Poradnik Rachunkowości Budżetowej 3/2020 [dodatek: Zestaw testów kontrolnych], data dodania: 21.02.2020

ZESTAW TESTÓW KONTROLNYCH: Należności cywilnoprawne ustalanie i pobieranie w praktyce

Za pomocą testów można samodzielnie skontrolować przestrzeganie przepisów w zakresie ustalania i pobierania należności cywilnoprawnych.

Testy zostały skonstruowane w taki sposób, że mogą służyć pomocą przy kontroli prawidłowości ustalania i pobierania należności cywilnoprawnych, w tym należności głównych i ubocznych - z tytułu odsetek ustawowych i za zwłokę z k.c., kar umownych oraz odsetek ustawowych i za opóźnienia, a także rekompensat za koszty odzyskiwania należności z transakcji handlowych. Testy są przeznaczone dla pracowników komórek księgowości i kontroli.

Formularze testowe wypełnia się w każdej pozycji. Trzeba odpowiedzieć na każde z pytań. W przypadku wykrycia nieprawidłowości w formularzu należy podać przyczynę jej powstania i osobę odpowiedzialną za jej powstanie. Poza tym należy także podać proponowane rozwiązania w celu wyeliminowania tej nieprawidłowości na przyszłość. W przypadku ustalenia kwot skutków finansowych nieprawidłowości (zaniżone lub zawyżone należności) trzeba wyliczyć kwoty, jakie powinny być pobrane od dłużników lub im zwrócone. Następnie należy je niezwłocznie pobrać lub zwrócić. Jeśli zostanie wykryta defraudacja, sprawę należy zgłosić do organów ścigania.

W przypadku wykorzystania testów przez szeregowych pracowników w celu samokontroli wykonywania powierzonych im zadań wyniki testów należy omówić z przełożonymi. To oni powinni podejmować decyzje o wprowadzeniu ewentualnych zmian do procedur kontroli zarządczej przyjętych w danej jednostce.

Przy korzystaniu z testów należy posiłkować się omówieniem poszczególnych zagadnień w PRB 3/2020. W razie potrzeby należy sięgać do przepisów źródłowych, a także innych szczegółowych opracowań fachowych.

 

1. Postanowienia ogólne umów cywilnoprawnych

Kontrolę w tym zakresie należy przeprowadzić na podstawie umów cywilnoprawnych zawieranych przez jednostkę - niezależnie od ich tytułu. Kontrola dotyczy ogólnych postanowień tych umów, które powinny być zawarte w celu prawidłowego pobierania należności głównych i ubocznych.

Lp.

Odpowiedz na pytania:

Tak/Nie/Nie dotyczy

Przyczyna powstania nieprawidłowości

Osoba odpowiedzialna za jej powstanie

Wnioski

Uwagi

1.

Czy w umowie określono miejsce spełnienia świadczenia pieniężnego:

x

x

x

x

a)

gotówką - przez podanie aktualnego adresu siedziby jednostki,

 

 

 

 

b)

przelewem - przez podanie numeru rachunku bankowego i wskazanie banku, w którym jest prowadzony (wraz z dokładnym adresem siedziby banku/oddziału banku)?

 

 

 

 

2.

Czy jednostka informuje na bieżąco kontrahenta (zwłaszcza osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej) o zmianie:

x

x

x

x

a)

adresu siedziby jednostki, w której znajduje się jej kasa,

 

 

 

 

b)

adresu banku, który wykonuje zastępczą obsługę kasową jednostki (jeśli prowadzona kasa znajduje się poza siedzibą jednostki),

 

 

 

 

c)

banku sprawującego obsługę bankową jednostki?

 

 

 

 

3.

Czy w umowie określono wyraźnie termin płatności należności?

 

 

 

 

4.

Czy wierzyciel zamieścił w umowie wyraźne stwierdzenie, że termin płatności jest zastrzeżony na jego korzyść?

 

 

 

 

5.

