Wypowiedzenie umowy o pracę - jak je przygotować bez błędów

Wypowiedzenie umowy o pracę może zostać złożone przez pracodawcę lub pracownika. Należy je sporządzić na piśmie. W przypadku pracowników pracujących na czas nieokreślony pracodawca musi wskazać przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę.

Wypowiedzenie umowy o pracę jest dokonane w momencie, gdy doszło do jego adresata w sposób pozwalający zapoznać się z treścią złożonego pisma, choćby pracownik odmówił jego przeczytania i podpisania. Wypowiedzenie jest bowiem czynnością jednostronną, dla której skuteczności nie jest potrzebna zgoda drugiej strony.

Wypowiedzenie umowy o pracę powinno zostać złożone zarówno przez pracodawcę, jak i przez pracownika w formie pisemnej (art. 30 § 3 Kodeksu pracy). Oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej, jeżeli zostało opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Wymagań takich nie spełnia jednak zwykły e-mail. Wypowiedzenie wysłane zwykłym e-mailem lub złożone ustnie jest skuteczne, ale pracownik może je zakwestionować przed sądem pracy. Sąd będzie mógł wówczas uznać takie wypowiedzenie za bezskuteczne. W konsekwencji będzie miał prawo przywrócić pracownika do pracy lub przyznać mu odszkodowanie.

Samo wypowiedzenie umowy o pracę składane przez pracodawcę powinno:

• określać strony stosunku pracy,
• wskazywać datę jego złożenia,
• określać umowę o pracę, której wypowiedzenie dotyczy,
• zawierać okres wypowiedzenia, jaki obowiązuje pracownika,
• wskazywać przyczynę wypowiedzenia w przypadku umów na czas nieokreślony,
• zawierać pouczenie o możliwości odwołania się do sądu pracy.

Należy jednak zwrócić uwagę, że brak podania daty złożenia wypowiedzenia czy wskazania umowy, którą wypowiada pracodawca, nie wpływa na ważność samego wypowiedzenia. Również niewskazanie okresu wypowiedzenia nie dyskwalifikuje oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę. W takim przypadku okres wypowiedzenia wynika z przepisów - niezależnie od tego, czy pracodawca wskaże go w treści wypowiedzenia umowy, czy też nie.

W przypadku braku pouczenia o możliwości odwołania się pracownika do sądu od wypowiedzenia umowy o pracę, wypowiedzenie jest również ważne. Jednak wówczas pracownik może np. wnioskować o przywrócenie terminu do odwołania z powodu braku pouczenia w tym zakresie.

Natomiast brak przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę powoduje, że wypowiedzenie jest ważne, tylko pracownik może wnioskować w sądzie pracy o uznanie takiego wypowiedzenia za bezzasadne.

Wzór wypowiedzenia umowy o pracę

Komentarz 1. Okres wypowiedzenia

Okresy wypowiedzenia w przypadku umów o pracę są ściśle określone w przepisach Kodeksu pracy. Od chwili wręczenia pracownikowi wypowiedzenia biegnie termin wypowiedzenia liczony odpowiednio w dniach, tygodniach lub miesiącach. Okres wypowiedzenia umowy o pracę obejmujący tydzień lub miesiąc albo ich wielokrotność kończy się, odpowiednio, w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca. W przypadku liczenia okresu wypowiedzenia w dniach uwzględniamy tylko dni robocze. Nie bierzemy pod uwagę niedziel i świąt.

PRZYKŁAD

Pracodawca wypowiedział w piątek 3 lipca 2020 r. umowę na okres próbny wynoszący 2 tygodnie. W takim przypadku umowa zostaje rozwiązana z okresem wypowiedzenia wynoszącym 3 dni robocze. Tym samym okres ten rozpocznie bieg 4 lipca - w sobotę, a zakończy się 7 lipca 2020 r. - we wtorek.

