Tarcza antykryzysowa 3.0. - kolejne zmiany dla pracodawców

Rozszerzenie zwolnienia ze składek ZUS, podniesienie kwoty wolnej od potrąceń z wynagrodzenia oraz zmiany w zakresie zatrudniania cudzoziemców - to główne rozwiązania, jakie wprowadza w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych tzw. Tarcza antykryzysowa 3.0. Weszła ona w życie w przypadku większości regulacji 16 maja 2020 r.

Znowelizowane przepisy ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: ustawa o COVID-19) zostały wprowadzone ustawą z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2.

1. Tarcza antykryzysowa 3.0 - zmiany w zatrudnianiu cudzoziemców

Kolejne wersje tarczy antykryzysowej modyfikowały przepisy dotyczące pobytu i zatrudniania cudzoziemców. W celu umożliwienia kontynuacji zatrudnienia obywateli innych państw dotychczas wprowadzono automatyczne wydłużenie obowiązywania zarówno dokumentów pobytowych cudzoziemców, jak i dokumentów pozwalających na legalne wykonywanie przez nich pracy. Natomiast dotychczasowe regulacje nie uwzględniały zmiany warunków zatrudnienia cudzoziemców w przypadku skorzystania przez pracodawcę z rozwiązań wpierających przedsiębiorstwo w okresie kryzysu spowodowanego epidemią.

W najnowszej wersji tarczy antykryzysowej ustawodawca uzupełnił rozwiązania umożliwiające kontynuację zatrudnienia cudzoziemców w sytuacji zmiany warunków zatrudnienia w wyniku skorzystania z uprawnień pracodawcy wynikających z tarczy antykryzysowej (art. 15 z⁵ ustawy o COVID-19).

Zgodnie z tą regulacją, jeżeli uległy zmianie warunki wykonywania pracy przez cudzoziemca na skutek skorzystania przez podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi z uprawnień określonych w tarczy antykryzysowej, polegających na:

• poleceniu wykonywania pracy zdalnej (art. 3 ustawy o COVID-19),
• zawarciu porozumienia o obniżeniu wymiaru czasu pracy (art. 15g ust. 8 ustawy o COVID-19),
• wdrożeniu szczególnych rozwiązań związanych z możliwością zmiany w niektórych przedsiębiorstwach zaliczanych do tzw. infrastruktury krytycznej systemu lub rozkładu czasu pracy pracowników oraz polecenia świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych, pozostawania w gotowości do pracy i realizowania prawa do wypoczynku w wyznaczonym miejscu (art. 15x ust. 1 ustawy o COVID-19),
• zawarciu porozumienia o wprowadzeniu systemu równoważnego czasu pracy lub o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia (art. 15zf ust. 1 ustawy o COVID-19)

cudzoziemiec może wykonywać pracę na tych zmienionych warunkach bez konieczności zmiany zezwolenia, uzyskania nowego zezwolenia lub wpisania nowego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń (art. 15z⁵ ust. 2 ustawy o COVID-19).

Regulacja ta dotyczy następujących dokumentów pozwalających na legalną pracę cudzoziemca w Polsce:

• zezwolenia na pobyt czasowy i pracę,
• zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji,
• zezwolenia na pracę,
• zezwolenia na pracę sezonową,
• oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanego do ewidencji oświadczeń.

PRZYKŁAD

Pracownik z Ukrainy został zatrudniony w firmie logistycznej na stanowisku spedytora na podstawie zezwolenia na pracę. W wyniku spadku zamówień z powodu epidemii koronawirusa pracodawca znalazł się w ciężkiej sytuacji finansowej. W związku z tym postanowił podpisać z przedstawicielami załogi porozumienie, zgodnie z którym wszyscy spedytorzy mają obniżony wymiar czasu pracy o 20% i o taki sam procent obniżone wynagrodzenia. Jednak podpisanie porozumienia dotyczącego wszystkich spedytorów przed 16 maja 2020 r. oznaczałoby, że Ukrainiec z powodu zmiany warunków zatrudnienia powinien ubiegać się o nowe pozwolenie na pracę, co w przypadku ograniczonej pracy urzędów byłoby utrudnione. Od 16 maja 2020 r. podpisanie takiego porozumienia przez pracodawcę nie spowoduje konieczności ubiegania się przez cudzoziemca o nowe zezwolenie na pracę.

