wpłaty dodatkowej oraz o możliwości obniżenia wysokości wpłaty podstawowej | art. 27 ust. 4 |
6 | obowiązek poinformowania wybranej instytucji finansowej o złożeniu przez uczestnika PPK deklaracji o rezygnacji z wpłat do PPK | art. 23 ust. 3 |
7 | obowiązek poinformowania instytucji finansowej o ponownym dokonywaniu wpłat za uczestnika PPK, który wcześniej złożył deklarację rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK, ale w wyniku dokonywanego co 4 lata ponownego zapisu wpłaty do PPK są za niego ponownie odprowadzane | art. 23 ust. 7 |
Choć nie wynika to z przepisów, za uzasadniony należy uznać pogląd, że wypełnianie powyższych obowiązków względem zatrudnionych osób powinno następować w formie kierowanych do nich pisemnych informacji, których przykładowe wzory można pobrać ze strony www.mojePPK.pl.
Podmiot zatrudniający jest zobowiązany do obliczania i przekazywania do wybranej instytucji finansowej wpłat finansowanych przez siebie oraz obliczania, potrącania i przekazywania wpłat finansowanych przez osobę zatrudnioną.
Tabela 4. Wysokość wpłat na PPK w zależności od źródła finansowania
Rodzaj wpłaty | Finansujący | Wysokość wpłaty do PPK |
Wpłata podstawowa | podmiot zatrudniający | 1,5% wynagrodzenia* uczestnika PPK
|
uczestnik PPK | 2% wynagrodzenia* (jeżeli wynagrodzenie z różnych źródeł osiągane w danym miesiącu nie przekracza kwoty odpowiadającej 1,2-krotności wynagrodzenia minimalnego - wpłata podstawowa może wynosić mniej niż 2%, ale nie mniej niż 0,5% podstawy) | |
Wpłata dodatkowa | podmiot zatrudniający | do 2,5% wynagrodzenia* uczestnika PPK - wysokość wpłaty może być zróżnicowana w zależności od stażu zakładowego lub na podstawie regulaminu wynagradzania albo układu zbiorowego pracy. Podmiot zatrudniający może zmienić wysokość wpłaty dodatkowej lub zrezygnować z jej dokonywania w formie zmiany umowy o zarządzanie PPK |
uczestnik PPK | do 2% wynagrodzenia* (uczestnik PPK może w formie zmiany deklaracji zmienić wysokość wpłaty dodatkowej lub zrezygnować z jej dokonywania) | |
Jednorazowa wpłata powitalna | budżet państwa | 250 zł |
Coroczna dopłata | budżet państwa | 240 zł |
* Przez wynagrodzenie należy rozumieć podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne oraz rentowe, bez stosowania ograniczenia do tzw. 30-krotności.
Wpłat do PPK dokonuje się, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał stosunek prawny wynikający z umowy o prowadzenie PPK. W konsekwencji, jeśli pierwsze wynagrodzenie po zawarciu tej umowy zostanie wypłacone:
Co ważne, przepisy nie określają (z wyjątkiem pierwszej wpłaty po zawarciu umowy o prowadzenie PPK), kiedy można najwcześniej dokonać następnych wpłat do PPK po ich obliczeniu i pobraniu. Wskazują one tylko maksymalny termin ich dokonania, stanowiąc, że powinny być one przekazane instytucji finansowej w terminie do 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostały obliczone i pobrane.
Jeżeli wynagrodzenie jest wypłacane w okresach krótszych niż miesiąc, wpłaty należne za dany miesiąc są dokonywane w terminie do ostatniego dnia tego miesiąca.
PRZYKŁAD
Załóżmy, że wrocławska spółka z o.o. zawarła umowę o prowadzenie PPK w listopadzie 2020 r. W związku z tym jej pracownicy już w tym właśnie miesiącu stali się uczestnikami PPK, za których muszą być dokonane stosowne wpłaty (o ile pracownicy nie zrezygnowali z ich dokonywania). Przy założeniu, że po zawarciu umowy o prowadzenie PPK wynagrodzenia za listopad 2020 r. zostały wypłacone w listopadzie - pierwsze wpłaty do PPK musiały zostać zrealizowane najpóźniej 15 grudnia 2020 r. Jeżeli wynagrodzenia listopadowe zostały zaś wypłacone dopiero w grudniu (do 10 dnia tego miesiąca), termin dokonania wpłat do PPK uległby przesunięciu o miesiąc, czyli przypadłby na 15 stycznia 2021 r.
