8/2020, data dodania: 22.07.2020 Jak ustalić wysokość odprawy emerytalnej dla pracownika objętego przestojem ekonomicznym lub obniżonym wymiarem czasu pracy
PROBLEM
Dwóch naszych pracowników przechodzi na emeryturę - jeden w czasie przestoju ekonomicznego, a drugi w czasie objęcia obniżonym wymiarem czasu pracy. Pracownik w okresie przestoju otrzymuje płacę stałą w wysokości minimalnego wynagrodzenia. Poprzednio jego wynagrodzenie zasadnicze wynosiło 3500 zł. Drugi z pracowników wykonuje pracę w obniżonym do 4/5 wymiarze czasu pracy i otrzymuje odpowiednio niższe wynagrodzenie zasadnicze, tj. 3200 zł. Przed zmianą jego pensja zasadnicza wynosiła 4000 zł. Z jakich stawek w opisanej sytuacji powinny zostać ustalone odprawy emerytalne, które wypłacimy w sierpniu 2020 r.?
RADA
W przypadku zarówno pracownika objętego przestojem, jak i pracownika wykonującego pracę w obniżonym wymiarze do podstawy wymiaru odprawy emerytalnej należy przyjąć wynagrodzenie stałe należne w miesiącu rozwiązania umowy o pracę (sierpień 2020 r.), czyli 2600 zł w przypadku pracownika objętego przestojem i 3200 zł w przypadku pracownika wykonującego pracę w obniżonym wymiarze czasu pracy. Szczegóły w uzasadnieniu.
UZASADNIENIE
Zasady ustalania wysokości odprawy emerytalnej. Odprawę emerytalną należy obliczać na zasadach obowiązujących przy ustalaniu wysokości ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy (§ 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy). Wyznaczając podstawę jej wymiaru trzeba więc uwzględniać zarówno składniki o charakterze stałym, jak i składniki zmienne, zgodnie z regułami opisanymi w tabeli.
WAŻNE!
Odprawę emerytalną należy wyznaczyć według zasad właściwych dla ustalenia ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, tj. uwzględnić składniki o charakterze zarówno stałym jak i zmiennym.
Tabela. Zasady ustalania podstawy wymiaru odprawy emerytalnej
| Rodzaj składnika | Sposób uwzględniania w podstawie odprawy emerytalnej | Zasady uzupełniania podstawy |
| Składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej, w stałej wysokości | w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odprawy
| jeżeli stosunek pracy kończy się w trakcie miesiąca, to w podstawie wymiaru odprawy należy uwzględnić pełne miesięczne wynagrodzenie, a nie jego część, ustaloną do faktycznego okresu zatrudnienia |
| Składniki zmienne za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc (np. miesięczne premie regulaminowe, dodatek za pracę w nadgodzinach) | w przeciętnej wysokości wypłaconej pracownikowi w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy (bez względu na okres, za jaki składniki te przysługują) | jeżeli pracownik nie przepracował pełnego okresu 3 (albo 12) miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy, to sumę zmiennych składników wynagrodzenia faktycznie wypłaconych mu w tym okresie należy podzielić przez liczbę dni pracy, za które przysługiwały te składniki, a otrzymany wynik pomnożyć przez liczbę dni, jakie pracownik przepracowałby w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy |
| Składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc (np. premie kwartalne, półroczne) | w średniej wysokości wypłaconej w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy (bez względu na okres, za jaki składniki te przysługują) |
Wpływ zmiany wysokości wynagrodzenia na inne świadczenia. Gdy pracodawca zmienia pracownikom wysokość wynagrodzenia czy rodzaj przyznawanych składników płacowych, często ma to przełożenie na podstawę należnych pracownikom innych świadczeń, m.in. odprawy. Zmiany w elementach pensji branych pod uwagę przy ustalaniu podstawy wymiaru odprawy w postaci przyznania lub zlikwidowania danego składnika płacowego, podwyższenia albo obniżenia ich wysokości w okresie, z którego ustala się podstawę odprawy, wprowadzone przed nabyciem przez pracownika prawa do tej wypłaty bądź w miesiącu uzyskania takiego uprawnienia, wiążą się z koniecznością ponownego wyznaczenia podstawy do dokonania obliczeń z uwzględnieniem powstałych modyfikacji. Tak wynika z § 10 rozporządzenia urlopowego, który znajduje zastosowanie również wtedy, gdy pracodawca wskutek epidemii COVID-19:
- wprowadził przestój ekonomiczny, obniżając w tym okresie płace pracownicze, albo
- objął załogę obniżonym wymiarem czasu pracy.