Analogiczne rozwiązanie wprowadzono w stosunku do cudzoziemców skierowanych do wykonywania pracy w ramach:

• przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa (art. 139a ustawy o cudzoziemcach),
• mobilności długoterminowej i krótkoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż, w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa (art. 139n ust. 1 pkt 3 oraz art. 139o ustawy o cudzoziemcach).

Także w przypadku cudzoziemców zatrudnionych na podstawie zezwolenia na pracę w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji zniesiono obowiązek zawiadamiania o każdorazowej zmianie warunków zatrudnienia wojewody, który wydał to zezwolenie.

Przedłużono także termin ważności kart pobytu członka rodziny obywatela UE, dokumentów potwierdzających prawo stałego pobytu i kart stałego pobytu członka rodziny obywatela UE, jeśli upłynął w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonych w związku z COVID-19. W tej sytuacji dokument obowiązuje do 30 dnia od dnia odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni. Analogiczne rozwiązanie wprowadzono w przypadku polskich dokumentów tożsamości cudzoziemca, a także dokumentów "zgoda na pobyt tolerowany" (art. 15z⁶ ustawy o COVID-19).

Dodatkowo w nowelizacji Tarczy antykryzysowej 3.0 wprowadzono ułatwienia w zakresie uzyskiwania dokumentów pozwalających na legalne powierzenie cudzoziemcowi pracy sezonowej. Mianowicie jeżeli cudzoziemiec posiadał:

• zezwolenie na pracę sezonowa ważne po 13 marca 2020 r.,
• oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisane do ewidencji oświadczeń, w którym przynajmniej 1 dzień okresu pracy określonego w tym oświadczeniu przypada po 13 marca 2020 r.,

to zrezygnowano wobec niego w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii COVID-19 oraz do 30 dnia następującego po odwołaniu tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni, z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę sezonową lub oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy sezonowej cudzoziemcowi, jeżeli wykonuje on pracę w zakresie podklas działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), w których są wydawane zezwolenia na pracę sezonową cudzoziemca. Rozwiązanie to stosuje się także w przypadku przedłużenia zezwolenia na pracę oraz przedłużenia zezwolenia na pracę sezonową.

2. Tarcza antykryzysowa 3.0 - zmiany w potrąceniach z wynagrodzeń

W wyniku omawianej zmiany przepisów podwyższono kwoty wolne od potrąceń z wynagrodzeń wynikające z art. 87¹ § 1 Kodeksu pracy. Dotyczy to sytuacji, gdy z powodu podjętych na terytorium Polski działań służących zapobieganiu zarażeniem wirusem SARS-CoV-2:

• pracownikowi zostało obniżone wynagrodzenie lub
• członek rodziny pracownika utracił źródło dochodu.

Przez członka rodziny należy rozumieć:

• małżonka albo rodzica wspólnego dziecka oraz
• dziecko w wieku do 25 roku życia, a także dziecko, które ukończyło 25 rok życia, legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy, o którym mowa w ustawie z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, albo zasiłek dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów. Za dziecko uważane jest dziecko własne pracownika, dziecko współmałżonka, a także dziecko rodzica wspólnego dziecka. Do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko

(art. 52 ustawy z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2).

W takiej sytuacji kwota wolna od potrąceń ulega zwiększeniu o 25% na każdego nieosiągającego dochodu członka rodziny, którego ten pracownik ma na utrzymaniu.

Kwotą wolną od potrąceń, której dotyczy omawiana zmiana, jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania.

Wskazana zmiana dotyczy potrąceń sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne. Nie dotyczy zatem postępowań prowadzonych na zaspokojenie należności alimentacyjnych, w przypadku których nie stosuje się kwoty wolnej od potrąceń.

Omawiany przepis powoduje jednak wątpliwości dotyczące procedury skorzystania przez uprawnione osoby z tego rozwiązania. Ustawodawca nie wskazał bowiem procedury związanej z tym, na jakiej podstawie pracownik występuje o tego rodzaju ograniczenie egzekucji i potrąceń - m.in. czy wystarczające będzie oświadczenie pracownika, przede wszystkim w sytuacji, gdy jego członek rodziny utracił dochód. O wyjaśnienie w tej sprawie wystąpiliśmy do resortu pracy. Przedstawimy je na łamach MPPiU niezwłocznie po jego otrzymaniu.