Wpłata podstawowa finansowana przez uczestnika PPK może wynosić mniej niż 2% (ale nie mniej niż 0,5%), jeżeli jego wynagrodzenie osiągane z różnych źródeł nie przekracza kwoty 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia (czyli w 2020 r. kwoty 3120 zł, tj. 2600 zł x 1,2). Wspomniane obniżenie następuje na podstawie deklaracji wysokości obniżonej wpłaty, złożonej przez uczestnika PPK w miesiącu, w którym spełniony jest warunek, o którym mowa powyżej.
Podmiot zatrudniający nie uwzględnia deklaracji o obniżeniu wpłaty podstawowej albo zmiany takiej deklaracji, w każdym miesiącu, w którym wynagrodzenie uczestnika PPK osiągane w tym podmiocie przekracza ww. pułap. W praktyce oznacza to, że pracodawca:
Przepisy ustawy o PPK nie dają podmiotowi zatrudniającemu uprawnienia do weryfikowania wysokości miesięcznych zarobków uczestnika PPK, który składa deklarację o obniżeniu wpłaty podstawowej. To, czy wysokość zarobków uprawnia pracownika do obniżenia wpłaty podstawowej, pracodawca powinien weryfikować w zakresie wypłacanych przez siebie należności.
Warto wziąć pod uwagę, że:
PRZYKŁAD
Pełnoetatowy pracownik w wieku 29 lat złożył 12 maja 2020 r. deklarację obniżenia wpłaty podstawowej do 0,5%, bo jego miesięczne wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę wynosi 2600 zł brutto (i stanowi ono jedyne źródło przychodu). Ponieważ w miesiącu złożenia ww. deklaracji jego przychód jest niższy od kwoty 120% minimalnego wynagrodzenia za pracę, począwszy od czerwca 2020 r., tj. od wynagrodzenia wypłaconego w czerwcu, pracodawca naliczał mu wpłaty do PPK w wysokości 0,5% wynagrodzenia brutto. Z uwagi na fakt, że w październiku 2020 r. ww. pracownik otrzymał dodatkowo 1500 zł premii, od październikowych (podlegających ozusowaniu) należności pracodawca powinien naliczyć i pobrać wpłatę podstawową na poziomie 2%.
Wpłaty do PPK:
PRZYKŁAD
Pracownik w wieku 33 lat, pracujący od ponad 3 lat w łódzkiej spółce z o.o.:
otrzymuje co miesiąc stałą pensję w kwocie 4500 zł brutto (płatną na koniec miesiąca, za który jest ona należna),
jest uczestnikiem PPK od stycznia 2020 r.,
pozostaje uprawniony do podstawowych kosztów uzyskania przychodu (250 zł) i kwoty zmniejszającej miesięczne zaliczki podatkowe (43,76 zł);
przez 5 dni chorował w październiku 2020 r., w związku z czym otrzymał wynagrodzenie chorobowe w kwocie 517,75 zł brutto, a jego październikowa pensja (po pomniejszeniu z tytułu choroby) wyniosła 3750 zł brutto.
Od jego październikowego wynagrodzenia (stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe) pracodawca:
naliczył finansowaną przez zakład pracy wpłatę do PPK w wysokości 56,25 zł (3750 zł x 1,5%),
obliczył (i pobrał) pokrywaną z pensji wpłatę do PPK w wysokości 75 zł (3750 zł x 2%).
Wpłaty obliczone i pobrane w październiku br. spółka przekazała do wybranej instytucji finansowej 16 listopada 2020 r. (15 listopada br. to niedziela). W rezultacie wpłata sfinansowana ze środków zakładu pracy (56,25 zł) stanowiła opodatkowany przychód pracownika ze stosunku pracy w listopadzie br.
