Jak wypełnić oświadczenie i wniosek Z-15A do uzyskania zasiłku opiekuńczego z powodu koronawirusa

Od 12 marca 2020 r. są zamknięte szkoły, przedszkola i żłobki. Rodzice dzieci, które uczęszczają do tych placówek i które nie ukończyły 8 lat, mają prawo do dodatkowych 28 dni na opiekę nad nimi w tym czasie. W przypadku starszych dzieci rodzice również mogą uzyskać zasiłek opiekuńczy. Jest to jednak możliwe w przypadku choroby takiego dziecka, a zasiłek opiekuńczy przysługuje wówczas na ogólnych zasadach.

Rodzicom dzieci, które wskutek zamknięcia placówek oświatowych i opiekuńczych nie mają zapewnionej opieki, przyznano początkowo 14 dni dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Na mocy nowelizacji ustawy o COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 568), od 31 marca 2020 r. wymiar dodatkowego zasiłku został zwiększony o kolejne 14 dni. Ponadto od tej daty dodatkowy zasiłek przysługuje też w razie niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19. Zasiłek przysługuje rodzicowi nie dłużej niż do dnia poprzedzającego 8 urodziny dziecka.

PRZYKŁAD

Anna B. ma 11-letniego syna i córkę, która 23 marca 2020 r. ukończyła 8 lat. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy na podstawie ustawy o COVID-19 przysługiwał Annie B. tylko do 22 marca 2020 r. Po tej dacie może ona skorzystać z opieki na dziecko na ogólnych zasadach. Będzie to możliwe w sytuacji, gdyby któreś z jej dzieci zachorowało i zostało to potwierdzone zaświadczeniem lekarskim e-ZLA.

Od 26 marca 2020 r. dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom nie tylko w sytuacji zamknięcia szkoły lub przedszkola, lecz także w razie niemożności sprawowania opieki nad dzieckiem przez nianię lub dziennego opiekuna.

Ponadto, świadczenie to przysługuje od 26 marca br. także ubezpieczonym rodzicom dzieci:

- do 16 lat, które mają orzeczenie o niepełnosprawności,

- do 18 lat, które mają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,

- które mają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.

Nowelizacja ustawy o COVID-19 przyznaje także prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego ubezpieczonym rodzicom lub opiekunom osób pełnoletnich niepełnosprawnych, zwolnionych od wykonywania pracy z powodu konieczności zapewnienia opieki nad taką osobą w przypadku zamknięcia z powodu COVID-19 placówki, do której uczęszcza dorosła osoba niepełnosprawna (tj. szkoły, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, ośrodka wsparcia, warsztatu terapii zajęciowej lub innej placówki pobytu dziennego o podobnym charakterze).

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy

Zasiłek opiekuńczy przyznany na podstawie przyznany ustawą o COVID-19 (wraz z jej nowelizacją) przysługuje zarówno ojcu, jak i matce (opiekunom) dziecka, przy czym nie mogą oni korzystać z tego świadczenia równocześnie. Jeśli oboje rodzice dziecka pracują, o dodatkowy zasiłek opiekuńczy może wystąpić jedno z nich. Mogą też podzielić się opieką nad dzieckiem w ramach łącznego limitu 28 dni. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom łącznie przez 28 dni, niezależnie od liczby dzieci wymagających opieki. Wypłacany w wysokości 80% ustalonej podstawy wymiaru. Dni pobierania nowego zasiłku nie są wliczane do ogólnej liczby dni przysługujących na zasadach ogólnych (art. 33 ustawy zasiłkowej).

PRZYKŁAD

Katarzyna Z. w okresie od 1 stycznia do 29 lutego 2020 r. wykorzystała 60 dni zasiłku opiekuńczego na swoją 5-letnią córkę. W okresie zamknięcia przedszkola z powodu epidemii koronawirusa COVID-19 Katarzyna Z. może skorzystać z dodatkowego zasiłku opiekuńczego na córkę. Nie jest on bowiem wliczany do rocznego limitu opieki, który Katarzyna Z. w 2020 r. wykorzystała w całości.

