Jak oznaczać powiązania w gminie i jej jednostkach w nowym JPK_VAT (TP)

Od początku października 2020 r. podatnicy VAT ujmując wybrane transakcje w ewidencji VAT, a następnie na jej podstawie w JPK_V7M lub JPK_V7K, muszą stosować znacznik literowy TP. Chodzi o prezentację w rejestrze VAT należnego z tytułu generującej VAT należny sprzedaży lub zakupu, których stroną jest podmiot powiązany z podatnikiem. Podatnicy są zobowiązani do oznaczania jako TP transakcji z podmiotami powiązanymi, o których mowa w ustawie o VAT. Warto przy tym zastrzec, że w przypadku oznaczenia TP chodzi o powiązania w rozumieniu ustaw o podatkach dochodowych. Kiedy stosować oznaczenie TP? Jaki wpływ na stosowanie tego oznaczenia ma odpowiedź na interpelację poselską? Na te pytania odpowiemy w tekście.

Powiązania w jednostkach samorządu terytorialnego

Biorąc pod uwagę to, że w przypadku gmin i innych podmiotów, u których powiązania wynikają wyłącznie z powiązania ze Skarbem Państwa lub jednostkami samorządu terytorialnego lub ich związkami, nie powstaje obowiązek sporządzania dokumentacji cen transferowych, warto wyjaśnić, jakie relacja tworzą powiązania.

Regulacje ustaw o podatkach dochodowych zawierają bardzo obszerny katalog powiązań. Zgodnie z nimi, powiązanymi są:

1. podmioty, z których jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej jeden inny podmiot, lub
2. podmioty, na które wywiera znaczący wpływ:

1. ten sam inny podmiot lub
2. małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot, lub

3. spółka niemająca osobowości prawnej i jej wspólnicy, lub
4. podatnik i jego zagraniczny zakład, a w przypadku podatkowej grupy kapitałowej - spółka kapitałowa wchodząca w jej skład i jej zagraniczny zakład.

Przez wywieranie znaczącego wpływu rozumie się:

1. posiadanie bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25%:

1. udziałów w kapitale lub
2. praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub
3. udziałów lub praw do udziału w zyskach lub majątku lub ich ekspektatywy, w tym jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych, lub

2. faktyczną zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, lub
3. pozostawanie w związku małżeńskim albo występowanie pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia.

Z powołanych regulacji jednoznacznie wynika, że np. gmina i spółki, w których taka jednostka samorządu posiada udziały (dające więcej niż 25% praw głosu), są podmiotami powiązanymi. Ale nie tylko związki kapitałowe tworzą powiązania w znaczeniu podatkowym. Istotne mogą być również prawa głosu w takich organach jak zarząd czy rada nadzorcza, przy czym powiązania poprzez organy mogą być tworzone również ze względu na pokrewieństwo czy powinowactwo. Oczywiście chodzi o pokrewieństwo i powinowactwo do drugiego stopnia. W przypadku osoby prawnej powinno się wziąć pod uwagę krewnych i powinowatych osoby wywierającej znaczący wpływ na taki podmiot. A zatem, powiązanie z gminą i jej spółkami może wynikać np. ze względu na pokrewieństwo czy powinowactwo z burmistrzem.

ZAPAMIĘTAJ!

Gmina i spółki, w których posiada ona udziały (dające więcej niż 25% praw głosu), są podmiotami powiązanymi.

Nie można zapominać, że w przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej powiązanie może wynikać z niezbyt precyzyjnie zdefiniowanej przez prawodawcę relacji. Chodzi o to, że osoba fizyczna posiada faktyczną zdolność do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej będące stroną transakcji. Jest to szczególnie ważne np. w przypadku instytucji, instytutów, placówek posiadających status podatnika. W każdym przypadku należy zbadać status faktyczny i rzeczywisty wpływ osób decyzyjnych, np. dyrektorów jednostki (zwłaszcza to, czy jest wystarczająco samodzielny na takim stanowisku).