Przykład

Pracodawca złożył wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy na czas określony. Pracownika obowiązuje 2-tygodniowy okres wypowiedzenia. Umowa została wypowiedziana w poniedziałek 29 czerwca 2020 r. W takim przypadku okres wypowiedzenia rozpocznie bieg w pierwszą niedzielę po złożeniu wypowiedzenia, czyli 5 lipca 2020 r., a upłynie ostatecznie w sobotę 18 lipca 2020 r.

Przykład

Pracodawca wręczył 5 czerwca 2020 r. pracownicy 3-miesięczne wypowiedzenie umowy o pracę. Jego bieg zacznie się 1 lipca 2020 r. Okres wypowiedzenia zakończy się 30 września 2020 r.

Tabela. Okresy wypowiedzenia umów o pracę

Pracodawca ma możliwość skrócenia okresu wypowiedzenia. Jest to jednostronna decyzja pracodawcy i dotyczy wypowiadanych umów na czas określony i nieokreślony, których okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące. Skrócenie 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia jest dopuszczalne wówczas, gdy wypowiedzenie zostało dokonane:

• w związku z upadłością lub likwidacją pracodawcy,
• z innej przyczyny niedotyczącej pracownika.

Trzymiesięczny okres wypowiedzenia może być skrócony maksymalnie do 1 miesiąca. W przypadku skrócenia okresu wypowiedzenia pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia (art. 36¹ Kodeksu pracy).

Pracodawca może również ustalić w umowie o pracę, w porozumieniu z pracownikiem, dłuższy okres wypowiedzenia. Wówczas strony powinny stosować ustalony okres wypowiedzenia.

Skrócenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę jest również dopuszczalne w drodze porozumienia pracodawcy i pracownika.

Wypowiadając umowę o pracę, pracodawca powinien również pamiętać, że niektórzy pracownicy podlegają ochronie i nie można im wypowiadać umów o pracę. Dotyczy to np. pracownic w ciąży, z którymi można rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia jedynie za zgodą organizacji związkowej, a wypowiedzenie stosunku pracy jest niedopuszczalne. Zakaz wypowiedzenia umowy nie dotyczy jednak pracownicy w ciąży, która jest zatrudniona na okres próbny nieprzekraczający 1 miesiąca. Do innych osób chronionych zaliczamy m.in.:

• pracowników w wieku przedemerytalnym (4 lata przed emeryturą),
• pracowników przebywających na urlopie albo nieobecnych w pracy z innych usprawiedliwionych powodów,
• rodziców korzystających z urlopów związanych z rodzicielstwem,
• działaczy związkowych.

Komentarz 2. Przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę

Wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony powoduje po stronie pracodawcy obowiązek podania przyczyny rozwiązania umowy (art. 30 § 4 Kodeksu pracy). Obowiązek ten nie dotyczy umów na okres próbny, jak również umów zawieranych na czas określony - niezależnie od powodów, jakie uzasadniają wypowiedzenie. Obowiązek sporządzenia uzasadnienia dotyczy wyłącznie pracodawcy. Pracownik nie jest zobowiązany do podawania przyczyny, jeżeli decyduje się na wypowiedzenie umowy o pracę.

Przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę nie może być ogólnikowa, nie może też stanowić powielenia przepisów prawa pracy. Przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę musi być konkretna i prawdziwa.

Wystarczające będzie podanie przynajmniej jednej konkretnej przyczyny uzasadniającej dokonanie wypowiedzenia umowy o pracę. Gdy z okoliczności danego przypadku wynika, że przyczyn jest więcej, wówczas pracodawca ma wybór - albo podać jedną kluczową i decydującą przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę, albo podać wszystkie przyczyny, jakie złożyły się na decyzję pracodawcy. Do tej pory w orzecznictwie przyjmowało się, że przyczyn wypowiedzenia może być podanych wiele, a wystarczy, żeby chociaż jedna z nich była prawdziwa i konkretna. Sąd Najwyższy zmienił jednak linię orzeczniczą.