W tych okolicznościach październikowa lista płac powinna wyglądać następująco:
Lp. | Wyszczególnienie | Wartości w zł |
1. | Wynagrodzenie za pracę | 3750,00 |
2. | Wynagrodzenie chorobowe | 517,75 |
3. | Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne | 3750,00 |
4. | Składka na ubezpieczenie emerytalne (poz. 3 × 9,76%) | 366,00 |
5. | Składka na ubezpieczenie rentowe (poz. 3 × 1,5%) | 56,25 |
6. | Składka na ubezpieczenie chorobowe (poz. 3 × 2,45%) | 91,88 |
7. | Suma składek na ubezpieczenia społeczne (poz. 4 + poz. 5 + poz. 6) | 514,13 |
8. | Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (poz. 2 + poz. 3 - poz. 7) | 3753,62 |
9. | Składka na ubezpieczenie zdrowotne (poz. 8 × 9%) | 337,83 |
10. | Składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od podatku (poz. 8 × 7,75%) | 290,91 |
11. | Koszty uzyskania przychodu | 250,00 |
12. | Wpłata do PPK finansowana przez pracodawcę wchodząca do podstawy opodatkowania | 0,00 |
13. | Podstawa obliczenia zaliczki na podatek, po zaokrągleniu do pełnych złotych (poz. 1 + poz. 2 - poz. 7 - poz. 11 + poz. 12) | 3504,00 |
14. | Kwota zmniejszająca miesięczną zaliczkę podatkową | 43,76 |
15. | Zaliczka na podatek [(poz. 13 × 17%) - poz. 14] | 551,92 |
16. | Zaliczka na podatek dochodowy po zaokrągleniu do pełnych złotych (poz. 15 - poz. 10) | 261,00 |
17. | Wpłata do PPK finansowana przez zatrudnionego (2% x poz. 3) | 75,00 |
18. | Kwota do wypłaty (poz. 1 + poz. 2 - poz. 7 - poz. 9 - poz. 16 - poz. 17) | 3079,79 |
30 listopada 2020 r. pracownik otrzymał listopadowe wynagrodzenie, od którego pracodawca:
naliczył finansowaną przez zakład pracy wpłatę do PPK w wysokości 67,50 zł (4500 zł x 1,5%),
obliczył (i pobrał) pokrywaną z pensji wpłatę do PPK w wysokości 90 zł (4500 zł x 2%).
Obliczone i pobrane wpłaty zakład pracy przekazał do wybranej instytucji finansowej 15 grudnia 2020 r., co oznacza, że wpłata sfinansowana przez podmiot zatrudniający (67,50 zł) powinna zostać uwzględniona w przychodzie pracownika podlegającym opodatkowaniu w grudniu br.
Rozliczenie składkowo-podatkowe listopadowej pensji pracownika (uwzględniające wpłatę do PPK pokrytą ze środków zakładu pracy, uiszczoną w listopadzie, a obliczoną od wynagrodzenia za październik) powinno przedstawiać się następująco:
Lp. | Wyszczególnienie | Wartości w zł |
1. | Wynagrodzenie za pracę | 4500,00 |
2. | Wynagrodzenie za chorobę | 0,00 |
3. | Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne | 4500,00 |
4. | Składka na ubezpieczenie emerytalne (poz. 3 × 9,76%) | 439,20 |
5. | Składka na ubezpieczenia rentowe (poz. 3 × 1,5%) | 67,50 |
6. | Składka na ubezpieczenie chorobowe (poz. 3 × 2,45%) | 110,25 |
7. | Suma składek na ubezpieczenia społeczne (poz. 4 + poz. 5 + poz. 6) | 616,95 |
8. | Podstawa wymiaru składki na ub. zdrowotne (poz. 2 + poz. 3 - poz. 7) | 3883,05 |
9. | Składka na ubezpieczenie zdrowotne (poz. 8 × 9%) | 349,47 |
10. | Składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od podatku (poz. 8 × 7,75%) | 300,94 |
11. | Koszty uzyskania przychodu | 250,00 |
12. | Wpłata do PPK finansowana przez pracodawcę wchodząca do podstawy opodatkowania | 56,25 |
13. | Podstawa obliczenia zaliczki na podatek po zaokrągleniu do pełnych złotych (poz. 1 + poz. 2 - poz. 7 - poz. 11 + poz. 12) | 3689,00 |