3. Tarcza antykryzysowa 3.0 - zwolnienie z obowiązku opłacania składek ZUS

Przepisy dotyczące zwolnienia płatników składek z obowiązku opłacenia należności na rzecz ZUS zostały kolejny raz zmodyfikowane. Ze zwolnienia może skorzystać większa grupa płatników.

3.1. Modyfikacja kryterium przychodowego dla samozatrudnionych

Przypomnijmy, że w ramach tzw. tarczy antykryzysowej osoby prowadzące działalność pozarolniczą, które opłacają składki ZUS tylko za siebie, mają prawo skorzystać ze zwolnienia składkowego za okres od marca do maja 2020 r., jeżeli m.in. ich przychody z prowadzonej działalności nie przekraczają kwoty 15 681 zł (w pierwszym miesiącu zwolnienia wskazanym we wniosku RDZ).

Tarcza antykryzysowa 3.0 daje możliwość skorzystania ze zwolnienia także osobom prowadzącym działalność pozarolniczą, które przekroczyły powyższy próg przychodu, jednocześnie jednak spełniają nowe kryterium dochodowe.

I tak, na nowych zasadach ze zwolnienia skorzystają płatnicy składek, którzy:

• są osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą;
• opłacają składki wyłącznie na własne ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne;
• prowadzili działalność przed 1 kwietnia 2020 r.;
• spełniają kryterium dochodowe, tj. łącznie spełniają 2 warunki:

- ich przychód z działalności w rozumieniu przepisów o pdof uzyskany w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek o zwolnienie z opłacania składek, był wyższy niż 15 681 zł oraz

- dochód z tej działalności w tym samym miesiącu nie był wyższy niż 7000 zł.

Zwolnienie dla tej grupy płatników przysługuje tylko za 2 miesiące - kwiecień i maj 2020 r. Dotyczy, tak jak w przypadku innych osób prowadzących działalność pozarolniczą, składek ustalonych od najniższej obowiązującej płatnika podstawy wymiaru składek.

PRZYKŁAD

Alicja D. prowadzi od grudnia 2018 r. jednoosobową działalność gospodarczą i opłaca składki wyłącznie na własne ubezpieczenia. Dotychczas nie mogła skorzystać ze zwolnienia ze składek w ramach tarczy antykryzysowej, ponieważ jej miesięczny przychód regularnie przekracza 15 681 zł. Jednocześnie jednak jej dochody z działalności są znacznie niższe i wahają się w granicach od 4000 do 6500 zł miesięcznie. Na mocy Tarczy antykryzysowej 3.0 przedsiębiorczyni będzie mogła skorzystać ze zwolnienia z opłacania należności składkowych za okres od kwietnia do maja 2020 r. Ulga będzie jej przysługiwała także w sytuacji, gdy opłaciła już składki należne za kwiecień lub maj. W takiej sytuacji będzie jednak musiała wystąpić do ZUS o zwrot nadpłaty.

Wariant I

Alicja D. korzysta z preferencyjnych zasad oskładkowania i oblicza składki na ubezpieczenia społeczne od najniższej obowiązującej ją kwoty 780 zł (30% minimalnego wynagrodzenia za pracę). W tej sytuacji zwolnienie przysługuje jej w pełnym wymiarze 100% należnych składek (na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne) za kwiecień i maj 2020 r.

Wariant II

Alicja D. korzysta z preferencyjnych zasad oskładkowania, ale składki na ubezpieczenia społeczne oblicza od 2000 zł, czyli od kwoty przekraczającej najniższą obowiązującą ją podstawę wymiaru składek.

W tej sytuacji zwolnienie składkowe będzie jej przysługiwać:

• na ubezpieczenia społeczne - w części składek ustalonej od najniższej obowiązującej przedsiębiorczynię podstawy wymiaru składek, czyli od 780 zł,

• na ubezpieczenie zdrowotne - w całości.

Zwolnienie zasadniczo dotyczy składek nieopłaconych. W praktyce wykluczałoby to możliwość skorzystania ze zwolnienia za kwiecień 2020 r. dla płatników, którzy terminowo uregulowali należności ZUS za ten miesiąc.