Czy w umowie dopuszczono możliwość spłat częściowych należności?

 

 

 

 

6.

Czy ustalenie możliwości spłat częściowych należności jest dopuszczalne dla danego rodzaju należności przez przepisy ustaw szczególnych obowiązujących jednostkę przy ustalaniu danego rodzaju należności?

 

 

 

 

7.

Czy w umowie określono:

x

x

x

x

a)

wysokość i terminy spłat częściowych,

 

 

 

 

b)

zasady ewentualnego oprocentowania kwot spłat częściowych?

 

 

 

 

8.

Czy w jednostce określono wzór stosowanego wezwania do zapłaty należności bezterminowych?

 

 

 

 

9.

Czy w przypadku należności bezterminowej jednostka niezwłocznie wezwała dłużnika do spełnienia świadczenia, podając termin jego spełnienia?

 

 

 

 

10.

Czy wezwanie zostało wystawione według ustalonego w jednostce wzoru?

 

 

 

 

11.

Czy termin płatności określony w wezwaniu został ustalony z uwzględnieniem czasu niezbędnego dla dłużnika, aby przy zachowaniu należytej staranności mógł go dotrzymać (nie krótszego niż 14 dni)?

 

 

 

 

12.

Czy fakt wezwania dłużnika do zapłaty został udokumentowany?

 

 

 

 

13.

Czy termin zapłaty należności jednostki w umowach stanowiących czynności handlowe nie przekracza 30 (60) dni?

 

 

 

 

14.

Czy w przypadku zawarcia umowy, w której termin płatności należności jednostki przekracza 120 dni, jednostka:

x

x

x

x

a)

odstąpiła od umowy przed rozpoczęciem jej wykonywania,

 

 

 

 

b)

wypowiedziała umowę po jej częściowym lub całkowitym wykonaniu?

 

 

 

 

15.

Czy w umowie zastrzeżono kary umowne na rzecz jednostki?

 

 

 

 

16.

Czy w umowie podano:

x

x

x

x

a)

okoliczności, za jakie będą przysługiwać kary umowne,

 

 

 

 

b)

stawki procentowe lub kwotowe kar umownych,

 

 

 

 

c)

sposób obliczania kar umownych,

 

 

 

 

d)

procedury związane z pobieraniem kar?

 

 

 

 

17.

Czy w umowie zawarto postanowienia na temat pobierania odsetek za zwłokę (z k.c. lub transakcji handlowych)?

 

 

 

 

18.

Czy ustalone odsetki umowne nie przekraczają odsetek maksymalnych:

x

x

x

x

a)

zwykłych (kapitałowych),

 

 

 

 

b)

za zwłokę?

 

 

 

 

19.

Czy w umowie nie są zawarte niedozwolone postanowienia na temat:

x

x

x

x

a)

wyłączenia stosowania przepisów o odsetkach maksymalnych,

 

 

 

 

b)

możliwości naliczania odsetek od odsetek (kapitalizacji odsetek)?

 

 

 

 

 

 

2. Naliczanie i pobieranie odsetek z k.c.

Kontrolę w tym zakresie należy przeprowadzić na podstawie co najmniej ostatnich 3 lat obrotowych. Jest to podstawowy termin przedawnienia należności z tego tytułu. A zatem wyniki kontroli wskażą, w jakim zakresie jednostka powinna, w razie stwierdzenia nieprawidłowości, poszerzyć działania wyjaśniające i windykacyjne. Kontrolę dla pytań z pkt 8, 9 i 10 należy przeprowadzić na podstawie dowodów wpłat należności przeterminowanych, korzystając z tabeli pomocniczej. Zbiorcze wyniki kontroli powinno się ująć w odpowiednich pozycjach testów.

Lp.

Odpowiedz na pytania:

Tak/Nie/Nie dotyczy

Przyczyna powstania nieprawidłowości

Osoba odpowiedzialna za jej powstanie

Wnioski/w tym skutki finansowe

Uwagi

1.