Na mocy nowelizacji ustawy o COVID-19, o dodatkowy zasiłek opiekuńczy z powodu epidemii COVID-19 mogą obecnie wnioskować również ubezpieczeni:

• opiekunowie dorosłej osoby niepełnosprawnej, jeżeli z powodu COVID-19 doszło do zamknięcia szkoły, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, ośrodka wsparcia, warsztatu terapii zajęciowej lub innej placówki pobytu dziennego o podobnym charakterze, do których taka osoba niepełnosprawna uczęszcza;
• w razie niemożności sprawowania opieki nad dzieckiem przez nianię lub dziennego opiekuna.

Zasady ubiegania się o dodatkowy zasiłek opiekuńczy

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy zasadniczo jest przyznawany na zasadach określonych w ustawie zasiłkowej. Jednak tryb jego udzielania został maksymalnie uproszczony. Aby uzyskać dodatkowy zasiłek opiekuńczy, należy jedynie złożyć odpowiednie oświadczenie do swojego płatnika składek, czyli np. pracodawcy, zleceniodawcy. Osoby prowadzące działalność pozarolniczą składają to samo oświadczenie wyłącznie w ZUS. Aby uzyskać dodatkowy zasiłek opiekuńczy, osoby uprawnione nie składają oświadczenia Z-15A, a przedsiębiorcy również zaświadczenia płatnika składek Z-3b.

Jeżeli jednak opieka ma być sprawowana nad osobą niepełnosprawną, do oświadczenia trzeba dołączyć orzeczenie o niepełnosprawności (lub potrzebie kształcenia specjalnego), albo kopię tego orzeczenia potwierdzoną przez płatnika za zgodność z oryginałem.

Oświadczenie o korzystaniu z dodatkowego zasiłku może zostać złożone w dowolnym momencie. Jednak od terminu jego złożenia zależy, kiedy nastąpi wypłata tego zasiłku.

ZUS poinformował, że osoby, które przed uchwaleniem nowelizacji ustawy o COVID-19 (czyli przed 31 marca 2020 r.) złożyły już oświadczenie do wypłaty tego zasiłku, nie muszą go składać ponownie. Na jego podstawie otrzymają zasiłek za dalszy okres.

Osobom, które złożyły wniosek o zasiłek opiekuńczy na ogólnych zasadach, wniosek taki będzie potraktowany jako wniosek o dodatkowy zasiłek opiekuńczy na dalszy okres. Będzie to oznaczało, że okres przyznanego zasiłku opiekuńczego, nie będzie uwzględniany do limitu 60 dni, obowiązującego na ogólnych zasadach określonych w ustawie zasiłkowej.

WAŻNE!

Ubezpieczony ubiegający się o dodatkowy zasiłek opiekuńczy nie ma obowiązku złożenia oświadczenia Z-15A, a ubezpieczony prowadzący działalność pozarolniczą nie składa zaświadczenia płatnika składek Z-3b.

Wzór oświadczenia o sprawowaniu opieki nad dzieckiem w związku z zamknięciem z powodu COVID-19 placówki, do której uczęszcza dziecko albo niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna

KOMENTARZ 1

Wnioskodawcą jest osoba, która sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem i będzie pobierała z tego tytułu dodatkowy zasiłek opiekuńczy.

KOMENTARZ 2

Można wskazać cały okres od 12 do 25 marca 2020 r. a następnie od 26 marca do 10 kwietnia 2020 r., albo inny okres, np. od 16 do 25 marca 2020 r., bądź okresy, w których dziecko miało uczęszczać do placówki, która została zamknięta, np. tylko dni robocze: 12-13 marca, 16-20 marca, 23-25 marca itd. (lub inne okresy, w których dziecko nie mało zapewnionej opieki). Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru. Warto rozważyć, czy kwota 80% podstawy wymiaru świadczenia jest niższa czy wyższa niż obecne wynagrodzenie pracownika (w kwocie 100%). W zależności od tego w oświadczeniu można uwzględnić lub nie uwzględniać dni wolnych od pracy. Pracownikowi, który w dniu wolnym od pracy (np. w sobotę lub niedzielę) sprawuje opiekę nad dzieckiem, ale nie wpisał tego dnia (tych dni) w oświadczeniu do przyznania dodatkowego zasiłku opiekuńczego, nie przysługuje zasiłek opiekuńczy.