Ustawa wprowadza jednak możliwość odzyskania składek, które już zostały opłacone, ale na mocy nowych przepisów podlegają zwolnieniu. Płatnik będzie mógł wystąpić o ich zwrot na zasadach, które mają zastosowanie do składek opłaconych nienależnie.

Rekomendowanym rozwiązaniem jest nieopłacanie składek za okresy objęte zwolnieniem, jeżeli przedsiębiorca zamierza z niego skorzystać. Zwolnienie składkowe przysługuje z mocy prawa - po spełnieniu ustawowych warunków, które łatwo zweryfikować.

Natomiast o zwrot nadpłaconych składek za okres objęty zwolnieniem płatnik będzie musiał się ubiegać. Poza tym nie odzyska ich, jeżeli na jego koncie w ZUS widnieje zadłużenie - zostanie ono pokryte (w całości lub w części) z nadpłaconych składek.

PRZYKŁAD

Załóżmy, że Alicja D z poprzedniego przykładu uregulowała już należność składkową za kwiecień 2020 r. Nie opłaciła jeszcze składek za maj 2020 r. Nie ma w ZUS zadłużenia z tytułu składek. W tej sytuacji będzie mogła ubiegać się w ZUS o zwrot nadpłaconych składek.

Wariant I

Przy opłacaniu składek społecznych ustalonych od kwoty 780 zł - za kwiecień 2020 r. uzyska zwrot pełnej opłaconej należności, a składki za maj 2020 r. zostaną jej także umorzone w całości.

Wariant II

Przy opłacaniu składek ustalonych od kwoty 2000 zł:

• za kwiecień 2020 r. - uzyska zwrot składek społecznych ustalonych od podstawy 780 zł oraz zwrot pełnej składki zdrowotnej,

• za maj 2020 r. - uzyska umorzenie składek społecznych ustalonych od podstawy 780 zł oraz umorzenie pełnej składki zdrowotnej.

WAŻNE

Zwolnienie z obowiązku opłacania składek należnych za okres od kwietnia do maja 2020 r. przysługuje obecnie także płatnikom, którzy nie spełnili kryterium przychodowego, ale spełniają kryterium dochodowe - jeżeli ich dochód z działalności pozarolniczej, w pierwszym miesiącu objętym wnioskiem o zwolnienie, nie przekroczył 7000 zł.

3.2. Prawo do zwolnienia dla przedsiębiorców korzystających z ulgi na start

Na mocy Tarczy antykryzysowej 3.0 zostało wprowadzone zwolnienie z obowiązku opłacania składek dla grupy płatników, która dotychczas była wyłączona z tej ulgi. Chodzi o przedsiębiorców korzystających z tzw. ulgi na start, przewidzianej w art. 18 ustawy - Prawo przedsiębiorców. Ponieważ przedsiębiorcy ci nie są - w rozumieniu ustawy systemowej - uznawani za osoby prowadzące działalność pozarolniczą, dotychczas nie mogli skorzystać ze zwolnienia z opłacania składek zdrowotnych na własne ubezpieczenia (ze składek społecznych są zwolnieni, jeżeli korzystają z ulgi na start).

Obecnie przedsiębiorca korzystający z ulgi na start może skorzystać ze zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej, jeżeli:

• prowadził działalność gospodarczą przed 1 kwietnia 2020 r.,
• przychód z tej działalności w rozumieniu przepisów o pdof, uzyskany w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek o zwolnienie z opłacania składek:

- nie był wyższy niż 15 681 zł albo

- był wyższy niż 15 681 zł, ale dochód z tej działalności w tym samym miesiącu nie był wyższy niż 7000 zł.

Zwolnienie dla tej grupy płatników przysługuje tylko za 2 miesiące - kwiecień i maj 2020 r.

PRZYKŁAD

Paweł P. prowadzi działalność gospodarczą od 1 stycznia 2020 r. i opłaca składkę zdrowotną tylko na własne ubezpieczenie. Nie opłaca składek społecznych, ponieważ korzysta z ulgi na start. Jego przychód z działalności w kwietniu 2020 r. nie przekroczył progu 15 681 zł. Przedsiębiorca ten dotychczas nie mógł skorzystać ze zwolnienia składkowego na podstawie ustawy o COVID-19, bo nie obejmowało ono osób korzystających z ulgi na start i opłacających składki wyłącznie na własne ubezpieczenie zdrowotne.

