Jak obliczyć wynagrodzenie za czas dyżuru pełnionego przez pracownika w domu i na terenie firmy

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Polecenie dyżuru przez pracodawcę. Dyżur polega na zobowiązaniu pracownika przez pracodawcę do pozostawania w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę, poza normalnymi godzinami pracy, w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (art. 151⁵ § 1 Kodeksu pracy). Zatem pracodawca może polecić pracownikowi, aby był on gotowy do wykonywania swojej zwykłej pracy po godzinach ustalonych dla niego w harmonogramie jako godziny pracy. Inaczej ujmując - pełnienie dyżuru to gotowość do pracy, a nie jej świadczenie.

Jeżeli jednak w czasie pełnienia dyżuru pracownik zaczyna wykonywać pracę, dyżur zmienia swój charakter - staje się czasem pracy ze wszystkimi tego konsekwencjami. Co do zasady czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy.

WAŻNE!

Czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy.

Rekompensata za czas dyżuru. Jeżeli w czasie dyżuru pracownik świadczył pracę, czas dyżuru należy traktować jak czas pracy, za który pracownikowi przysługuje wynagrodzenie ustalone na ogólnych zasadach. Praca wykonywana podczas dyżuru będzie stanowić pracę w godzinach nadliczbowych, którą pracodawca zobowiązany jest zrekompensować tak jak pracę nadliczbową. Za czas dyżuru, podczas którego pracownik nie wykonywał pracy (nie dotyczy to jednak dyżuru pełnionego w domu), przysługuje mu:

• czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru albo
• wynagrodzenie - w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego.

Za czas dyżuru podczas którego pracownik nie wykonywał pracy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania, przysługuje mu 60% wynagrodzenia (art. 151⁵ § 3 Kodeksu pracy). W sytuacji gdy w umowie o pracę nie określono wynagrodzenia w postaci stawki godzinowej lub stałej stawki miesięcznej, a np. prowizyjnie czy akordowo, wówczas 60% wynagrodzenia należy obliczyć według zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy (§ 4 ust. 1 rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia).

Ponieważ w sytuacji opisanej w pytaniu pracownik jest wynagradzany stałą stawką miesięczną, podstawą obliczenia wynagrodzenia za czas dyżuru będzie wyłącznie ta stawka. Aby obliczyć wynagrodzenie za 1 godzinę dyżuru według składników określonych w stawce miesięcznej w stałej wysokości, należy:

Krok 1. wskazaną stawkę podzielić przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu, a następnie

Krok 2. ustaloną stawkę za 1 godzinę pomnożyć przez liczbę godzin pełnionego dyżuru.

Stałą stawkę miesięczną należy podzielić przez godziny przypadające do przepracowania, ustalone zgodnie z art. 130 Kodeksu pracy, a niewynikające z planu pracy, nawet jeżeli okres rozliczeniowy jest dłuższy niż miesiąc. Funkcjonuje też inne stanowisko, zgodnie z którym stawkę stałą należy podzielić przez czas zaplanowany w danym miesiącu, jeżeli okres rozliczeniowy obejmuje więcej niż 1 miesiąc. To drugie stanowisko wynika z tego, że obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy ustalany zgodnie z art. 130 Kodeksu pracy dotyczy przyjętego (całego) okresu rozliczeniowego, a nie odrębnie każdego miesiąca zaliczanego do tego okresu.

PRZYKŁAD

W październiku 2020 r. pracodawca zobowiązał pracownika, zatrudnionego w podstawowym systemie czasu pracy, do pełnienia dyżuru w zakładzie pracy codziennie w dni robocze przez 2 tygodnie. Każdego dnia pracownik dyżurował przez 4 godziny od momentu zakończenia pracy. W październiku 2020 r. pełnił dyżur przez 40 godzin (nie wykonywał w tym czasie pracy) i za ten czas nie został mu udzielony czas wolny. Pracownik jest objęty 3-miesięcznym okresem rozliczeniowym pokrywającym się z kwartałami kalendarzowymi. W październiku 2020 r. jego harmonogram przewidywał pracę przez 176 godzin. Wynagrodzenie pracownika zostało określone stawką miesięczną w wysokości 7920 zł.

Aby obliczyć wynagrodzenie za 40 godzin dyżuru, należy stałą płacę miesięczną podzielić przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w październiku 2020 r., ustaloną na podstawie art. 130 Kodeksu pracy, tj. przez 176 godzin. Następnie tak ustaloną kwotę za 1 godzinę trzeba pomnożyć przez 40 godzin dyżuru, tj.:

• 7920 zł : 176 godz. = 45 zł,

• 45 zł x 40 godz. = 1800 zł.

Przyjmując założenie, że oprócz wynagrodzenia określonego w stawce miesięcznej w stałej wysokości pracownik nie otrzymuje innych składników płacowych, za październik należy wypłacić mu wynagrodzenie zasadnicze - 7920 zł oraz wynagrodzenie za dyżur - 1800 zł.

Jeżeli pracodawca zrekompensuje pracownikowi czas dyżuru czasem wolnym od pracy, zostanie zwolniony z obowiązku wypłaty wynagrodzenia za dyżur. Pojawia się wówczas problem związany z prawem do wynagrodzenia lub brakiem tego prawa w związku z wykorzystywaniem czasu wolnego za dyżur.

PRZYKŁAD

Odnosząc się do poprzedniego przykładu, przyjmijmy, że pracodawca udzielił pracownikowi w październiku 2020 r. 40 godzin czasu wolnego w zamian za pełniony dyżur. W efekcie w październiku pracownik przepracował 136 godzin (176 godz. - 40 godz. = 136 godz.). Za październik pracownik powinien otrzymać pełne wynagrodzenie, a więc 7920 zł, bez pomniejszania o czas nieprzepracowany w związku z wykorzystaniem czasu wolnego w zamian za dyżur. Wprawdzie przepisy prawa pracy nie przewidują wynagrodzenia za wskazany czas niewykonywania pracy, jednak przyjęcie wykładni wskazującej, że wynagrodzenie nie przysługuje pracownikowi, byłoby dla niego krzywdzące. Pracownik nie decyduje bowiem o sposobie rekompensaty za pełnienie dyżuru i nie powinien ponosić negatywnych konsekwencji działań pracodawcy w tym zakresie. Podobny pogląd wyraziło Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 17 marca 2008 r. (DPR-II-079-123/TW/08).

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 130, art. 151⁵ § 1 i 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320

• § 4 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 927

Aldona Salamon

specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, praktyk z wieloletnim doświadczeniem w prowadzeniu szkoleń oraz w pracy w dziale personalnym, autorka publikacji i artykułów prasowych