Stawki VAT w gastronomii - zmiany od 1 lipca 2020 r.

Nie jak pierwotnie zakładano od 1 kwietnia 2020 r., ale od 1 lipca podatnicy działający w branży gastronomicznej będą musieli zmierzyć się z nowymi przepisami. Niektóre z tych zmian rozwieją wszelkie wątpliwości podatników, z którymi dotychczas się borykali. Należy do nich wprowadzenie jednolitej 8% stawki VAT na wszystkie czynności, które według PKWiU z 2015 r. są klasyfikowane jako usługi związane z wyżywieniem. Dlatego od 1 lipca 2020 r. nie będzie już miało znaczenia, czy danie jest serwowane na miejscu czy na wynos. Zawsze bowiem będzie stosowana stawka 8%. Jedynie smakosze potraw zawierających owoce morza muszą się liczyć ze znacznym wzrostem cen. Restauratorzy nabywający tego rodzaju produkty zapłacą od 1 lipca 2020 r. VAT w wysokości 23%, a nie - jak było dotychczas - 5% i 8%. Naliczą również 23% VAT, sprzedając potrawy zawierające te produkty.

1 listopada 2019 r. weszły w życie przepisy ustawy wprowadzającej m.in. nową matrycę stawek VAT oraz wiążącą informację stawkową (WIS). Wprowadziła je ustawa z 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2019 r. poz. 1751 ze zm.. Nowa matryca stawek VAT miała być stosowana od 1 kwietnia 2020 r. Jednak w związku z epidemią koronowirusa termin wejścia w życie nowej matrycy został przesunięty na 1 lipca 2020 r.

W okresie od 1 listopada 2019 r. do 30 czerwca 2020 r. stosowane są dotychczasowe stawki VAT (wyjątek dotyczy gazet, książek i czasopism) i stara PKWiU 2008.

Od 1 lipca 2020 r. na nowo zostanie określony zakres stosowania obniżonych stawek VAT w wysokości 5% i 8%. Najważniejsze z tych zmian będą polegać na:

• nadaniu całkowicie nowego brzmienia załącznikom nr 3 i 10 do ustawy o VAT, w których wymienione są towary i usługi opodatkowane VAT według stawki 5% i 8%,
• określeniu stawki 8% dla czynności dokonywanych w ramach szeroko pojętej działalności gastronomicznej.

1. Stawki VAT stosowane w działalności gastronomicznej

Od 1 lipca 2020 r. będą obowiązywały nowe przepisy określające zakres stosowania obniżonej stawki 8% w gastronomii. Przepisy te istotnie różnią się od tych stosowanych dotychczas.

1.1. Rozliczenie VAT w gastronomi do 30 czerwca 2020 r.

Z przepisów unijnych (tj. z art. 6 rozporządzenia 282/2011) oraz unijnego orzecznictwa (zob. przykładowo wyrok TSUE z 2 maja 1996 r. w sprawie C-231/94) wynika, że niekiedy czynności dokonywane w ramach działalności gastronomicznej stanowią dostawy towarów. Dotyczy to przykładowo sprzedaży posiłków na wynos czy posiłków zamawianych na telefon. Organy podatkowe przez dłuższy czas godziły się na stosowanie do takich dostaw stawki 5% przewidzianej dla dostaw gotowych posiłków i dań (na podstawie art. 41 ust. 2a w zw. z poz. 28 poprzedniego załącznika nr 10 do ustawy o VAT).

Sytuację zmieniło wydanie przez Ministra Finansów interpretacji ogólnej z 24 czerwca 2016 r. (sygn. PT1.050.3.2016.156), w której uznał on, że we wskazanym zakresie właściwa jest, co do zasady, nie stawka 5%, lecz właściwa dla świadczenia usług gastronomicznych stawka 8%. Zważywszy jednak, że interpretacje ogólne nie są dla podatników wiążące, wielu z nich nadal stosowało stawkę 5% do niektórych czynności dokonywanych w ramach działalności gastronomicznej.