Czy w oprogramowaniu FK wprowadzono do parametrów kwoty aktualnych stóp procentowych ustawowych odsetek:

x

x

x

x

a)

zwykłych (kapitałowych),

 

 

 

 

b)

za zwłokę?

 

 

 

 

2.

Czy dzień obowiązywania nowych stóp procentowych został wprowadzony do parametrów oprogramowania FK zgodnie z terminem wejścia w życie zmienionych stóp?

 

 

 

 

3.

Czy w przypadku określenia przez strony w umowie odsetek zwykłych i/lub za zwłokę wyższych niż odsetki ustawowe:

x

x

x

x

a)

odpowiednie stopy zostały wprowadzone do oprogramowania FK,

 

 

 

 

b)

oprogramowanie FK zapewnia możliwość naliczania odsetek według różnych stóp procentowych dla poszczególnych umów?

 

 

 

 

4.

Czy w jednostkach prowadzących księgi rachunkowe techniką ręczną pracownicy księgowości mają bieżący dostęp do bezpłatnych kalkulatorów odsetek (np. przez Internet)?

 

 

 

 

5.

Czy w oprogramowaniu FK dla każdej należności wprowadzono wymagalny termin jej płatności zgodnie z zawartą umową?

 

 

 

 

6.

Czy algorytmy oprogramowania FK przewidują automatyczne przesuwanie terminów płatności w danym roku obrotowym z sobót i dni ustawowo wolnych od pracy na następujące po nich dni robocze?

 

 

 

 

7.

Czy kierownik jednostki wystąpił do odpowiedniego organu o udzielenie zgody na niepobieranie niskich kwotowo należności cywilnoprawnych?

 

 

 

 

8.

Czy odsetki za zwłokę zostały pobrane:

x

x

x

x

a)

od każdej wpłaty po terminie,

 

 

 

 

b)

w prawidłowej wysokości?

 

 

 

 

9.

Czy zaniechano pobrania odsetek wyłącznie w przypadkach, gdy:

x

x

x

x

a)

jednostka ma na to zgodę dysponenta części budżetowej/państwowego funduszu celowego (jednostki państwowe) lub organu stanowiącego JST (jednostki samorządowe),

 

 

 

 

b)

ich kwota mieści się w kwotach maksymalnych określonych w ww. sposób?

 

 

 

 

10.

Czy w razie gdy wpłata dłużnika po terminie nie pokrywa całej należności głównej razem z odsetkami, jednostka zaliczyła wpłaty najpierw na pokrycie odsetek, a dopiero z tego, co pozostało z wpłaconej kwoty - na poczet należności głównej?

 

 

 

 

11.

Czy o rozliczeniu został poinformowany dłużnik?

 

 

 

 

12.

Czy w przypadku wysokich kwotowo należności o długich okresach spłaty lub znacznie przeterminowanych jednostka:

x

x

x

x

a)

zawiera umowy o procent składany (kapitalizację odsetek),

 

 

 

 

b)

wnosi o kapitalizację odsetek w pozwach składanych w sądzie na etapie przymusowego dochodzenia należności?

 

 

 

 

 

Tabela pomocnicza

Numer księgowy dowodu wpłaty

Kwota wpłacona

Wymagalny termin płatności

Stopa procentowa odsetek

Odsetki

Kwota odsetek

Osoba odpowiedzialna za nieprawidłowość/Uwagi

główna

odsetki

z umowy

w oprogramowaniu FK

należna

zastosowana

należne

pobrane

do pobrania

do zwrotu

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3. Naliczanie i pobieranie odsetek ustawowych i za opóźnienie w transakcjach handlowych

Kontrolę w tym zakresie należy przeprowadzić tak samo jak dla odsetek ustawowych. Tabela podstawowa zawiera tylko pytania dotyczące odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych. W tych aspektach, które nie różnią się od odsetek z k.c., trzeba ją uzupełnić we własnym zakresie o komórki tabeli z pkt 2 - nr.: 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12. Tabelę pomocniczą z pkt 2 należy zastosować bez zmian.

