COVID-19 - udzielenie ulg w formie umorzenia, rozłożenia na raty, odroczenia oraz ustalenie opłaty prolongacyjnej

Do Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach wpłynęło pismo z wnioskiem o zajęcie stanowiska w sprawie udzielenia ulg w formie umorzenia, rozłożenia na raty, odroczenia oraz ustalenie opłaty prolongacyjnej w związku z epidemią COVID-19

STAN FAKTYCZNY: W związku z występowaniem epidemii koronawirusa przedsiębiorcy, mogą mieć problemy z terminową zapłatą należności podatkowych. W świetle oficjalnego stanowiska rządu nawołującego do pomocy przedsiębiorcom i podejmującego działania prewencyjne należy się spodziewać, że przedsiębiorcy zaczną występować z wnioskami o przyznanie ulgi w spłacie podatków i opłat lokalnych (w tym zaległości podatkowych, odsetek za zwłokę i opłaty prolongacyjnej), powołując się na negatywne skutki finansowe wynikające z epidemii ww. wirusa.

PYTANIA:

1. Czy samorządowy organ podatkowy może udzielić ulg, o których mowa w art. 67a § 1 i 67b § 1 Ordynacji podatkowej, uznając aktualnie panującą sytuację gospodarczą, w związku z epidemią koronawirusa za "interes publiczny", jako przesłankę determinującą udzielenie ulgi w formie umorzenia, rozłożenia na raty, bądź odroczenia?
2. Czy ww. sytuacja związana z koronawirusem może być zakwalifikowana jako jedna z przesłanek, o których mowa w art. 57 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej, tj. klęska żywiołowa lub wypadek losowy?
3. Czy powołanie się w decyzji o udzieleniu ulgi w postaci rozłożenia na raty bądź odroczenia zapłaty zobowiązania podatkowego na przesłankę "interesu publicznego", pod którym będzie rozumiana sytuacja rozprzestrzeniającej się epidemii koronawirusa, będzie stanowiło podstawę do zastosowania przez samorządowy organ podatkowy przesłanki nieustalenia opłaty prolongacyjnej?
4. Czy przedsiębiorca, składając wniosek o udzielenie ulgi w postaci rozłożenia na raty, bądź odroczenia, jest zobowiązany do jednoznacznego wskazania, iż ubiega się również o odstąpienie od ustalenia opłaty prolongacyjnej w związku z wystąpieniem ww. okoliczności, czy też organ podatkowy, wydając decyzję o zastosowaniu ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego na podstawie art. 67a § 1 pkt 1 lub 2, w związku z wystąpieniem klęski żywiołowej/wypadku losowego jako przesłanki "interesu publicznego", bądź "ważnego interesu podatnika" automatycznie "z urzędu" nie ustala opłaty prolongacyjnej, co znajdzie odzwierciedlenie w tej decyzji?

STANOWISKO WŁASNE:

1) Zgodnie z art. 67 § 1 Ordynacji podatkowej, organ podatkowy, na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:

1. odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty,
2. odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę,
3. umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

Użyte w art. 67a § 1 Ordynacji podatkowej przesłanki uzasadniające udzielenie ulgi w spłacie zobowiązania nie mają stałego zakresu treści, lecz jest to zespół ogólnie zarysowanych celów, które należy wziąć pod uwagę w procesie stosowania prawa i zawsze odnosić go do indywidualnej sytuacji podatnika wnioskującego o udzielenie ulgi. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym przesłanka "interesu publicznego" rozumiana jest jako dyrektywa postępowania, nakazująca mieć na uwadze respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak: sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie do organów władzy. "Ważny interes podatnika" to sytuacja, gdy z powodu nadzwyczajnych, losowych przypadków, podatnik nie jest w stanie uregulować zaległości podatkowych. Będzie to utrata możliwości zarobkowania, utrata losowa majątku, ale także sytuacja ekonomiczna podatnika.

