Czy pracownik przebywający na zwolnieniu lekarskim ma obowiązek uczestniczyć w postępowaniu powypadkowym

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Powołany przez pracodawcę zespół powypadkowy dokonuje czynności zmierzających do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku we współpracy z poszkodowanym. Jeżeli stan poszkodowanego na to pozwala, to zespół powypadkowy ma obowiązek wysłuchać jego wyjaśnień. Tym samym można przyjąć, że ich złożenie jest obowiązkiem poszkodowanego - o ile nie stoją temu na przeszkodzie względy zdrowotne. Poszkodowany ma prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym, o czym zespół powypadkowy jest zobowiązany go pouczyć. Ponadto poszkodowany ma możliwość wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii.

UWAGA!

Zespół powypadkowy jest zobowiązany zapoznać poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem.

 W typowych przypadkach poszkodowany pracownik nie powinien odmawiać udziału w postępowaniu powypadkowym. Problem może jednak powstać, gdy pracownik doznał urazu, który stał się podstawą do wydania zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego czasową niezdolność do pracy.

Wypadek przy pracy zakończony urazem może skutkować wydaniem zaświadczenia o czasowej niezdolności pracownika do pracy, ale nie zawsze jest to regułą. W przypadku braku orzeczonej niezdolności do pracy pracodawca ma prawo wymagać zaangażowania poszkodowanego w prace zespołu powypadkowego w pełnym zakresie, niezbędnym do wyjaśnienia okoliczności zdarzenia.

Przykład

Pracownik zatrudniony na stanowisku mechanika samochodowego wykonywał prace, w wyniku czego doznał urazu zębów. Lekarz stwierdził wprawdzie uraz powstały w wyniku wypadku, jednak uwzględniając charakter pracy mechanika uznał, że nie ma podstaw do stwierdzenia czasowej niezdolności do pracy z uwagi na fakt, iż doznane obrażenia nie pozbawiają pracownika możliwości wykonywania obowiązków. W takiej sytuacji, pomimo urazu pracownika, nic nie stoi na przeszkodzie, aby uczestniczył on w dochodzeniu powypadkowym zmierzającym do ustalenia okoliczności zdarzenia. Ewentualna odmowa udziału w postępowaniu powypadkowym może być powodem zastosowania przez pracodawcę środków dyscyplinujących np. kar porządkowych.

Znacznie bardziej problematyczna jest sytuacja, gdy pracownik w związku z urazem, jakiego doznał w wyniku zdarzenia, otrzymał zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy. W takim przypadku należy przyjąć, że powrót pracownika do zdrowia jest sprawą priorytetową, mającą pierwszeństwo przed terminową potrzebą wyjaśnienia okoliczności i przyczyn zdarzenia, do jakiego doszło.

Przykład

Pracownik uległ wypadkowi przy pracy. W wyniku medycznej oceny urazu otrzymał zaświadczenie lekarskie stwierdzające czasową niezdolność do pracy na okres 3 tygodni z zaleceniem "chory powinien leżeć". Termin na sporządzenie protokołu powypadkowego wynosi 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku. Zaświadczenie lekarskie z adnotacją "chory powinien leżeć" jest okolicznością dyskwalifikującą udział poszkodowanego w czynnościach powypadkowych na terenie zakładu pracy. Wówczas można próbować porozumieć się z poszkodowanym w kwestii złożenia przez niego wyjaśnień w miejscu pobytu. To samo dotyczy kwestii związanej z zapoznaniem się z protokołem powypadkowym czy składaniem na nim podpisu.

W przypadku adnotacji na zwolnieniu lekarskim "chory może chodzić" pojawia się pytanie, czy można zobowiązać poszkodowanego nie tyle do pracy, co do uczestnictwa w postępowaniu powypadkowym prowadzonym na terenie zakładu. Należy przyjąć, że dużo zależy tu od dyspozycji poszkodowanego, niezależnie od treści zalecenia lekarskiego. Jeżeli poszkodowany stwierdzi, że postępowanie powypadkowe prowadzone na terenie zakładu pozostaje w sprzeczności z odzyskiwaniem zdolności do pracy, wówczas należy przyjąć, że przysługuje mu prawo powstrzymania się od udziału w czynnościach powypadkowych.

W omawianym zakresie można spotkać się z poglądem, zgodnie z którym udział w postępowaniu powypadkowym poszkodowanego pracownika nie jest pracą w dosłownym znaczeniu. Zatem do czynności zaliczających się do tego postępowania nie mają zastosowania ograniczenia wynikające z czasowej niezdolności do pracy stwierdzonej zaświadczeniem lekarskim. Takie stanowisko nie jest jednak do końca trafne, ponieważ udział w postępowaniu powypadkowym poszkodowanego jest jego obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa pracy. Tym samym jest to obowiązek pracowniczy i jako taki jest zaliczany do szeroko rozumianych czynności związanych z pracą. Trudno zatem przyjąć, że czynności wykonywane przez poszkodowanego w ramach postępowania powypadkowego nie są zaliczane do pracy w szerokim rozumieniu - mimo że w tym czasie pracownik nie wykonuje swoich zwykłych obowiązków wynikających z zakresu czynności.

Odmowa przez poszkodowanego udziału w postępowaniu powypadkowym z powodów zdrowotnych nie powinna stanowić przesłanki uzasadniającej dyscyplinowanie pracownika w jakiejkolwiek formie. W szczególności pracodawca powinien powstrzymać się od stosowania kar porządkowych. Zastosowanie kary w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, w kontekście obowiązku wysłuchania obwinionego pracownika, może być łatwo zakwestionowane przed sądem pracy.

Podstawa prawna:

§ 2, § 7, § 9, § 11 rozporządzenia Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy - Dz.U. Nr 105, poz. 870

Sebastian Kryczka,

ekspert z zakresu prawa pracy, prawnik, były pracownik Państwowej Inspekcji Pracy, od kilkunastu lat specjalizuje się w problematyce prawa pracy oraz zagadnieniach kontroli i nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy, autor wielu komentarzy, artykułów i porad z zakresu prawa pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy