Zasady naliczania rekompensaty za dochodzenie należności z transakcji handlowych

PROBLEM

Czy są ustalone jakieś ogólne reguły pobierania rekompensaty za dochodzenie należności z transakcji handlowych w samorządowych jednostkach budżetowych? W szczególności, czy są ustalone zasady jej pobierania lub niepobierania w zależności od kwoty długu i liczby dni opóźnienia? Na przykład czy pobiera się tę należność, jeśli opóźnienie wynosi tylko 1 dzień, a kwota długu kilka - kilkanaście złotych? I czy na tę kwotę rekompensaty trzeba wysyłać dłużnikowi specjalne wezwanie? A jeśli tak, to czy osobno - oprócz rekompensaty - trzeba pobrać koszty wysłania wezwania?

https://www.facebook.com/PRBinfor/

RADA

Nie ma ustalonych w sposób ogólnie obowiązujący szczegółowych zasad pobierania kwot rekompensat za dochodzenie należności z transakcji handlowych dla jednostek sektora finansów publicznych, w tym w szczególności samorządowych jednostek budżetowych. Obowiązują w tym względzie przepisy ustawy o przeciwdziałaniu opóźnieniom, k.c., uofp oraz akty prawa lokalnego, wydawane przez organy stanowiące JST na podstawie upoważnienia zawartego w uofp.

Zasady pobierania kwoty rekompensaty za dochodzenie należności z transakcji handlowych nie zależą ani od kwoty zaległości, ani od liczby dni opóźnienia. Kwota rekompensaty zależy jedynie od kwoty zaległych należności. Rekompensata jest należna nawet wtedy, gdy jednostka nie poniesie żadnych kosztów dochodzenia należności albo są one niższe niż kwota rekompensaty. Wynika to z tego, że jest to kwota zryczałtowana.

Rekompensata staje się należna od dnia nabycia przez wierzyciela uprawnienia do odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych (art. 10 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu opóźnieniom). Uprawnienie do tych odsetek powstaje od dnia wymagalności należności (art. 7 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ww. ustawy). A więc tego samego dnia wierzyciel nabywa prawo do rekompensaty. Rekompensata należy się nawet wtedy, gdy dłużnik opóźni się ze spłatą należności o 1 dzień. Do tego należy się bez wezwania, czyli dłużnik ma obowiązek sam ją uregulować łącznie z zapłatą zaległej należności. Jednostka nie musi wystawiać specjalnego wezwania do zapłaty rekompensaty. Jeśli jednak takie wystawi i prześle do dłużnika, to nie może osobno pobierać z tego tytułu kosztów wystawienia i wysłania. Koszty te mieszczą się już w kwocie rekompensaty.

Rekompensata jest tzw. należnością uboczną. Powstaje w związku z należnością główną z transakcji handlowej (wynikającą z faktury) i jest wobec niej służebna (służy pokryciu kosztów dochodzenia należności głównej). Jeśli dłużnik jej nie zapłaci, to wierzyciel ma prawo ją potrącić w pierwszej kolejności z dokonanej przez dłużnika wpłaty (art. 451 § 1 k.c.).

Tabela. Wysokość rekompensaty za dochodzenie należności z transakcji handlowych

Równowartość kwoty rekompensaty jest ustalana w złotych polskich przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez NBP ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne.

Jednostki spoza sektora publicznego mogą w sposób dowolny decydować o dochodzeniu rekompensat lub rezygnacji z ich dochodzenia. Jednostki sektora publicznego mają natomiast obowiązek ich dochodzenia, wynikający z art. 42 ust. 5 uofp. W zakresie rekompensat przypadających JST lub jej jednostkom organizacyjnym, takim jak:

• jednostki budżetowe,
• samorządowe zakłady budżetowe,
• samorządowe instytucje kultury,

o ich dochodzeniu decyduje organ stanowiący JST. Może on w uchwale zwolnić podległe jednostki z tego obowiązku w zakresie należności, których kwota jest równa dochodzonemu świadczeniu pieniężnemu albo wyższa niż to świadczenie (art. 59a ust. 1 uofp).

Podstawy prawne:

• art. 42 ust. 5, art. 59a ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2020)

• art. 451 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495)

• art. 7 ust. 1, art. 8 ust. 1, art. 10 ust. 1 ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych - poprzedni tytuł: ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 118; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1649)

Izabela Motowilczuk

były wieloletni inspektor kontroli