14. | Kwota zmniejszająca miesięczną zaliczkę podatkową | 43,76 |
15. | Zaliczka na podatek [(poz. 13 × 17%) - poz. 14] | 583,37 |
16. | Zaliczka na podatek dochodowy po zaokrągleniu do pełnych złotych (poz. 15 - poz. 10) | 282,00 |
17. | Wpłata do PPK finansowana przez zatrudnionego (2% x poz. 3) | 90,00 |
18. | Kwota do wypłaty (poz. 1 + poz. 2 - poz. 7 - poz. 9 - poz. 16 - poz. 17) | 3161,58 |
W przypadku zleceniobiorców rozliczenia wpłat do PPK dokonuje się w sposób bardzo zbliżony do sposobu rozliczania pracowników, z tą tylko różnicą, że w odniesieniu do wykonawców umów zlecenia wartość wpłaty do PPK finansowanej przez zleceniodawcę uwzględnia się przy wyliczaniu kosztów uzyskania przychodu.
Zauważmy, że niekiedy nie ma możliwości pobrania zaliczki podatkowej od wpłaty do PPK. Z taką sytuacją mamy do czynienia wtedy, gdy w miesiącu uiszczenia w instytucji finansowej wpłaty do PPK zatrudniony nie uzyskuje żadnego świadczenia pieniężnego (bo np. w poprzednim miesiącu jego zatrudnienie uległo zakończeniu). W takich okolicznościach podmiot zatrudniający nie pobiera podatku, bo nie ma z czego go potrącić, ale ma obowiązek przychód z tytułu wpłaty do PPK, pokrytej ze swoich środków, doliczyć do przychodu wykazywanego w informacji PIT-11. Dzięki temu podatnik sam rozliczy zaliczkę podatkową od tej wpłaty w swoim rozliczeniu rocznym. Słuszność tego poglądu potwierdził resort finansów.
Roszczenia z tytułu wpłat do PPK przedawniają się po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym te wpłaty stały się wymagane, ale wspomnianego terminu nie należy jednak utożsamiać z długością okresu przechowywania dokumentacji PPK.
Wymieniona dokumentacja:
W praktyce należy stosować takie same zasady przechowywania dokumentacji PPK wobec każdego uczestnika PPK, niezależnie od formy zatrudnienia, gdyż ustawa o PPK zrównuje, na potrzeby jej stosowania, pracowników z osobami zatrudnionymi np. na podstawie umów cywilnoprawnych, podlegających z tego tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Podmioty zatrudniające są zobligowane do przekazywania do ZUS, w imiennym raporcie rozliczeniowym ZUS RCA, informacji o kwocie obniżenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Oznacza to obowiązek wykazywania za uczestnika PPK, w imiennym raporcie rozliczeniowym ZUS RCA, sumy wpłat podstawowej i dodatkowej - finansowanych przez ten podmiot.
Wyżej wymienione wpłaty do PPK za danego zatrudnionego wykazuje się w dotyczącym jego osoby ZUS RCA:
WAŻNE
Wpłaty do PPK należy wykazywać w raporcie ZUS RCA przekazywanym za miesiąc, w którym nastąpiło faktyczne przekazanie środków do instytucji finansowej prowadzącej PPK.
Rys. 1. Blok III.B formularza ZUS RCA - wersja elektroniczna w programie Płatnik, obowiązująca od czerwca 2020 r.
Podmioty, które w najbliższym czasie utworzą u siebie PPK, powinny pamiętać, że odmienne skutki wywołuje złożenie deklaracji o rezygnacji osoby, na rzecz której nie została jeszcze zawarta umowa o prowadzenie PPK, a odmienne - do osoby, która jest już uczestnikiem PPK (czyli została wyszczególniona w załączniku do zawartej umowy o prowadzenie PPK). Pomimo że sam formularz deklaracji o rezygnacji niczym się w tych dwóch przypadkach nie różni, konsekwencje jego złożenia są zasadniczo odmienne.