Co więcej, prawidłowość takiego postępowania potwierdzały niektóre sądy administracyjne. Tytułem przykładu można wskazać wyrok WSA we Wrocławiu z 17 maja 2019 r. (sygn. akt I SA/Wr 58/19), w którym czytamy, że:

(…) zważywszy na błędną implementację art. 98 ust. 1-3 dyrektywy 112 przez ustawodawcę polskiego w poz. 28 załącznika nr 10 do ustawy o VAT w zw. z art. 41 ust. 2a ustawy o VAT poprzez odesłanie do PKWiU, która to klasyfikacja statystyczna nie przystaje do wspólnego systemu VAT, należy uznać, że czynności skarżącej w postaci sprzedaży produktów z okienek zewnętrznych drive in walk trough; food court i wewnątrz punktów sprzedaży stanowi dostawę towarów opodatkowanych 5% stawką VAT.

Z kolei część sądów administracyjnych podzielała stanowisko zajęte przez Ministra Finansów we wskazanej interpretacji ogólnej (zob. przykładowo wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 21 listopada 2018 r., sygn. akt I SA/Go 351/18).

1.2. Zmiany od 1 lipca 2020 r. w stosowaniu stawek VAT w gastronomii

Od 1 lipca 2020 r. będzie stosowany art. 41 ust. 12f ustawy o VAT, choć formalnie przepis ten wszedł w życie 1 listopada 2019 r. Jednak na mocy przepisów przejściowych nie jest stosowany w okresie od 1 listopada 2019 r. do 30 czerwca 2020 r.

Z przepisu tego wynika zasada jednolitego stosowania stawki 8% do wszystkich czynności (tj. zarówno do świadczenia usług, jak i do dostaw towarów), które według PKWiU są klasyfikowane jako usługi związane z wyżywieniem.

UWAGA!

Od 1 lipca 2020 r. zasadą będzie opodatkowanie według stawki VAT 8% wszystkich czynności (tj. dostaw towarów i świadczenia usług), które według PKWiU z 2015 r. są klasyfikowane jako usługi związane z wyżywieniem.

Przykład

Restauracja oprócz świadczenia usług gastronomicznych na miejscu sprzedaje też posiłki na wynos. W stanie prawnym obowiązującym do 30 czerwca 2020 r. do świadczenia usług gastronomicznych na miejscu restauracja stosowała stawkę VAT 8%, natomiast do sprzedaży posiłków na wynos stawkę VAT 5%. Było to co prawda postępowanie wbrew stanowisku zajętemu przez Ministra Finansów w interpretacji ogólnej, jednak w świetle orzecznictwa części sądów administracyjnych było to postępowanie prawidłowe.

Od 1 lipca 2020 r. stosowanie stawki 5% do sprzedaży przez restaurację posiłków na wynos jest jednak wykluczone. Ze stosowanego od tego dnia art. 41 ust. 12f ustawy o VAT wynika bowiem, że stawka 8% ma zastosowanie do wszystkich czynności (tj. zarówno do świadczenia usług, jak i do dostaw towarów), które według PKWiU są klasyfikowane jako usługi związane z wyżywieniem. Dotyczy to m.in. sprzedaży posiłków na wynos.

2. Rozszerzony katalog produktów, co do których nie będzie można stosować 8% stawki VAT

Podobnie jak w stanie prawnym obowiązującym do 30 czerwca 2020 r., również od 1 lipca 2020 r. sprzedaż niektórych produktów nie będzie podlegała obniżonej stawce VAT w gastronomii. Czynności te dokonywane w ramach działalności gastronomicznej będą opodatkowane VAT według stawki 23%.

Przykład

Klient zamówił w restauracji kotlet schabowy z dodatkami oraz kawę, tj. napój wyłączony z zakresu stosowania obniżonej stawki 8%. W części dotyczącej kotleta schabowego wraz z dodatkami świadczenie usługi restauracyjnej jest opodatkowane VAT według stawki 8%, a w części dotyczącej kawy - według stawki 23%.