Kiedy stosować oznaczenie TP

Stwierdzenie, że pomiędzy stronami transakcji występują powiązania określone przepisami o podatku dochodowym, ma kluczowe znaczenie dla konieczności zastosowania oznaczenia TP. Podatnik rozpoznający VAT należny musi bowiem stosować taki znacznik w rejestrze w każdym tym przypadku, w którym istnieją takie powiązania. Co istotne, oznaczenie TP jest właściwe bez względu na wartość transakcji, niezależnie od tego, czy według zasad obowiązujących na płaszczyźnie podatków dochodowych strony muszą sporządzać dokumentację cen transferowych, składać oświadczenie o sporządzonej dokumentacji, informacji o cenach transferowych TPR-C. To oznacza, że gmina, spółki gminne, instytucje, stowarzyszenia czy fundacje faktycznie powiązane z jednostką samorządu muszą weryfikować, czy są podmiotami powiązanymi nie tylko ze względu na relacje kapitałowe, ale również osobowe. W efekcie, na podstawie obowiązujących przepisów dla wielu jednostek tworzy się naprawdę duża grupa podmiotów, w relacjach z którymi konieczne jest stosowanie oznaczeń TP.

ZAPAMIĘTAJ!

Gmina, spółki gminne, instytucje, stowarzyszenia czy fundacje faktycznie powiązane z jednostką samorządu muszą weryfikować, czy są podmiotami powiązanymi nie tylko ze względu na relacje kapitałowe, ale również osobowe.

Odpowiedź na interpelację poselską - nie trzeba stosować TP

Inaczej jednak uważa przedstawiciel resortu finansów, a swoje stanowisko zaprezentował w piśmie z 27 października 2020 r. (sygn. akt DPAT1.054.1.2020) zawierającym odpowiedź na interpelację poselską nr 12443. Zostało w nim przedstawione zaskakujące stanowisko, zgodnie z którym w przypadku transakcji zawieranych pomiędzy podmiotami powiązanymi jedynie poprzez udziały jednostki samorządu terytorialnego nie powstaje konieczność stosowania oznaczenia TP w nowym JPK_VAT z deklaracją.

Jak wskazano w piśmie, co prawda, brak takiego obowiązku nie wynika z przepisów, jednak uzasadnia to fakt, iż zostały one wydane przez Ministra Finansów nie do końca zgodnie z umocowaniem zawartym w ustawie, z istotą i celem takiej delegacji. Kolejnym argumentem przemawiającym za niestosowaniem oznaczeń ma być fakt istnienia ograniczonych możliwości techniczno-organizacyjnych monitorowania tego rodzaju powiązań przez same zainteresowane podmioty, a w szczególności w odniesieniu do osób fizycznych oraz członków ich rodzin (w tym byłych), mogących wywierać znaczący wpływ na czynności podejmowane przez te podmioty. Może to wynikać z ich wielości, częstotliwości zmian proporcji udziałów, słabości wzajemnych powiązań gospodarczych pomiędzy tymi podmiotami, czy też ustawowego zwolnienia podmiotów z obowiązku sporządzania lokalnej dokumentacji cen transferowych.

Co robić wobec istniejących rozbieżności

Należy pamiętać, że czasami zbyt korzystne dla podatników interpretacje organów są bardzo niebezpieczne. Odpowiedzi na interpelacje poselskie nie stanowią źródła prawa, ani wykładni dającej prawną ochronę (nawet jeżeli niejednokrotnie są uwzględniane w praktyce i w orzecznictwie), a podatnicy mają negatywne doświadczenia z przeszłości dotyczące stosowania się do odpowiedzi na interpelację poselską - można wskazać chociażby na wykładnię dokonaną w tej formie, a dotyczącą pojęcia transakcji dla potrzeb stosowania płatności z wykorzystaniem rachunku płatniczego.

Skoro przepis wymaga, aby podmioty powiązane z gminą według ustaw o podatkach dochodowych stosowały oznaczenia TP, to takie oznaczenie należałoby stosować. Istnieje pewne prawdopodobieństwo, że wykładnia taka ugruntuje się, jednak dopóki z przepisów wynika coś innego, podatnicy niestosujący oznaczenia TP pomimo istnienia powiązań "gminnych" działają na własne ryzyko.

Podstawa prawna

• art. 32 ust. 2 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 105; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1747)

• art. 23m ust. 1 pkt 5, art. 23m ust. 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1426; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1565)

• art. 11a ust. 1 pkt 5, art. 11a ust. 2 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1406; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1565)

• § 10 ust. 4 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju z 15 października 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2019 r. poz. 1988; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1127)

POWOŁANE PISMA:

- odpowiedź na interpelację poselską nr 12443 z 27 października 2020 r. (sygn. akt DPAT1.054.1.2020)

©℗

RADOSŁAW KOWALSKI

prawnik, doradca podatkowy, wykładowca i szkoleniowiec, autor licznych publikacji z zakresu prawa gospodarczego i podatkowego