Na mocy Tarczy antykryzysowej 3.0 przedsiębiorca może skorzystać ze zwolnienia ze składki zdrowotnej za okres od kwietnia do maja 2020 r. Musi w tej sprawie złożyć wniosek do ZUS. Jeżeli Paweł P. złoży jeden wniosek za obydwa miesiące zwolnienia (kwiecień i maj 2020 r.), wówczas wystarczy, że kryterium przychodowo-dochodowe będzie spełnione tylko za kwiecień 2020 r.

Analogicznie - zwolnieniu zasadniczo podlegają składki nieopłacone, jednak jeżeli przedsiębiorca opłacił już należność za kwiecień lub maj 2020 r., nadal może skorzystać ze zwolnienia. O zwrot wcześniej opłaconych składek będzie jednak musiał ubiegać się w ZUS.

WAŻNE

Zwolnienie z obowiązku opłacania składek należnych za okres od kwietnia do maja 2020 r. przysługuje obecnie także przedsiębiorcom korzystającym z ulgi na start, opłacającym składki tylko za siebie, jeżeli spełniają kryterium przychodowe lub dochodowe udzielenia zwolnienia.

3.3. Zasady zwolnienia ze składek dla płatników zatrudniających wyłącznie pracowników młodocianych

Do liczby osób ubezpieczonych, która warunkuje prawo do zwolnienia z opłacania składek oraz rodzaj tego zwolnienia (np. 100% czy 50% należności), nie wlicza się pracowników młodocianych (art. 31zo ust. 6 ustawy o COVID-19).

W przypadku podmiotów, które zgłaszają do ubezpieczeń społecznych wyłącznie młodocianych, skutkowało to albo brakiem prawa do skorzystania ze zwolnienia (np. w przypadku osób prawnych, jak m.in. spółki z o.o., które byłyby traktowane tak, jakby nie zgłaszały do ubezpieczeń społecznych żadnej osoby), albo uzależnieniem prawa do zwolnienia od kryterium przychodowego (w przypadku osób fizycznych prowadzących działalność pozarolniczą, które również byłyby traktowane tak, jak osoby opłacające składki wyłącznie za siebie).

Tarcza antykryzysowa wprowadziła zmianę dla tej grupy płatników.

W przypadku gdy płatnik składek zgłosił do ubezpieczeń społecznych wyłącznie pracowników młodocianych, zwolnienie z obowiązku opłacania nieopłaconych należności z tytułu składek następuje na zasadach określonych w art. 31zo ust. 1 ustawy o COVID-19. Jest to przepis uprawniający do zwolnienia ze 100% nieopłaconych należności ZUS, za okres od marca do maja 2020 r., przysługującego płatnikom zgłaszającym do ubezpieczeń społecznych od 1 do 9 osób.

Zgodnie z literalnym brzmieniem ustawy należy uznać, że płatnicy składek, którzy zgłaszają do ubezpieczeń społecznych tylko pracowników młodocianych, mogą skorzystać ze zwolnienia ze 100% należności składkowych, i to niezależnie od liczby osób zgłaszanych do ubezpieczeń. Artykuł 31zo ust. 7 ustawy o COVID-19:

• nie uzależnia prawa do zwolnienia od liczby młodocianych zgłoszonych do ubezpieczeń oraz
• nakazuje udzielać im zwolnienia na zasadach przewidzianych dla płatników z grupy 1-9 ubezpieczonych (nie odsyła natomiast do przepisu przyznającego zwolnienie z połowy składek dla płatników z grupy 10-49 ubezpieczonych).

ZUS informuje jednak w komunikacie zamieszczonym na swojej stronie internetowej, że:

(...) ze zwolnienia w wysokości odpowiednio 100% albo 50% należnych składek za marzec, kwiecień i maj mogą również skorzystać płatnicy składek, którzy zgłosili do ubezpieczeń społecznych wyłącznie pracowników młodocianych.