2.1. Nowe produkty gastronomiczne, które od 1 lipca 2020 r. nie są opodatkowane stawką 8%

Katalog produktów wyłączonych spod zakresu stosowania obniżonej do wysokości 8% stawki VAT w gastronomii uległ z dniem 1 lipca 2020 r. modyfikacji. Zmiany w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Produkty wyłączone z zakresu stosowania stawki 8% w gastronomii

Można powiedzieć, że wyłączenia obowiązujące do 30 czerwca 2020 r. w zasadzie z grubsza pokrywają się z dwoma pierwszymi obowiązującymi od 1 lipca 2020 r. Natomiast nowością są wskazane w pkt 3 wyłączenia obowiązujące od 1 lipca 2020 r. A zatem z dniem 1 lipca 2020 r. podwyższeniu z 8% do 23% uległa stawka VAT na posiłki zawierające owoce morza.

UWAGA!

Od 1 lipca 2020 r. podwyższeniu z 8% do 23% uległa stawka VAT na posiłki zawierające owoce morza.

Przykład

Pizzeria ma w swojej ofercie pizzę z krewetkami. Do 30 czerwca 2020 r. sprzedaż takiej pizzy była opodatkowana podatkiem VAT według stawki 8% (ewentualnie według stawki 5%, jeżeli przyjąć stanowisko o dopuszczalności stosowania tej stawki do niektórych rodzajów sprzedaży posiłków, np. sprzedaży na wynos). Od 1 lipca 2020 r. sprzedaż tej pizzy jest opodatkowana VAT według stawki 23%.

3. Brak możliwości sztucznego dzielenia usług gastronomicznych, opodatkowanych innymi stawkami, na dostawę towaru i usługę

Podobnie jak to było w poprzednim stanie prawnym, nadal nie jest dopuszczalne dzielenie usług, których przedmiotem są produkty wyłączone spod zakresu stosowania stawki 8% na część:

• usługową (opodatkowaną VAT według stawki 8%) oraz
• towarową (opodatkowaną VAT według stawki 23%).

W tym zakresie stawka 23% ma zastosowanie w całości. Aktualny w tym zakresie pozostaje, przykładowo, wyrok NSA z 6 września 2018 r. (sygn. akt I FSK 1438/16), w którym czytamy, że:

(…) rozdzielenie, na potrzeby opodatkowania, usługi restauracyjnej (związanej z wyżywieniem) na część usługową oraz sprzedaż produktów wymienionych w poz. 7 załącznika do rozporządzenia [obecnie wymienionych w art. 41 ust. 12f pkt 1-3 ustawy o VAT - przyp. autora], byłoby sztuczne i nieracjonalne. Istota tej usługi sprowadza się bowiem do nabycia w stosownym lokalu produktu żywnościowego (posiłku, napoju) i możliwości jego spożycia w tymże lokalu. Bez sprzedaży produktu żywnościowego usługa restauracyjna jako taka w ogóle nie zaistniałaby.

Przykład

Podatnik prowadzący kawiarnię, sprzedając kawę, nie może wyodrębnić z ceny sprzedawanej kawy usługi jej podania i zastosować w tej części stawkę 8%, natomiast stawkę 23% zastosować tylko do pozostałej części (odpowiadającej wartości sprzedawanej kawy). Sprzedaż kawy podlega w takim przypadku w całości opodatkowaniu VAT według stawki 23%.

4. Usługi związane z wyżywieniem, świadczone na rzecz przewoźników lotniczych, opodatkowane stawką 0%

Wyjątkowo usługi związane z wyżywieniem mogą korzystać z opodatkowania według stawki 0%. Jest tak w przypadku usług świadczonych na rzecz przewoźników lotniczych wykonujących głównie przewozy w transporcie międzynarodowym. Podstawą stosowania stawki 0% jest w takich przypadkach art. 83 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT stanowiący, że stawkę tę stosuje się do usług związanych z obsługą startu, lądowania, parkowania, obsługą pasażerów i ładunków oraz innych o podobnym charakterze usług świadczonych na rzecz przewoźników lotniczych wykonujących głównie przewozy w transporcie międzynarodowym (zob. przykładowo interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 5 grudnia 2013 r., sygn. IPPP3/443-878/13-2/JK). Nie zmieni się to również od 1 lipca 2020 r.