Oba wymienione przypadki wymuszają przeliczenie podstawy wymiaru należnych odpraw, jeśli przy ich wyznaczaniu należy uwzględnić składniki wypłacone/należne w miesiącu lub miesiącach, w których obowiązywał przestój ekonomiczny lub obniżony wymiar czasu pracy.
Z uwagi na fakt, że odprawa emerytalna przysługuje w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia, przy obliczaniu tej kwoty:
- nie ma potrzeby stosowania współczynnika ekwiwalentowego,
- wystarczy poprzestać na skalkulowaniu przeciętnej płacy za 1 miesiąc (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 9 maja 2000, III ZP 12/00, OSNP 2000/22/806).
PRZYKŁAD
W sierpniu 2020 r. dwóch pracowników spółki z o.o. przechodzi na emeryturę. Jeden z pracowników jest objęty przestojem ekonomicznym i ma prawo do stałego wynagrodzenia w kwocie 2600 zł. Przed wprowadzeniem przestoju pracownik otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 3200 zł. Natomiast drugi z pracowników wykonuje pracę w obniżonym wymiarze czasu pracy do 4/5 etatu i otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 3200 zł (przed zmianą miał prawo do stałej pensji w kwocie 4000 zł). Okres objęcia przestojem, jak i obniżonym wymiarem czasu pracy trwa od 1 czerwca do 31 sierpnia 2020 r. Obaj pracownicy wykonują pracę od poniedziałku do piątku. Pracownik objęty przestojem, oprócz wynagrodzenia zasadniczego otrzymał w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy, tj. w maju 2020 r., i za ten sam miesiąc wynagrodzenie i 50% dodatek za godziny nadliczbowe w łącznej wysokości 450 zł (za 15 godzin nadliczbowych dobowych). Wynagrodzenie i dodatek podlegają przeliczeniu w stosunku do aktualnego wynagrodzenia pracownika. Ich wysokość została bowiem obliczona od wynagrodzenia obowiązującego przed zmianą.
W tej sytuacji podstawę wymiaru odprawy dla pracownika objętego przestojem należy ustalić następująco:
-
ze składników stałych/wynagrodzenie zasadnicze - 2600 zł;
-
ze składników zmiennych:
-
2600 zł : 160 godz. (nominalny wymiar czasu pracy w maju 2020 r.) = 16,25 zł/1 godz.,
-
16,25 zł x 15 godz. = 243,75 zł (wynagrodzenie za godziny nadliczbowe),
-
16,25 zł x 50% x 15 godz. = 121,88 zł (dodatek za godziny nadliczbowe).
Suma składników wynosi 365,63 zł.
Podstawę wymiaru odprawy stanowi kwota 2721,88 zł (2600 zł + 121,88 zł: 365,63 zł : 3) i jest to jednocześnie wysokość odprawy.
Pracownik wykonujący pracę w obniżonym wymiarze czasu pracy w okresie 3 miesięcy poprzedzających nabycie prawa do odprawy (w maju 2020 r.) otrzymał dodatek za pracę w porze nocnej za 12 godzin w wysokości 39 zł. Pracodawca wypłaca dodatki obliczone od minimalnej płacy. W tej sytuacji nie ma zatem konieczności przeliczenia dodatków. Należy je wliczyć do podstawy wymiaru odprawy jako 1/3 wypłaconej kwoty, tj. w wysokości 13 zł. Podstawę wymiaru odprawy należy ustalić następująco:
-
ze składników stałych/wynagrodzenie zasadnicze - 3200 zł;
-
ze składników zmiennych - 39 zł : 3 = 13 zł.
Podstawę wymiaru odprawy stanowi kwota 3213 zł (3200 zł + 13 zł: 39 zł : 3) i jest to jednocześnie wysokość odprawy.
PODSTAWA PRAWNA:
-
art. 921 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495
-
art. 15g ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych - Dz.U. z 2020 r. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1106
-
§ 10-11, § 14-17 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop - Dz.U. Nr 2, poz. 14; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 174, poz. 1353
-
§ 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 927
Mariusz Pigulski
ekspert i praktyk, zajmujący się od wielu lat prawem pracy i ubezpieczeń społecznych, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowo-płacowej
