Podatek od nieruchomości - jak stosować przepisy tarczy antykryzysowej

Podatek od nieruchomości jest jednym z tych, którego dotyczą postanowienia tarczy antykryzysowej. W tym zakresie ustawodawca nie przewidział rozwiązań o charakterze ogólnym, bezpośrednio przekładających się na sytuację podatników, a jedynie zmienił zakres kompetencji rad gmin. Ogólny charakter regulacji sprawił, że już w pierwszych dniach ich stosowania pojawiło się wiele wątpliwości. W konsekwencji Ministerstwo Finansów i Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyjaśnili, jak stosować nowe przepisy kompetencyjne dla gmin.

Nowe kompetencje gmin

Na podstawie art. 15p i 15q ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: ustawa COVID), rada gminy może:

1. wprowadzić, w drodze uchwały, za część roku 2020, zwolnienie z podatku od nieruchomości: gruntów, budynków i budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, wskazanym grupom przedsiębiorców, których płynność finansowa uległa pogorszeniu w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu COVID-19;
2. przedłużyć, w drodze uchwały, wskazanym grupom przedsiębiorców, których płynność finansowa uległa pogorszeniu w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu COVID-19, terminy płatności rat podatku od nieruchomości, płatnych w kwietniu, maju i czerwcu 2020 r., nie dłużej niż do dnia 30 września 2020 r.

Wątpliwości gmin i wyjaśnienia MF i UOKiK

Znaczny stopień uogólnienia, mający skutkować elastycznością wprowadzonych regulacji i możliwością podejmowania na terenie poszczególnych gmin decyzji zgodnych z ich polityką fiskalną i dostosowanych do lokalnej sytuacji, bardzo szybko stał się także źródłem licznych wątpliwości. W odpowiedzi na nie stosowne wyjaśnienia wydali Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (pismo z 1 kwietnia 2020 r., sygn. akt DMP-1.52.29.2020.MMach/RZ; dalej: pismo UOKiK) oraz Minister Finansów (pismo z 20 kwietnia 2020 r., sygn. akt PS2.844.79.2020; dalej: pismo MF).

Określenie grup przedsiębiorców mogących skorzystać ze zwolnienia

Gminom, które podejmą decyzję o wprowadzeniu zwolnienia od podatku od nieruchomości, pozostawiono decyzję w zakresie określenia grup przedsiębiorców, którzy będą mogli z niego skorzystać. Jedynym kryterium wynikającym z przepisów jest to, aby były to grupy przedsiębiorców, których płynność finansowa uległa pogorszeniu w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu COVID-19. Jak wskazano w piśmie MF, gmina może:

• wskazać grupy podmiotów, które w jej ocenie spełniają ten warunek, np. poprzez odwołanie do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z występowaniem stanu epidemii;
• wprowadzić zwolnienie dla wszystkich przedsiębiorców, których płynność finansowa uległa pogorszeniu w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu COVID-19.

Definicja pojęcia "pogorszenia płynności finansowej w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu COVID-19"

Jak wynika z pisma MF, dodatkowe precyzowanie w uchwale rady gminy pojęcia pogorszenia płynności finansowej nie jest konieczne, jeśli gmina przyzna prawo do zwolnienia grupom podatników, których płynność finansowa w sposób oczywisty się pogorszyła, np. tym, którzy na mocy obowiązujących przepisów zostali zobowiązani do czasowego ograniczenia działalności. Jeśli jednak gmina obejmie zwolnieniem szerszy krąg podmiotów, w tym takich, w przypadku których pogorszenie płynności finansowej nie będzie już tak oczywiste, może w podejmowanej uchwale dodatkowo zdefiniować to pojęcie. Może przy tym posłużyć się własnymi kryteriami lub wykorzystać (bezpośrednio lub po zmodyfikowaniu) rozwiązanie przyjęte w ustawie COVID, w której posłużono się pojęciem spadku obrotów gospodarczych.

Dokumentowanie pogorszenia płynności finansowej

W piśmie MF wyraźnie podkreślono konieczność uproszczenia procedury korzystania z wprowadzanych przez rady gmin preferencji. Wskazano, że przepisy ustawy COVID nie wymagają w tym zakresie przedkładania dokumentów czy składania oświadczeń. Jednocześnie jednak zastrzeżono, że w przypadku, gdy gmina zdecyduje się objąć zwolnieniem grupy podmiotów, w przypadku których pogorszenie płynności finansowej nie będzie oczywiste, to ma prawo w ramach swoich kompetencji określić sposób dokumentowania tego pogorszenia. Powinna jednak przy tym pamiętać o konieczności uproszczenia procedury, np. poprzez złożenie przez podatnika oświadczenia, zamiast dokumentowania pogorszenia płynności finansowej w inny sposób.

ZAPAMIĘTAJ!

W piśmie MF wyraźnie potwierdzono możliwości zweryfikowania w późniejszym okresie zasadności skorzystania ze zwolnienia przy wykorzystaniu narzędzi przewidzianych dla organów podatkowych w ustawie z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, np. w ramach czynności sprawdzających.

Dzierżawa nieruchomości

Za niedopuszczalną uznano taką interpretację art. 15p ustawy COVID, zgodnie z którą dopuszczalne jest wprowadzenie przewidzianego w niej zwolnienia także dla podmiotów wydzierżawiających swoje nieruchomości innym na prowadzenie działalności gospodarczej. W takim bowiem przypadku podmioty te nie są przedsiębiorcami, których płynność finansowa uległa pogorszeniu i art. 15p ustawy COVID nie obejmuje ich swoim zakresem.

