Szczególne rozwiązania dotyczące gospodarki finansowej jednostek sektora publicznego w zakresie zapobiegania COVID-19 (koronawirusowi) i jego zwalczania

Zakres zmian

Ustawą z 2 marca 2020 r. zostały wprowadzone szczególne rozwiązania w zakresie gospodarki finansowej jednostek sektora publicznego, związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374).

Na mocy tej ustawy jednostki sektora finansów publicznych zostały zwolnione z obowiązku stosowania upzp do zamówień, których przedmiotem są:

• towary lub usługi niezbędne do przeciwdziałania COVID-19, w sytuacji gdy zachodzi wysokie prawdopodobieństwo szybkiego i niekontrolowanego rozprzestrzeniania się choroby lub jeżeli wymaga tego ochrona zdrowia publicznego,
• usługi, dostawy lub roboty budowlane realizowane w związku z zapobieganiem epidemii lub jej zwalczaniem na obszarze, na którym ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii.

Wprowadzono obowiązek wykonywania przez JST zadań nałożonych na te jednostki przez Prezesa Rady Ministrów w związku z przeciwdziałaniem COVID-19. Zadania te mają być realizowane przez JST jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Wydatki ponoszone w związku z ich realizacją mają być finansowane z budżetu państwa. Zadania te mogą w szczególności dotyczyć zmian w strukturze organizacyjnej samodzielnego ZOZ lub jednostki budżetowej albo obowiązku przekazania produktów leczniczych, wyrobów medycznych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz aparatury i sprzętu medycznego, w celu zapewnienia kontynuacji udzielania świadczeń zdrowotnych w innym podmiocie leczniczym. Zmiany w strukturze organizacyjnej podmiotu leczniczego dokonane w tym trybie nie wymagają podjęcia aktów (w tym uchwał) właściwych organów administracji publicznej. Wpis do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą i do KRS ma być dokonywany nieodpłatnie.

Wszystkie działające w poszczególnych województwach:

1. organy administracji rządowej i państwowe osoby prawne,
2. JST oraz tworzone przez nie jednostki nieposiadające osobowości prawnej i osoby prawne,

muszą w trybie natychmiastowym wykonywać polecenia wydawane przez wojewodów w związku z przeciwdziałaniem COVID-19. Polecenia te mogą być wydawane pisemnie, a także ustnie, telefonicznie, za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub za pomocą innych środków łączności. Jeśli jednostka nie zgodzi się na wykonanie polecenia, to spory w tej sprawie ma rozstrzygać Prezes Rady Ministrów.

Do ustawy o dochodach JST wprowadzono dodatkową regulację umożliwiającą udzielanie JST z budżetu państwa dotacji celowych na wsparcie realizacji zadań wynikających z przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Do tych dotacji nie stosuje się ograniczeń z art. 128 ust. 2 uofp, czyli jeśli będą dotyczyć realizacji zadań własnych JST, to mogą być udzielone w kwocie przewyższającej 80% kosztów realizacji zadania.

Rada Ministrów otrzymała dodatkowe kompetencje w zakresie wprowadzania zmian w budżecie państwa. W celu wsparcia realizacji zadań wynikających z przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi może przenosić planowane wydatki budżetowe między częściami i działami budżetu. Zmiany te mogą być wprowadzane po uwzględnieniu wysokości oraz rodzaju koniecznego wsparcia i poziomu bieżącego wykonania wydatków w poszczególnych częściach i działach budżetu państwa.

Zastosowanie w praktyce

1. Ustawa weszła w życie 8 marca 2020 r.

2. Na mocy przepisów przejściowych przewidziano, że w ciągu 365 dni od 8 marca 2020 r. Rada Ministrów będzie mogła w celu przeciwdziałania COVID-19 przenosić planowane wydatki budżetowe między częściami i działami budżetu państwa. W tym samym okresie z budżetu państwa będą mogły być udzielane dotacje celowe dla JST na wsparcie realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19. W przypadku wsparcia realizacji zadań własnych do tych dotacji nie będą miały zastosowania ograniczenia z art. 128 ust. 2 uofp, czyli kwota dotacji będzie mogła przewyższać 80% kosztów realizacji zadania. Oba te uprawnienia stanowią uzupełnienie uprawnień przewidzianych w ramach realizacji zadań wynikających z przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Będą mogły mieć zastosowanie do finansowania zadań w zakresie przeciwdziałania COVID-19, które nie mieszczą się w tych przepisach.

3. W 2020 r. środki rezerwy celowej, zaplanowanej w ustawie budżetowej z przeznaczeniem na przeciwdziałanie i usuwanie skutków klęsk żywiołowych (w tym 40 mln zł na dofinansowanie zakupu pojazdów ratowniczo-gaśniczych dla OSP), mogą być przeznaczone także na finansowanie zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19. Podział rezerwy celowej będzie należał do ministra właściwego do spraw finansów publicznych na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Izabela Motowilczuk

były wieloletni inspektor kontroli