W wyroku z 14 kwietnia 2015 r. (II PK 140/14, OSP 2017/6/63) SN wskazał wprost, że przyczyny zasadne muszą jednak przeważać nad tymi, które zasadne nie są. W przeciwnym razie wypowiedzenie może zostać zakwestionowane jako nieuzasadnione (mimo stwierdzenia zasadności jednej czy dwóch spośród większej liczby przyczyn).

Przyczynami, które uzasadniają dokonanie wypowiedzenia umowy o pracę, mogą być m.in.:

• częste lub długotrwałe nieobecności w pracy spowodowane chorobą (wyrok SN z 29 września 1998 r., I PKN 335/98, OSNP 1999/20/648),
• odmowa przyjęcia i podpisania zakresu obowiązków (wyrok SN z 3 kwietnia 1997 r., I PKN 77/97, OSNP 1998/3/75),
• brak umiejętności pracy zespołowej (wyrok SN z 15 kwietnia 1999 r., I PKN 14/99, OSNP 2000/12/469),
• zeznanie nieprawdy w postępowaniu powypadkowym (wyrok SN z 12 stycznia 1998 r., I PKN 458/97, OSNP 1998/22/655),
• bezczynność i bierność w pracy (wyrok SN z 5 grudnia 2000 r., I PKN 124/00, OSNP 2002/15/354),
• brak wystarczających efektów pracy (wyrok SN z 24 lutego 2015 r., II PK 87/14),
• przekroczenie granic dopuszczalnej krytyki pracodawcy (wyrok SN z 17 grudnia 1997 r., I PKN 433/97, OSNP 1998/21/626).

Do nieprawidłowych przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę zgodnie z orzecznictwem SN zaliczamy m.in.:

• pozorną likwidację stanowiska pracy (wyrok SN z 20 maja 2014 r., I PK 271/13, M.P.Pr. 2015/6/282-283),
• osiągnięcie wieku emerytalnego (wyrok SN z 25 stycznia 2012 r., II PK 104/11).

WAŻNE(!)

Składając wypowiedzenie pracownikom zatrudnionym na podstawie umów terminowych, w ogóle nie trzeba podawać przyczyny wypowiedzenia.

Przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę mogą być problemy pracodawcy spowodowane koronawirusem. W tym przypadku trzeba wskazać, w jaki sposób epidemia koronawirusa wpłynęła na działalność pracodawcy, że ten zdecydował się na rozwiązanie umowy z pracownikiem zatrudnionym na czas nieokreślony. Przykładowa przyczyna wypowiedzenia może zostać sformułowana w następujący sposób:

Komentarz 3. Pouczenie o odwołaniu do sądu pracy

W przypadku wypowiedzeń umów o pracę pracodawca powinien pouczyć pracowników o przysługującym im prawie do odwołania od tego wypowiedzenia do sądu pracy w terminie 21 dni.

Pracodawcy nie muszą podawać w wypowiedzeniu umowy o pracę dokładnego adresu sądu pracy, do którego mają prawo odwołać się pracownicy. Wystarczy ogólnie wskazać, do jakiego sądu i w jakiej miejscowości mogą odwołać się od otrzymanego wypowiedzenia i w jakim terminie muszą złożyć pozew. Nie ma jednak przeszkód, żeby pracodawca wskazał dokładny adres sądu pracy, do którego pracownik może się odwołać.

Pracodawca lub pracownik mogą zasadniczo wytoczyć powództwo ze stosunku pracy przed sądem pracy:

• właściwości ogólnej (ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę pozwanego),
• w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana.

Oznacza to, że wnosząca pozew strona stosunku pracy może wybrać sąd pracy, przed którym chce wytoczyć powództwo. Od 7 listopada 2019 r. zlikwidowano możliwość rozpoznawania sprawy w sądzie pracy w okręgu, gdzie znajduje się zakład pracy.

Podstawa prawna:

• art. 30, art. 39, art. 177 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495

• art. 461 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1460; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875

• art. 61, art. 78¹ § 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875

Marek Skałkowski,

prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy, redaktor naczelny MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń, były pracownik działu porad prawnych Okręgowego Inspektoratu Pracy w Warszawie