Zakres przedmiotowy zwolnienia

Z uwagi na ogólny charakter regulacji art. 15p ustawy COVID wprowadzane w uchwale zwolnienie może swym zakresem obejmować:

• wszystkie grunty, budynki i budowle określonych grup przedsiębiorców,
• przedmioty opodatkowania związane wyłącznie z prowadzeniem określonej działalności.

Zwolnienie może także obejmować jedynie części budynków i budowli. Skoro bowiem rada gminy jest uprawniona do wprowadzenia zwolnienia dla całych budynków i budowli, to tym bardziej jest uprawniona do wprowadzenia zwolnienia dla ich części.

Przedłużenie terminu płatności podatku po upływie tego terminu

W art. 15q ustawy COVID przewidziano możliwość przedłużenia terminu płatności rat podatku od nieruchomości płatnych w kwietniu, maju i czerwcu 2020 r. (nie dłużej niż do dnia 30 września 2020 r.). Należy jednak pamiętać, że nie jest możliwe przedłużenie terminu płatności raty podatku po upływie tego terminu. Jeżeli zatem gmina nie zdąży wprowadzić odpowiednich regulacji przed upływem terminu płatności podatku, podatnik jest zobowiązany uregulować go w przewidzianym prawem terminie. Jeśli tego nie zrobi, powstanie zaległość podatkowa. W takim przypadku będzie on jednak mógł na ogólnych zasadach starać się o odroczenie lub rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę na podstawie art. 67a § 1 pkt 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa.

Złożenie przez podatników wniosków i korekta deklaracji

W piśmie MF podkreślono, że ani w odniesieniu do zwolnienia podatkowego, ani w odniesieniu do przedłużenia terminów płatności rad podatku nie należy wymagać od podatników składania w tym zakresie wniosków. W razie podjęcia przez rady gmin stosownych uchwał i spełnienia przez podatników określonych w nich warunków zostają oni objęci przewidzianą w nich pomocą z mocy prawa.

Trzeba jednak pamiętać o tym, że przepisy ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych nakładają na podatników w razie zaistnienia w ciągu roku zdarzenia mającego wpływ na wysokość opodatkowania w tym, obowiązek:

• składania informacji (osoby fizyczne) lub
• korekty deklaracji (osoby prawne).

Jednocześnie organ podatkowy jest w takiej sytuacji zobowiązany do dokonania zmiany decyzji, którą ustalono podatek. Jeśli więc podatnik spełnia warunki określone w uchwale rady gminy, to choć nie jest zobowiązany do złożenia wniosku o zastosowanie zwolnienia z podatku od nieruchomości, to jest zobowiązany do złożenia stosownej informacji lub skorygowania deklaracji na podatek od nieruchomości.

Obowiązywanie uchwał (vacatio legis)

Gminy uzyskały prawo do wprowadzenia preferencji podatkowych przewidzianych w art. 15p i 15q ustawy COVID z dniem 31 marca 2020 r. Jak wskazano w piśmie MF, początkowym terminem, od którego przewidziane w nich zwolnienie może obowiązywać, jest więc 1 kwietnia 2020 r. Aby podjęta przez radę gminy uchwała mogła zacząć obowiązywać, musi zostać ogłoszona w wojewódzkim dzienniku urzędowym, z zachowaniem wymaganego vacatio legis. Co do zasady, akty normatywne wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt przewiduje termin dłuższy. Istnieje także możliwość, aby w uzasadnionych przypadkach akty normatywne wchodziły w życie w terminie krótszym niż 14 dni, a jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życiu aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawa nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku urzędowym. Ponadto przy spełnieniu wskazanych warunków dopuszcza się możliwość nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej.

ZAPAMIĘTAJ!

W sytuacji gdy gmina wprowadza regulacje, których istotą jest korzyść dla podatnika, nadanie uchwale mocy wstecznej jest uzasadnione.

Pomoc publiczna

Jak wynika z pisma UOKiK, zwolnienie z podatku od nieruchomości stanowi pomoc publiczną mającą na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce, a więc nie jest to pomoc de minimis. W podejmowanych w tym zakresie uchwałach należy dokonać odesłania do pkt 3.1. Tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19, w którym zostały określone warunki dopuszczalności pomocy odnoszącej się do instrumentów gminnych.

ZAPAMIĘTAJ!

Podjęcie przez organy stanowiące gmin uchwał obejmujących preferencje na terenie władztwa danej jednostki dla wszystkich przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą, niezależnie od wielkości, formy prawnej, sektora, czy innych kryteriów, której jedynym warunkiem będzie pogorszenie się sytuacji finansowej przedsiębiorstwa w wyniku epidemii COVID-19 będzie równoznaczne z niespełnieniem przesłanki selektywności pomocy, a tym samym tego rodzaju zwolnienie lub ulga nie będzie stanowić pomocy publicznej.

Podstawa prawna

• art. 2-7 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1170; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2244)

• art. 67a § 1 pkt 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 900; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568)

• art. 15p, art. 15q ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 567)

• art. 4 ustawy z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1461)

• rozporządzenie Rady Ministrów z 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 697)

©℗

MAŁGORZATA MASŁOWSKA

prawnik specjalizujący się w tematyce prawa podatkowego i prawa pracy, redaktor merytoryczny dwutygodnika "Rachunkowość Budżetowa"