Sytuacja tej grupy podmiotów, w świetle brzmienia ustawy oraz krótkiego komunikatu ZUS, nie jest zatem jednoznaczna - niejasne jest, czy tych płatników obowiązuje tylko zwolnienie ze składek w 100% czy także w 50% oraz czy jest ono uzależnione od liczby pracowników młodocianych zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych.

W odpowiedzi na pytanie MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wskazało odmienną (niż ZUS) wykładnię. Zdaniem MRPiPS prawidłowa z ustawą nowelizującą jest taka wykładnia przepisów, zgodnie z którą płatnikom zatrudniającym wyłącznie pracowników młodocianych przysługuje 100% zwolnienia z nieopłaconych składek za marzec, kwiecień i maj 2020 r. - ministerstwo nie wskazuje, aby warunkiem udzielenia zwolnienia było zatrudnianie określonej liczby młodocianych ubezpieczonych. Wykładnia ta jest zgodna z literalnym brzmieniem ustawy.

Wyjaśnienia MRPiPS w sprawie prawa do zwolnienia z obowiązku opłacania składek ZUS płatników zatrudniających wyłącznie pracowników młodocianych

Jednocześnie zgodnie z nowelizacją ustawy o COVID-19 z 14 maja 2020 r. płatnicy zatrudniający wyłącznie pracowników młodocianych zasadniczo mają prawo do zwolnienia tylko z nieopłaconych składek. Ustawa przewiduje tu jeden wyjątek - zgodnie ze stanowiskiem MRPiPS omawiana grupa płatników może ubiegać się o zwrot opłaconych składek za marzec 2020 r. (art. 113 ustawy nowelizującej z 16 kwietnia 2020 r., Dz.U. z 2020 r. poz. 695). Należy jednak wskazać, że ustawa, dająca prawo do zwolnienia płatnikom zatrudniającym wyłącznie młodocianych, weszła w życie 16 maja 2020 r., a zatem po terminie płatności składek również za kwiecień. Tymczasem w Tarczy antykryzysowej 3.0 nie ma podstawy do domagania się przez tych płatników zwrotu składek ZUS opłaconych za kwiecień 2020 r. (objętych zwolnieniem). Pośrednio potwierdza to wyjaśnienie resortu pracy, którego udzielono naszej redakcji - wspomniano w nim wyłącznie o zwrocie opłaconych składek za marzec 2020 r., brak natomiast informacji o możliwości domagania się zwrotu opłaconych należności za kwiecień 2020 r.

Wyjaśnienia MRPiPS w sprawie możliwości odzyskania nadpłaconych składek za marzec i kwiecień 2020 r. płatników zatrudniających wyłącznie pracowników młodocianych

Rekomendowanym rozwiązaniem dla omawianej grupy płatników jest wstrzymanie się od wpłacania należności z tytułu składek za okres marzec-maj 2020 r. i złożenie wniosku o zwolnienie ze składek. Warto przypomnieć w tym kontekście, że od zaległości składkowej powstałej od stycznia 2020 r. ZUS, na wniosek płatnika składek, nie będzie naliczał odsetek. Dlatego wstrzymując się z płatnościami płatnicy nie ryzykują obecnie zwiększonych kosztów za opóźnienie.

PRZYKŁAD

Spółki z o.o. A oraz B zatrudniają wyłącznie pracowników młodocianych i tylko takie osoby zgłaszają do ubezpieczeń społecznych. Spółka A ma 8 zatrudnionych, natomiast spółka B - 29 zatrudnionych. Z art. 31zo ust. 7 znowelizowanej ustawy o COVID-19 wynika, że obydwie te spółki mają prawo do zwolnienia ze składek w 100%, za pełny okres od marca do maja 2020 r. Wykładnia ta została potwierdzona przez resort pracy (jednak nie potwierdza jej ZUS).

Najkorzystniej - dla obu spółek - będzie wstrzymać się z płatnością składek za miesiące objęte zwolnieniem i jak najszybciej złożyć wniosek o udzielenie ulgi. Spółka A powinna uzyskać ulgę w 100%. Spółka B - zgodnie z literalnym brzmieniem ustawy i wyjaśnieniami MRPiPS - także.