Lp.

Odpowiedz na pytania:

Tak/Nie/Nie dotyczy

Przyczyna powstania nieprawidłowości

Osoba odpowiedzialna za jej powstanie

Wnioski/w tym skutki finansowe

Uwagi

1.

Czy w oprogramowaniu FK odnotowano dla każdego kontrahenta, czy zawarta z nim umowa o realizację dostaw (świadczenie usług) stanowi transakcję handlową, czy jej nie stanowi?

 

 

 

 

2.

Czy oprogramowanie FK ma zapewnioną automatyczną lub zadawaną każdorazowo dla każdej wpłaty przez pracownika obsługującego oprogramowanie funkcję naliczania odsetek z k.c. lub z transakcji handlowych - zależnie od rodzaju transakcji?

 

 

 

 

3.

Czy parametry oprogramowania FK przewidują naliczanie odsetek z transakcji handlowych także wtedy, gdy:

x

x

x

x

a)

strony nie ustaliły w umowie terminu płatności należności - po 30 dniach od wykonania umowy i wręczenia dłużnikowi faktury (odsetki za opóźnienie),

 

 

 

 

b)

termin płatności należności został przez strony ustalony w umowie powyżej 30 dni od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi - od 31 do 60 dnia włącznie albo do dnia zapłaty, jeśli nastąpiła ona przed 60 dniem (odsetki ustawowe),

 

 

 

 

c)

termin płatności należności został przez strony ustalony w umowie powyżej 60 dni od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi - od 61 dnia aż do dnia zapłaty włącznie (odsetki za opóźnienie)?

 

 

 

 

4.

Czy w oprogramowaniu FK wprowadzono do parametrów kwoty aktualnych stóp procentowych odsetek ustawowych i za opóźnienie?

 

 

 

 

5.

Czy od 1 stycznia 2020 r. stopy procentowe odsetek za opóźnienie wprowadzono odrębnie dla dłużników będących:

x

x

x

x

a)

publicznymi podmiotami leczniczymi nienależącymi do sektora finansów publicznych,

 

 

 

 

b)

pozostałymi kontrahentami?

 

 

 

 

6.

Czy dzień obowiązywania nowych stóp procentowych został wprowadzony do parametrów oprogramowania FK zgodnie z terminem wejścia w życie zmienionych stóp?

 

 

 

 

 

 

4. Naliczanie i pobieranie rekompensat za koszty odzyskiwania należności z transakcji handlowych

Kontrolę w tym zakresie należy przeprowadzić na podstawie co najmniej ostatnich 3 lat obrotowych. Kontrolę dla pytań z pkt 7, 8, 10 i 11 trzeba przeprowadzić na podstawie dowodów wpłat należności przeterminowanych, korzystając z tabeli pomocniczej. Zbiorcze wyniki kontroli należy ująć w odpowiednich pozycjach testów.

Lp.

Odpowiedz na pytania:

Tak/Nie/Nie dotyczy

Przyczyna powstania nieprawidłowości

Osoba odpowiedzialna za jej powstanie

Wnioski/w tym skutki finansowe

Uwagi

1.

Czy w oprogramowaniu FK odnotowano dla każdego kontrahenta, czy zawarta z nim umowa o realizację dostaw (świadczenie usług) stanowi transakcję handlową, czy jej nie stanowi?

x

x

x

x

2.

Czy dla każdej należności pieniężnej w kartotece kontrahenta odnotowano prawidłowo datę jej wymagalności?

 

 

 

 

3.

Czy oprogramowanie FK ma zapewnioną automatyczną funkcję:

x

x

x

x

a)

naliczania rekompensaty od każdej opłaconej po terminie należności z transakcji handlowej,

 

 

 

 

b)

przeliczania na złote polskie rekompensaty według aktualnego kursu euro ogłoszonego przez NBP ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne?