W odpowiedzi na pytanie redakcji MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń PFR wyjaśnił, że w odniesieniu do osób niebędących uczestnikami PPK, które składają deklarację o rezygnacji przed zawarciem umowy o prowadzenie PPK, obowiązuje ten sam, określony w rozporządzeniu, wzór deklaracji o rezygnacji z dokonywania wpłat do pracowniczych planów kapitałowych, który ma zastosowanie do osób będących już uczestnikami PPK. Niemniej osoby składające deklarację o rezygnacji przez zawarciem umowy o prowadzenie PPK nie zostają włączone do systemu, nie jest zawierana na ich rzecz umowa o prowadzenie PPK, a informacja o ich rezygnacji nie zostaje przekazana do instytucji finansowej, która ma prowadzić PPK w danym podmiocie. Takie osoby w ogóle nie stają się uczestnikami PPK, mimo że we wzorze deklaracji o rezygnacji jest mowa o "uczestniku PPK" (wyjaśnienia PFR z 22 października 2019 r. w sprawie przekazywania danych osób składających deklarację rezygnacji z PPK do instytucji finansowej).
WAŻNE
Podmiot zatrudniający nie ma prawa zawrzeć w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej umowy o prowadzenie PPK, a także przekazać informacji o jej rezygnacji z oszczędzania w PPK do instytucji finansowej, jeżeli ta osoba przed zawarciem umowy złoży mu deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK.
Uczestnik PPK ma prawo zrezygnować z dokonywania wpłat do PPK na podstawie pisemnej deklaracji złożonej podmiotowi zatrudniającemu, który w terminie 7 dni zawiadamia o tym fakcie wybraną instytucję finansową. W takim przypadku nie dokonuje wpłat za uczestnika PPK, począwszy od miesiąca, w którym złożył on taką deklarację, a wpłaty pobrane w tym miesiącu podlegają zwrotowi. Tak stanowi art. 23 ust. 4 ustawy o PPK. Użyte w tym przepisie sformułowanie "nie dokonuje wpłat" oznacza czynność przyszłą, tj. podmiot zatrudniający nie powinien dokonywać, czyli przekazywać, wpłat do instytucji finansowej, począwszy od momentu złożenia przez uczestnika deklaracji rezygnacji z dokonywania wpłat. W rezultacie zwrot wpłaty dotyczy jedynie wpłat do PPK pobranych i nieprzekazanych jeszcze do instytucji finansowej. Oznacza to, że do PPK nie są zwracane wpłaty, które zostały dokonane przed złożeniem deklaracji o rezygnacji z dokonywania wpłat (przekazane do instytucji finansowej) w miesiącu, w którym uczestnik złożył tę deklarację (mimo że zostały pobrane w tym samym miesiącu).
Pozwoli to na zminimalizowanie ryzyka zwrotu środków w wysokości wyższej lub niższej niż nominalna w sytuacji, gdy za wpłaty do PPK zostały już przydzielone jednostki uczestnictwa oraz ograniczy konieczność dokonywania związanych z tym korekt. Tak wyjaśniono w poradniku Zagadnienia prawne w zakresie ustawy o PPK dostępnym na stronie www.mojeppk.pl.
Osoba, która zrezygnuje z dokonywania wpłat do PPK, będzie ponownie "zapisywana" do PPK co 4 lata. Oznacza to, że po uprzednim poinformowaniu zatrudnionej osoby o zbliżającej się dacie wznowienia wpłat podmiot zatrudniający będzie musiał wznowić ich odprowadzanie, chyba że zatrudniony ponownie zrezygnuje z ich dokonywania.