Jeżeli jednak ZUS przyjmie inną wykładnię i nie udzieli spółce B zwolnienia (albo udzieli go w wymiarze 50%), spółka B nie będzie miała naliczonych odsetek za nieterminowo opłacone składki, jeżeli zawnioskuje do ZUS o odstąpienie od ich pobrania. Taką możliwość daje płatnikowi art. 31zy¹⁰ ustawy o COVID-19. Ewentualny wniosek o odstąpienie od naliczania odsetek trzeba złożyć w okresie trwania epidemii lub zagrożenia epidemicznego albo nie później niż do 30 dni od ich ustania. Spółka B, wstrzymując się z płatnościami, zyskuje zatem szansę na uzyskanie omawianego zwolnienia, nie naraża się natomiast na podwyższone koszty z tytułu odsetek od opóźnienia w płatności składek ZUS.

PRZYKŁAD

Załóżmy, że spółka A z poprzedniego przykładu, przed wejściem w życie najnowszych przepisów, opłaciła już należności ZUS za marzec i kwiecień 2020 r. Pod koniec maja zawnioskowała o zwolnienie z opłacenia należności ZUS za cały okres od marca do maja 2020 r. Składki za maj 2020 r. nie zostały w związku z tym opłacone.

Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami i wykładnią resortu pracy:

• za marzec 2020 r. - zwolnienie zostanie płatnikowi udzielone, ale o zwrot nadpłaconych składek za ten miesiąc trzeba będzie ubiegać się na mocy odrębnego wniosku,

• za kwiecień 2020 r. - spółka nie uzyska zwolnienia, ponieważ już opłaciła należność, a ustawa nie przewiduje zwrotu składek opłaconych,

• za maj 2020 r. - spółka uzyska umorzenie nieopłaconych należności.

4. Tarcza antykryzysowa 3.0 - dodatkowy zasiłek opiekuńczy

W wyniku nowelizacji przepisów ustawy o COVID-19 od 25 maja 2020 r. z dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie będzie można skorzystać na zdrowe dzieci do ukończenia 8 lat w przypadku:

• zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których uczęszcza dziecko, albo niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19, oraz
• otwarcia tych placówek w czasie trwania COVID-19.

Ostatnim dniem okresu, na jaki ubezpieczeni mogli wnioskować o dodatkowy zasiłek opiekuńczy (zasiłek opiekuńczy - w przypadku rolników i domowników rolników) na dzieci zdrowe, był 24 maja 2020 r.

Na mocy nowych rozporządzeń Rady Ministrów z 14 maja 2020 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 855 i 866) okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego i zasiłku opiekuńczego został wydłużony i można ubiegać się jego wypłatę za okres od 25 maja do 14 czerwca 2020 r. Jednak wskazane rozporządzenia w zakresie osób uprawnionych do zasiłków powołują się na przepisy art. 4 ust. 1 i art. 4a ust. 1 ustawy o COVID-19, które od 25 maja 2020 r. obowiązują w nowym brzmieniu. Wykluczają one prawo do dodatkowego zasiłku w przypadku osób ubezpieczonych sprawujących osobistą opiekę nad zdrowym dzieckiem do 8 lat.

Z dodatkowego zasiłku opiekuńczego od 25 maja 2020 r. mogą skorzystać ubezpieczeni zwolnieni od wykonywania pracy oraz funkcjonariusze zwolnieni od pełnienia służby z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

• dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo
• dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, albo
• dorosłą osobą niepełnosprawną

w przypadku zamknięcia placówek, w których jest zapewniona opieka, oraz w czasie ich otwarcia.

Limit zasiłku dla tych grup ubezpieczonych, zarówno za czas zamknięcia, jak i w czasie otwarcia ww. placówek, jest jeden i wynosi nie więcej niż 14 dni.

Uprawnienia do dodatkowego zasiłku opiekuńczego (zasiłku opiekuńczego) są ustalane tylko na okres wskazany w oświadczeniu (wniosku). Jeżeli ubezpieczony chce otrzymać dodatkowy zasiłek opiekuńczy na kolejny okres, musi ponownie złożyć oświadczenie (do płatnika składek, ZUS lub KRUS), wskazując w nim nowy okres, w czasie którego chce skorzystać z tego zasiłku.