Zdaniem wnioskodawcy, negatywne skutki finansowe dla przedsiębiorcy, wynikające z epidemii koronawirusa, w świetle oficjalnego stanowiska rządu nawołującego do pomocy przedsiębiorcom oraz podejmującego działania prewencyjne, mając na celu złagodzenie i zminimalizowanie skutków epidemii, jak również zapobieżenie niepożądanym zjawiskom w gospodarce, można zakwalifikować zarówno jako przesłankę "ważnego interesu podatnika", jak również "interesu publicznego", który będzie stanowił podstawę udzielania ulg, o których mowa w art. 67a § 1 Ordynacji podatkowej.

2) Zgodnie z art. 57 § 5 Ordynacji podatkowej, nie ustala się opłaty prolongacyjnej, gdy przyczyną wydania decyzji, o której mowa w § 1 tej ustawy, były klęska żywiołowa lub wypadek losowy.

Ponieważ w Ordynacji podatkowej nie ma definicji ww. pojęć, powszechnie przyjmuje się, że przez wypadek losowy należy rozumieć zdarzenie, którego nie można było przewidzieć, wywołane przez czynniki niezależne od danej osoby, wywołujące dla niej negatywne następstwa. Natomiast w potocznym rozumieniu "klęski żywiołowej" można uznać katastrofę naturalną lub awarię techniczną, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem.

Zdaniem wnioskodawcy, epidemię koronawirusa oraz wynikające z niej negatywne skutki finansowe dla przedsiębiorcy można poprawnie zakwalifikować zarówno jako "klęskę żywiołową", jak i "wypadek losowy", o których mowa w art. 57 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej.

3) Z uwagi na powyższe stanowiska, zdaniem wnioskodawcy, powołanie się w decyzji o udzieleniu ulgi w formie rozłożenia na raty bądź odroczenia zapłaty zobowiązania podatkowego na przesłankę, pod którą będzie rozumiana sytuacja rozprzestrzeniającej się epidemii koronawirusa oraz wynikające z niej negatywne skutki finansowe dla przedsiębiorcy, może stanowić podstawę do zastosowania przez samorządowy organ podatkowy art. 57 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej i nieustalenia opłaty prolongacyjnej.

4) Zdaniem wnioskodawcy, samorządowy organ podatkowy nie może ustalić opłaty prolongacyjnej, wówczas gdy podstawą wydania decyzji o odroczeniu lub rozłożeniu na raty były klęska żywiołowa lub wypadek losowy, a tym samym zbędny jest wymóg wyraźnego wskazywania przez przedsiębiorcę we wniosku o udzielenie ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego również o odstąpienie od naliczania opłaty prolongacyjnej.

STANOWISKO RIO:

Ad 1) Zgodnie z art. 15p i art. 15q ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.) - dalej ustawa COVID-19, rada gminy może wprowadzić, w drodze uchwały, za część roku 2020, zwolnienia z podatku od nieruchomości: gruntów, budynków i budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, wskazanym grupom przedsiębiorców, których płynność finansowa ulega pogorszeniu w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu COVID-19.

Rada gminy może przedłużyć, w drodze uchwały, wskazanym grupom przedsiębiorców, których płynność finansowa uległa pogorszeniu w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu COVID-19, terminy płatności rat podatku od nieruchomości, płatnych w kwietniu, maju i czerwcu 2020 r., nie dłużej niż do dnia 30 września 2020 r.

Ponadto, jak wynika z art. 15zzzh ust. 1 ustawy COVID-19, wsparcie, o którym mowa w art. 15p i art. 15g stanowi pomoc publiczną, mającą na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce, o której mowa w Komunikacie Komisji - Tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19 (2020/C 91 I/01) (Dz.Urz. UE C 91 z 20 marca 2020 r. str. 1).

W tym miejscu należy zaznaczyć, iż w związku z COVID-19 w dniu 19 marca 2020 r. Komisja Europejska przyjęła Komunikat dotyczący Tymczasowych ram środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19. W Komunikacie określono warunki zgodności z rynkiem wewnętrznym pomocy na podstawie art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, dopuszczającym pomoc mającą na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego.