PRZYKŁAD
Spółka z o.o., która na początku listopada 2020 r. zawarła umowę o prowadzenie PPK, wypłaca wynagrodzenia w ostatnim dniu roboczym miesiąca, za który są one należne. W związku z tym wpłaty do PPK przekazała do wybranej instytucji finansowej:
15 grudnia 2020 r. - jeśli chodzi o wypłaty obliczone/pobrane w listopadzie 2020 r.,
15 stycznia 2021 r. - jeśli chodzi o wypłaty obliczone/pobrane w grudniu 2020 r.
do 15 lutego 2021 r. - jeśli chodzi o wypłaty obliczone/pobrane w styczniu 2021 r.
Biorą pod uwagę fakt, że jeden z pracowników spółki (w wieku 38 lat), będący uczestnikiem PPK, 22 stycznia 2021 r. złożył deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK:
wpłat do PPK pobranych z pensji listopadowej i grudniowej spółka nie zwraca, albowiem zostały one już przekazane do wybranej instytucji finansowej (odpowiednio 15 grudnia 2020 r. i 15 stycznia 2021 r.),
wpłata na PPK z wynagrodzenia za styczeń 2021 r. nie powinna już zostać pobrana.
Ustawa o PPK nie przewiduje:
Jak wynika z udostępnionej na stronie www.mojeppk.pl publikacji Poradnik PPK dla kadr i płac:
W przywołanym poradniku podkreślono ponadto, że:
W poradniku, o którym mowa, wskazano, że korekt wpłat do PPK dokonuje się w oparciu o zasadę bilansowania. Oznacza to, że w razie dokonania wpłat obliczonych od zaniżonej lub zawyżonej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, należy w następnym miesiącu obliczyć te wpłaty od podstawy składkowej odpowiednio:
W sytuacji gdy podmiot zatrudniający musi skorygować wpłatę do PPK, ale w najbliższym miesiącu nie wypłaca zatrudnionemu oskładkowanych należności, z których mógłby dokonać korekty (np. wskutek nieobecności zatrudnionego), wówczas powinien skorygować, czyli zbilansować, wpłatę do PPK w pierwszym miesiącu, w którym zatrudniony uzyska przychód stanowiący podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych.
PRZYKŁAD
35-letni pracownik, którego umowa gwarantuje mu stałe miesięczne wynagrodzenie na poziomie 6000 zł brutto, w okresie od 28 lipca do 30 września 2020 r. pozostawał niezdolny do pracy, i był uprawniony do zasiłku chorobowego. Zwolnienie lekarskie obejmujące pierwsze 3 tygodnie choroby dotarło do pracodawcy na początku sierpnia, już po naliczeniu i wypłacie wynagrodzenia lipcowego, w związku z czym należność ta została wypłacona bez pomniejszenia jej za 4 dni niedyspozycji zdrowotnej. Składki na ubezpieczenia społeczne za lipiec pracodawca naliczył więc od podstawy w wysokości 6000 zł, zamiast 5200 zł (6000 zł : 30 dni = 200 zł; 200 zł x 4 dni choroby = 800 zł; 6000 zł - 800 zł = 5200 zł) i od takiej też kwoty została naliczona wpłata do PPK.
Z uwagi na niezdolność pracownika do pracy trwającą do końca września 2020 r., w opisanym przypadku nie było możliwości odliczenia nadpłaty wynagrodzenia w sierpniu ani we wrześniu, a tym samym nie można było skorygować w tych miesiącach wpłat do PPK. Korekta wpłat stała się możliwa dopiero w październiku, tj. po powrocie pracownika do pracy. W efekcie wpłatę do PPK za październik 2020 r. naliczono od kwoty 5200 zł, zamiast od kwoty 6000 zł (od stałej pensji w kwocie 6000 zł odjęto kwotę nadpłaty za lipiec w wysokości 800 zł).
PODSTAWA PRAWNA:
art. 2-3, art. 7-35, art. 77, art. 106-110, art. 134, art. 137 ustawy z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1342
Mariusz Pigulski
ekspert i praktyk zajmujący się od wielu lat prawem pracy i ubezpieczeń społecznych, absolwent Podyplomowego Studium Prawa Pracy na Uniwersytecie Łódzkim, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowo-płacowej