KOMENTARZ 3

Należy wpisać dane dziecka, nad którym będzie sprawowana opieka. W całym okresie pobierania zasiłku dziecko nie może mieć ukończonych 8 lat. Jeżeli w okresie zamknięcia placówki oświatowej dziecko kończy 8 lat, zasiłek przysługuje do dnia poprzedzającego 8 urodziny dziecka.

KOMENTARZ 4

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje w łącznym wymiarze 28 dni na oboje rodziców. Jeżeli jedno z rodziców wykorzystało część tego wymiaru, drugiemu przysługują do wykorzystania tylko pozostałe dni z 28 dniowego limitu.

KOMENTARZ 5

Oświadczenie można złożyć płatnikowi składek (lub w ZUS) w dowolnym momencie, ale od jego złożenia uzależniona jest wypłata zasiłku. Bez oświadczenia zasiłek nie zostanie wypłacony.

Zasiłek opiekuńczy na starsze dziecko

Ustawa o COVID-19 (ani jej nowelizacja) nie przewiduje wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego dla rodziców dzieci, które ukończyły 8 lat. W przypadku konieczności sprawowania osobistej opieki nad starszym, zdrowym dzieckiem, gdy opieka ta uniemożliwia pracę zawodową (zarówno poza miejscem zamieszkania, jak i np. wykonywaną z domu pracę zdalną), rodzic może np. wykorzystać urlop wypoczynkowy albo zawnioskować o urlop bezpłatny. Na starsze dziecko rodzic może wykorzystać także zasiłek opiekuńczy na ogólnych zasadach przewidzianych w ustawie zasiłkowej - na dziecko w wieku powyżej 8 lat. Świadczenie to jest jednak należne zasadniczo w przypadku choroby dziecka. Konieczne jest zatem uzyskanie zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego chorobę dziecka i konieczność sprawowania nad nim osobistej opieki przez rodzica. Tylko uzyskanie tego zaświadczenia (e-ZLA) umożliwia wypłatę zasiłku opiekuńczego w omawianym trybie. Należy pamiętać, że zasiłek opiekuńczy nie przysługuje za okresy, w których ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia. Zasiłek ten nie przysługuje również w okresie korzystania z urlopu bezpłatnego i wychowawczego.

Zasiłek opiekuńczy można uzyskać m.in. z tytułu opieki nad:

• chorym dzieckiem do ukończenia 14 lat,
• chorym dzieckiem niepełnosprawnym do ukończenia 18 lat,
• innym niż dziecko chorym członkiem rodziny.

Zasiłek opiekuńczy na ww. osoby przysługuje osobie ubezpieczonej nie dłużej niż przez:

• 60 dni w roku kalendarzowym - w przypadku opieki nad chorym dzieckiem do lat 14, w tym także dzieckiem niepełnosprawnym w tym wieku,
• 14 dni w roku kalendarzowym - w przypadku opieki nad dzieckiem w wieku ponad 14 lat lub innym chorym członkiem rodziny,
• 30 dni w roku kalendarzowym - w przypadku opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym, które ukończyło 14 lat, ale nie ukończyło 18 lat.