Powołane wyżej przepisy wskazują, że rada gminy może wprowadzić dla wskazanych grup przedsiębiorców ulgi podatkowe w podatku od nieruchomości. Wsparcie w postaci ulg podatkowych dla przedsiębiorców stanowić będzie pomoc publiczną.

W przypadku gdy rada gminy nie skorzysta z uprawnienia wynikającego z art. 15p i art. 15q ustawy COVID-19, organ podatkowy może udzielać przedmiotowych ulg na wniosek podatników prowadzących działalność gospodarczą na podstawie art. 67a § oraz art. 67b § 1 pkt 1 i pkt 3 lit. a) ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 900 ze zm.) - dalej: u.o.p. Na wniosek podatników nieprowadzących działalności gospodarczej organ podatkowy może udzielać ulg na podstawie art. 67a § 1 u.o.p. Przesłanką udzielenia ulg dla podatników nieprowadzących działalności gospodarczej może być ważny interes podatnika lub interes publiczny. Pojęcia ważnego interesu podatnika, jak również interesu publicznego nie posiadają definicji ustawowej. Ich szeroki zakres znaczeniowy znajdzie zastosowanie do ulg podatkowych w związku z aktualnie panującą sytuacją w kraju, związaną z rozprzestrzenianiem się COVID-19. Dla podatników prowadzących działalność gospodarczą mogą być udzielane ulgi podatkowe, za którymi przemawia ważny interes podatnika lub interes publiczny oraz po ustaleniu, że nie stanowią one pomocy publicznej lub stanowią pomoc publiczną udzielaną w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia. Za klęskę żywiołową lub inne nadzwyczajne zdarzenia należy uznać sytuację związaną z rozprzestrzenianiem się COVID-19.

Ad 2-4) Stosownie do art. 57 § 7 w związku z § 5 u.o.p., rada gminy może wprowadzić opłatę prolongacyjną z tytułu rozłożenia na raty lub odroczenia terminu płatności m.in. podatku od nieruchomości oraz zaległości w tym podatku. Nie ustala się opłaty prolongacyjnej, gdy przyczyną wydania decyzji była klęska żywiołowa lub wypadek losowy. Przepisy u.o.p. nie zawierają definicji klęski żywiołowej lub wypadku losowego.

Klęska żywiołowa zdefiniowana została w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1897) - jako katastrofa naturalna lub awaria techniczna, której skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem.

Następstwem wystąpienia klęski żywiołowej może być wprowadzenie stanu klęski żywiołowej. Należy jednak zauważyć, że nie każde wystąpienie klęski żywiołowej powoduje wprowadzenie stanu klęski żywiołowej.

Z kolei potoczne rozumienie pojęcia wypadek losowy oznacza zdarzenie, którego nie można było przewidzieć, wywołane przez czynniki niezależne od danej osoby, wywołujące dla niej negatywne następstwa.

W ocenie tutejszej Izby, obecna sytuacja związana z COVID-19 pozwala na zakwalifikowanie jej jako klęska żywiołowa lub wypadek losowy, w rozumieniu powołanego wyżej art. 57 § 5 u.o.p.

W konsekwencji powyższego nie należy ustalać opłaty prolongacyjnej, gdy przyczyną wydania decyzji na podstawie art. 67a § 1 pkt 1 lub 2 u.o.p. była sytuacja związana z rozprzestrzenianiem się COVID-19, stanowiąca klęskę żywiołową lub wypadek losowy w rozumieniu art. 57 § 5 u.o.p.

Podatnik nie może wnioskować o odstąpienie od ustalenia opłaty prolongacyjnej. To organ podatkowy w wydanej decyzji wskazuje na przesłanki nieustalenia opłaty prolongacyjnej z mocy prawa na podstawie art. 57 § 5 u.o.p.

Pismo RIO w Kielcach z 17 kwietnia 2020 r.,

znak WI.54.22.2020