2/2018, data dodania: 12.01.2018 Jak obliczyć odszkodowanie za niezgodne z prawem zwolnienie dyscyplinarne
PROBLEM
Osoba, z którą rozwiązaliśmy bez wypowiedzenia umowę o pracę zawartą na czas określony, odwołała się do sądu pracy. Sąd uznał racje byłego pracownika, zarzucając nam zwolnienie go z pracy z naruszeniem prawa, i zasądził na jego rzecz odszkodowanie. Jak obliczyć kwotę tego świadczenia i czy podlega ono opodatkowaniu?
RADA
Odszkodowanie, o którym mowa w pytaniu, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego terminowa umowa o pracę miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia. Wylicza się je na zasadach obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu urlopowego. Nie trzeba od niego naliczać ani zaliczki podatkowej, ani składek ZUS.
UZASADNIENIE
Zdarza się, że do zakończenia współpracy z pracownikiem ze skutkiem natychmiastowym na podstawie art. 52 Kodeksu pracy (dalej: k.p.) dochodzi z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie. W takiej sytuacji zwolnionej osobie przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie (art. 56 § 1 k.p.). O przywróceniu do pracy lub odszkodowaniu orzeka sąd pracy.
Wspomniane odszkodowanie:
- należne jest w kwocie wynagrodzenia za okres wypowiedzenia lub - w razie rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony - w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia (art. 58 k.p.),
- kalkuluje się według reguł wyliczania pieniężnego ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy (§ 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia i innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy).
Przy obliczaniu odszkodowania za niezgodne z prawem dyscyplinarne zwolnienie z pracy kluczowy jest zatem obowiązujący pracownika okres wypowiedzenia oraz rodzaj i wysokość uzyskiwanych przez niego składników wynagrodzenia.
Zasady ustalania podstawy wymiaru odszkodowania w zależności od sposobu wynagradzania pracownika
| Rodzaj składnika | Sposób uwzględniania w podstawie odszkodowania | Zasady ustalania / uzupełniania podstawy |
| Składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej, w stałej wysokości | W wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odszkodowania.
| Składniki stałe przyjmuje się do podstawy w pełnej miesięcznej wysokości (wynikającej np. z umowy o pracę) |
| Składniki zmienne za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc (np. miesięczne premie regulaminowe, dodatek za pracę w nadgodzinach) | W przeciętnej wysokości wypłaconej pracownikowi w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odszkodowania (bez względu na okres, za jaki składniki te przysługują) | Jeżeli pracownik nie przepracował pełnego okresu 3 albo 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odszkodowania, sumę zmiennych składników wynagrodzenia faktycznie wypłaconych mu w tym okresie należy podzielić przez liczbę dni pracy, za które przysługiwały te składniki, a otrzymany wynik pomnożyć przez liczbę dni, jakie pracownik przepracowałby w ramach normalnego czasu pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. |
| Składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc (np. premie kwartalne, półroczne) | W średniej wysokości wypłaconej w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odszkodowania (bez względu na okres, za jaki składniki te przysługują) |
W przypadku świadczeń stanowiących równowartość miesięcznego, 2-miesięcznego lub 3-miesięcznego wynagrodzenia, obliczanych tak jak ekwiwalent urlopowy, wystarczy poprzestać na ustaleniu przeciętnej płacy za miesiąc. Nie ma wówczas potrzeby stosowania dzielnika w postaci współczynnika ekwiwalentowego wyrażającego średnią miesięczną liczbę dni przypadających do przepracowania w danym roku.
W odniesieniu do świadczeń należnych w wysokości wynagrodzenia za 2 tygodnie średnią miesięczną kwotę pensji dzieli się przez 2.
Wyłączenie z podstawy podatku i składek ZUS
Odszkodowanie wypłacane przez pracodawcę za niezgodną z prawem dyscyplinarkę zwolnione jest:
- z opodatkowania (art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).
- ze składek ZUS (§ 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia składkowego).
Przykład
Piotrowi D. w styczniu 2018 r. sąd pracy przyznał odszkodowanie za nieuzasadnione rozwiązanie jego umowy o pracę zawartej na czas określony do końca sierpnia 2018 r. Z tego tytułu jego były pracodawca został zobowiązany do wypłacenia odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za 3-miesięczny okres wypowiedzenia. W jego podstawie były pracodawca uwzględnił:
-
wynagrodzenie zasadnicze zapisane w rozwiązanej umowie o pracę Piotra D. w wysokości 3000 zł brutto,
-
miesięczne premie regulaminowe, które w okresie od października do grudnia 2017 r. wypłacono w sumie w kwocie wynoszącej 1900 zł brutto (za 55 dni pracy na 61 dni nominalnie do przepracowania) oraz kwartalne prowizje sprzedażowe wypłacone w miesiącach od stycznia do grudnia 2017 r. w łącznej wysokości 2840 zł brutto (za 230 dni pracy na 250 nominalnie do przepracowania).
W opisywanych okolicznościach ustalenie odszkodowania powinno wyglądać następująco:
-
uzupełnienie premii i prowizji:
1900 zł : 55 dni = 34,55 zł; 34,55 zł x 61 dni = 2107,55 zł;
2840 zł : 230 dni = 12,35 zł; 12,35 zł x 250 dni = 3087,50 zł;
-
ustalenie przeciętnej miesięcznej płacy:
3000 zł + (2107,55 zł : 3) + (3087,50 zł : 12) = 3000 zł + 702,52 zł + 257,29 zł = 3959,81 zł;
-
obliczenie kwoty odszkodowania:
3959,81 zł x 3 = 11879,43 zł brutto.
Podstawa prawna
-
art. 56, art. 58 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 4
-
art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 2494
-
§ 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949
-
§ 14-17 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop - Dz.U. Nr 2, poz. 14; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 174, poz. 1353
-
§ 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 927
Mariusz Pigulski
ekspert i praktyk, zajmujący się od wielu lat prawem pracy i ubezpieczeń społecznych, absolwent Podyplomowego Studium Prawa Pracy na Uniwersytecie Łódzkim, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowo-płacowej