 

 

 

 

4.

Czy w parametrach oprogramowania FK na bieżąco są wprowadzane aktualne kursy euro ogłaszane przez NBP?

 

 

 

 

5.

Czy w braku funkcji automatycznych program FK:

x

x

x

x

a)

przewiduje możliwość ręcznego wprowadzania odpowiednich danych przy księgowaniu wpłat na poczet zaległości,

 

 

 

 

b)

sygnalizuje jako błąd niewprowadzenie takich danych?

 

 

 

 

6.

Czy w jednostkach, w których rekompensaty trzeba księgować ręcznie, pracownicy księgowości mają na bieżąco zapewniony dostęp do:

x

x

x

x

a)

aktualnych kursów euro ogłaszanych przez NBP albo

 

 

 

 

b)

bezpłatnych kalkulatorów rekompensat?

 

 

 

 

7.

Czy rekompensata została ustalona:

x

x

x

x

a)

od każdej wpłaty wniesionej po terminie,

 

 

 

 

b)

w prawidłowej kwocie?

 

 

 

 

8.

Czy rekompensaty z transakcji handlowych zawartych do 31 grudnia 2019 r., które stały się wymagalne po 1 stycznia 2020 r., są naliczane w kwocie zależnej od wielkości należności głównej (40, 70 lub 100 euro)?

 

 

 

 

9.

Czy kierownik jednostki wystąpił do odpowiedniego organu o wyrażenie zgody na niepobieranie od 1 stycznia 2020 r. rekompensat, gdy są wyższe lub równe należności głównej?

 

 

 

 

10.

Czy zaniechano pobrania rekompensat, które stały się wymagalne po 1 stycznia 2020 r., wyłącznie w przypadkach, gdy:

x

x

x

x

a)

jednostka ma na to zgodę dysponenta części budżetowej/państwowego funduszu celowego (jednostki państwowe) lub organu stanowiącego JST (jednostki samorządowe)?

 

 

 

 

b)

ich kwota jest wyższa lub równa należności głównej?

 

 

 

 

11.

Czy w razie gdy wpłata dłużnika po terminie nie pokrywa całej należności głównej razem z należnościami ubocznymi, jednostka zaliczyła wpłaty najpierw na pokrycie odsetek i rekompensaty, a dopiero z tego, co pozostało z wpłaconej kwoty - na poczet należności głównej?

 

 

 

 

12.

Czy o rozliczeniu został poinformowany dłużnik?

 

 

 

 

13.

Czy na koniec każdego roku obrotowego:

x

x

x

x

a)

należne i nieuiszczone rekompensaty zostały przypisane w księgach rachunkowych jednostki,

 

 

 

 

b)

na wątpliwe kwoty rekompensat zostały utworzone odpisy aktualizujące?

 

 

 

 

 

Tabela pomocnicza

Numer księgowy dowodu wpłaty

Kwota wpłacona

Wymagalny termin płatności

Kwota rekompensaty w euro

Kurs euro do przeliczenia rekompensaty

Kwota rekompensaty

Osoba odpowiedzialna za nieprawidłowość/Uwagi

główna

odsetki

rekompensata

z umowy

w oprogramowaniu FK

należna

naliczona

prawidłowy

zastosowany

do pobrania

do zwrotu

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Testy kontrolne opracowała:

Izabela Motowilczuk

magister administracji, były wieloletni inspektor kontroli gospodarki finansowej w regionalnej izbie obrachunkowej, autor licznych publikacji z zakresu finansów i rachunkowości jednostek sektora publicznego, ze szczególnym uwzględnieniem samorządowych jednostek organizacyjnych

Inforakademia
Notyfikacje

Czy chcesz otrzymywać informacje o najnowszych szkoleniach? Zgódź się na powiadomienia od wideoakademii

Powiadomienia można wyłączyć w preferencjach systemowych
NIE NIE
TAK TAK