Czy pracownik musi wyrazić zgodę na wykazanie w zaświadczeniu o zarobkach potrąceń komorniczych

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Pracodawca, na wniosek pracownika, powinien wystawić mu określone zaświadczenie. Obowiązek wydawania pracownikowi zaświadczeń wynika z obowiązku pracodawcy dbałości o dobro pracownika. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 16 września 1999 r. (I PKN 331/99, OSNP 2001/9/314):

SN

(…) pracownik może dochodzić przed sądem pracy nakazania udzielenia informacji mających istotne znaczenie dla jego sytuacji pracowniczej (art. 2 § 1 i 476 § 1 k.p.c.).

Treść zaświadczenia o zarobkach. Przepisy nie określają treści zaświadczeń wydawanych pracownikom na określony cel. Szczegółowe wymagania co do treści zaświadczenia powinna określać dana instytucja lub pracownik w swoim wniosku. Jednak zaświadczenie to przedkładane danemu podmiotowi (w rozpatrywanym przypadku - instytucji bankowej) z założenia powinno być prawdziwe, zgodne ze stanem faktycznym i rzetelne. Jeśli ma to być zaświadczenie o aktualnie osiąganych przez pracownika zarobkach i pracodawca ma świadomość, że będzie ono składane w banku, zwłaszcza np. w celach kredytowych, to należy w nim uwzględnić kwoty faktycznie otrzymywane przez pracownika. Nie można więc pominąć stałych comiesięcznych potrąceń.

Według definicji zawartej w Słowniku języka polskiego (https://sjp.pwn.pl/slowniki/zarobek.html, dostęp: 8.12.2019 r.) termin "zarobek" należy bowiem rozumieć jako "1. «zapłatę za wykonaną pracę», 2. «możliwość zarobienia pieniędzy», 3. «zysk osiągnięty z transakcji handlowej»". Należy zatem rozumieć przez to faktycznie otrzymywane przez pracownika wynagrodzenia ze stosunku pracy. Uprawnione jest podanie w zaświadczeniu wzmianki o zajęciu komorniczym, zwłaszcza jeśli pracodawca zna cel, dla którego pracownik ubiega się o zaświadczenie. Pominięcie tego mogłoby sugerować zamiar wprowadzenia banku w błąd co do zarobków faktycznie otrzymywanych przez pracownika.

Odpowiedzialność pracodawcy za wystawione zaświadczenie. Wystawiając niepełne lub błędne zaświadczenie pracodawca może narazić się na odpowiedzialność karną. Funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu (a taką osobą jest pracodawca), którzy poświadczają w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlegają karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (art. 271 § 1-2 Kodeksu karnego). W wypadku mniejszej wagi czynu, sprawca podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Ponadto możliwa jest także cywilnoprawna odpowiedzialność odszkodowawcza pracodawcy wobec banku w przypadku doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia środkami finansowymi w oparciu o wystawione zaświadczenie (art. 415 Kodeksu cywilnego).

Obowiązek rzetelnego wystawiania zaświadczeń przedstawiających faktyczną sytuację zarobkową pracownika znajduje pośrednio potwierdzenie w wyroku z 8 maja 2002 r. (I PKN 267/01, OSNP 2004/6/99), w którym Sąd Najwyższy uznał, że:

SN

(...) pracodawca nie narusza dóbr osobistych pracownika (art. 23 KC, art. 47 i art. 51 ust. 1 i 2 Konstytucji), zobowiązując go zgodnie z postanowieniami regulaminu przyznawania zapomóg z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych do złożenia zaświadczenia o zarobkach uzyskiwanych u drugiego pracodawcy.

Pracodawca nie ma jednak obowiązku udzielać bardzo szczegółowych informacji dotyczących wynagrodzenia pracownika, jeżeli nie ma stosownego żądania ze strony instytucji (w omawianym przypadku - banku) lub pracownika, jak np. rozbicia wynagrodzenia na poszczególne składniki (premie, nadgodziny itp.) i podania ich wysokości.

Jeżeli pracownik chciałby, aby wykazać jedynie kwotę wynagrodzenia określonego w umowie o pracę, może w tym celu przedłożyć w banku oryginał umowy o pracę i jej ewentualne zmiany oraz zaświadczenie od pracodawcy, że pozostaje w zatrudnieniu w danej dacie.

PRZYKŁAD

Pracownik zawnioskował do pracodawcy o potwierdzenie pozostawania w stosunku pracy oraz kwoty wynagrodzenia określonej w jego umowie o pracę. W takiej sytuacji pracodawca może poświadczyć za zgodność z oryginałem umowę o pracę i potwierdzić odrębnym zaświadczeniem, że pracownik jest nadal zatrudniony.

PRZYKŁAD

Pracownik przedłożył pracodawcy do wypełnienia szczegółowy wzór zaświadczenia o zarobkach i zatrudnieniu na formularzu bankowym. Zawiera on pozycje dotyczące poszczególnych składników wynagrodzenia, częstotliwość ich wypłaty, okres, na jaki zawarto z pracownikiem umowę, okres wypowiedzenia umowy o pracę. W takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek wypełnić wszystkie pozycje dotyczące tego pracownika.

Należy dodać, że odmowa przedstawienia przez pracodawcęzaświadczenia może stanowić podstawę dochodzenia przez pracownika roszczeń odszkodowawczych od podmiotu zatrudniającego (art. 415 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 300 Kodeksu pracy).

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 94 pkt 10, art. 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495

• art. 415 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495

• art. 271 § 1-2 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - j.t.  Dz.U. z 2019 r. poz. 1950; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2128

• art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) - Dz.Urz. L z 2016 r. Nr 119, poz. 1; ost.zm. Dz.Urz. L z 2018 r. Nr 127, poz. 2

Małgorzata Mędrala

radca prawny, doktor nauk prawnych, autorka wielu publikacji z zakresu prawa pracy i ochrony danych osobowych