Łączny okres wypłaty zasiłku opiekuńczego nie może przekroczyć 60 dni w danym roku kalendarzowym. Nie zależy on od liczby osób uprawnionych do zasiłku, liczby dzieci lub członków rodziny, którzy wymagają opieki. Do limitu 60 dni i 14 dni w danym roku kalendarzowym nie jest wliczany okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego na podstawie ustawy o COVID-19. Dlatego w przypadku dziecka w wieku do ukończenia 8 lat korzystniej jest pobierać dodatkowy zasiłek opiekuńczy (na podstawie ww. specustawy) niż zasiłek opiekuńczy na ogólnych zasadach (czy na dziecko chore, czy ze względu na nieprzewidziane zamknięcie szkoły, przedszkola lub żłobka). Limit dodatkowego zasiłku nie zostanie zsumowany z ogólnym wymiarem opieki przysługującej na dany rok. Oznacza to, że do końca 2020 r., w razie konieczności, rodzic będzie miał do wykorzystania więcej dni zasiłku z tytułu opieki nad dzieckiem.

Podstawą wypłaty zasiłku opiekuńczego na chore dziecko (również w okresie zamknięcia szkół od 12 marca do 8 kwietnia 2020 r.) są następujące dokumenty:

• zwolnienie lekarskie wystawione w formie: dokumentu elektronicznego (e-ZLA), na formularzu wydrukowanym z systemu teleinformatycznego lub w formie wydruku zaświadczenia wystawionego elektronicznie (wydruk e-ZLA) oraz
• wniosek o wypłatę zasiłku opiekuńczego na formularzu Z-15A.

Wzór wniosku o zasiłek opiekuńczy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem Z-15A

KOMENTARZ 6

Dane wnioskodawcy - czyli rodzica, który będzie sprawował osobistą opiekę nad dzieckiem.

KOMENTARZ 7

Okres wnioskowanego zasiłku musi być zgodny z okresem orzeczonej choroby dziecka w zaświadczeniu e-ZLA.

KOMENTARZ 8

Dane dziecka, nad którym będzie sprawowana opieka i na które przysługuje zasiłek opiekuńczy.

KOMENTARZ 9

Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny.

Za członka rodziny mogącego zapewnić opiekę nie uważa się jednak:

• osoby całkowicie niezdolnej do pracy,
• osoby chorej,
• osoby, która jest niesprawna fizycznie lub psychicznie ze względu na swój wiek,
• osoby prowadzącej gospodarstwo rolne,
• pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie,
• prowadzącej działalność pozarolniczą osoby, która nie może regulować czasu pracy w sposób dowolny (ma ustalone godziny pracy),
• osoby niezobowiązanej do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeśli odmawia ona sprawowania opieki (np. babcia).

KOMENTARZ 10

Dane drugiego rodzica dziecka (w tym - małżonka osoby ubezpieczonej ubiegającej się o zasiłek).

KOMENTARZ 11

W omawianym przypadku drugi rodzic dziecka wykorzystał w 2020 r. 2 dni zasiłku opiekuńczego. Dni te zostaną zsumowane z dniami opieki wykorzystanymi przez ubezpieczonego wnioskującego o zasiłek. Na oboje rodziców, niezależnie od liczby dzieci w rodzinie, przysługuje jeden wymiar zasiłku.

KOMENTARZ 12

Dane należy wpisać tylko w sytuacji, gdy małżonek wnioskodawcy nie jest rodzicem dziecka, nad którym ma być sprawowana opieka. Nie należy powielać wcześniej wskazanych danych małżonka będącego jednocześnie rodzicem dziecka.

KOMENTARZ 13

Dane innego członka rodziny, który w danym roku wykorzystał zasiłek opiekuńczy. Łączny przysługujący w danym roku okres wypłaty zasiłku opiekuńczego nie zależy od liczby osób uprawnionych do zasiłku, liczby dzieci lub członków rodziny, którzy wymagają opieki.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych - Dz.U. z 2020 r. poz. 374; ost. zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568

• § 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 11 marca 2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 - Dz.U. z 2020 r. poz. 410; ost. zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 492

• art. 32-34 ustawy z 25 czerwca 1991 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 645; ost. zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568

Joanna Stolarska

prawnik, ekspert prawa ubezpieczeń społecznych, autorka licznych publikacji i opracowań z zakresu składkowego, były wieloletni pracownik ZUS