Resort pracy zapewnia jednak w komunikacie z 21 maja 2020 r., że zasiłek opiekuńczy przedłużony do 14 czerwca 2020 r. będzie przysługiwać na dotychczasowych zasadach, a zatem również rodzicom i opiekunom dzieci zdrowych, które nie ukończyły 8 lat, nad którymi jest sprawowana opieka w przypadku zamknięcia i otwarcia placówek, do których takie dzieci uczęszczają. W dniu oddania niniejszego numeru MPPiU do druku trwały prace legislacyjne nad przywróceniem prawa do dodatkowego zasiłku opiekuńczego na te dzieci od 25 maja 2020 r. Okres, przez który będzie można korzystać z dodatkowego zasiłku, zostanie wydłużony do 28 czerwca 2020 r.

5. Tarcza antykryzysowa 3.0 - zasiłek dla rolników i domowników

Od 16 maja 2020 r. w przypadku objęcia rolnika lub domownika rolnika obowiązkową kwarantanną albo hospitalizacją w związku z COVID-19 osobom tym przysługuje zasiłek w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę (1300 zł). Przed zmianą przepisów osoby te mogły ubiegać się o zasiłek chorobowy na podstawie art. 14 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zgodnie z tą regulacją zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu rolnikowi lub domownikowi, który wskutek choroby jest niezdolny do pracy nieprzerwanie co najmniej przez 30 dni. Ponieważ okres kwarantanny trwa 14 dni, rolnik lub domownik nie mieli możliwości otrzymania zasiłku chorobowego za ten czas. Po zmianie przepisów ustawy o COVID-19 rolnikowi i domownikowi przyznano prawo do zasiłku w związku z obowiązkową kwarantanną lub hospitalizacją wynikającą z COVID-19 na takich zasadach jak w przypadku osób objętych powszechnym systemem ubezpieczeń w ZUS. Do przyznawania i wypłaty zasiłku z tytułu kwarantanny tym ubezpieczonym stosowane są przepisy ustawy zasiłkowej. W razie zbiegu prawa do zasiłku z prawem do zasiłku chorobowego z ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników lub ustawy zasiłkowej uprawniony rolnik lub domownik otrzyma jedno świadczenie - wyższe albo przez niego wybrane.

Przyznany zasiłek jest zwolniony z podatku dochodowego od osób fizycznych (art. 52m pkt 3 ustawy o pdof).

6. Tarcza antykryzysowa 3.0 - wykaz pozostałych zmian w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

Oprócz wskazanych powyżej zmian Tarcza antykryzysowa 3.0 wprowadziła inne modyfikacje w przepisach. Przedstawiamy je w tabeli poniżej.

Tabela. Wykaz pozostałych zmian z obszaru prawa pracy, wynagrodzeń, zasiłków i ubezpieczeń społecznych, zawartych w Tarczy antykryzysowej 3.0

Podstawa prawna:

art. 3, art. 4d-4e, art. 15g ust. 1, art. 15ga, art. 15x ust. 1, art. 15za ust. 1a i ust. 3, art. 15zf ust. 1, art. 15z⁵, art. 15z⁶ , art. 15zq ust. 4, art. 15zzb, art. 15zze, art. 15zze¹, art. 15zzd ust. 1, art. 15zzj, art. 15zzzzzq, art. 31m¹, art. 31zo ust. 2a, ust. 2b, ust. 7, art. 31zp ust. 2 pkt 2a, art. 31zu ust. 2, art. 31zy³ ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych - Dz.U. z 2020 r. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875

art. 4, art. 9, art. 46, art. 52-53, art. 56, art. 59, art. 69, art. 76 ustawy z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 - Dz.U. z 2020 r. poz. 875

art. 237¹⁵ ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495

art. 139a, art. 139n ust. 1 pkt 3, art. 139o ustawy z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 35

art. 52m ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875

art. 68ge ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 426; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875

Magdalena Sybilska-Bonicka

prawnik, ekspert z zakresu prawa pracy, redaktor MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń, wieloletni praktyk, trener biznesu i były wykładowca akademicki z zakresu prawa pracy

Bożena Goliszewska-Chojdak

ekonomista, ekspert z zakresu kadr i płac, redaktor MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń, praktyk z kilkunastoletnim doświadczeniem w dziale personalnym

Joanna Stolarska

prawnik, ekspert prawa ubezpieczeń społecznych, autorka licznych publikacji i opracowań z zakresu składkowego, były wieloletni pracownik ZUS