5. Pytanie prejudycjalne dotyczące stosowania stawki 5% w działalności gastronomicznej

Wskazane na wstępie wątpliwości co do dopuszczalności stosowania stawki 5% do niektórych czynności dokonywanych w ramach działalności gastronomicznej (np. sprzedaży na wynos) spowodowały, że jeden ze składów NSA zdecydował się skierować do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej szereg pytań w tym zakresie. Przed TSUE postępowanie w sprawie tych pytań prejudycjalnych otrzymało sygnaturę C-703/19.

Ponieważ wyrok w tej sprawie nie zapadnie raczej przed 1 lipca 2020 r., będzie miał on głównie znaczenie historyczne. Nie jest jednak wykluczone, że będą z niego wynikać wskazówki co do sposobu stosowania obecnych przepisów.

6. Wiążąca informacja stawkowa dla gastronomi

Aby ułatwić podatnikom stosowanie przepisów dotyczących stawek VAT (w szczególności przyporządkowanie stawki VAT do danego towaru lub usługi) oraz aby zapewnić im stosowną ochronę, wprowadzono wiążącą informację stawkową (WIS).

UWAGA!

WIS jest nową instytucją, która ułatwi podatnikom stosowanie przepisów dotyczących stawek VAT oraz zapewni im w tym zakresie odpowiednią ochronę.

WIS zawiera opis towaru albo usługi, ich odpowiednią klasyfikację (Nomenklatura scalona (CN) lub Polska Klasyfikacja Obiektów Budowlanych (PKOB) - dla towarów, aktualna Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług (PKWiU) - dla usług) oraz właściwą stawkę VAT (art. 42a ustawy o VAT).

WIS będzie określała klasyfikację towaru według:

• CN (odpowiedni dział, pozycja, podpozycja lub kod CN) albo
• PKOB (sekcja, dział, grupa lub klasa), albo
• PKWiU (dział, grupa, klasa, kategoria, podkategoria lub pozycja),

niezbędną do określenia stawki VAT.

6.1. Co może być przedmiotem wniosków o WIS, o które mogą występować podmioty działające w branży gastronomicznej

O wydanie WIS mogą wnioskować również podatnicy działający w branży gastronomicznej. Otrzymując WIS, uzyskają pewność co do wysokości VAT z tytułu czynności dokonywanych w ramach działalności gastronomicznej.

Podatnicy tacy powinni jednak pamiętać, że, co do zasady, przedmiotem wniosku o wydanie WIS może być jeden tylko towar lub usługa (art. 42b ust. 5 pkt 1 ustawy o VAT). W związku z tym podatnicy działający w branży gastronomicznej zainteresowani potwierdzeniem wysokości VAT dla sprzedawanych posiłków muszą występować z odrębnymi wnioskami o wydanie WIS dla poszczególnych posiłków.

UWAGA!

Podatnicy działający w branży gastronomicznej zainteresowani potwierdzeniem wysokości VAT dla sprzedawanych posiłków muszą występować z odrębnymi wnioskami o wydanie WIS dla każdego z nich.

Przedmiotem wniosku o wydanie WIS mogą być również towary lub usługi, które w ocenie wnioskodawcy razem składają się na jedną czynność podlegającą opodatkowaniu (art. 42b ust. 5 pkt 2 ustawy o VAT).

Z możliwości składania takich wniosków mogą korzystać podatnicy świadczący kompleksowe usługi gastronomiczne, np. usługi organizacji imprez okolicznościowych w restauracjach.

Wniosek o wydanie WIS musi zawierać dane określone w art. 42b ust. 2 ustawy o VAT, a najczęściej także oświadczenie, o którym mowa w art. 42b ust. 3 ustawy o VAT (zob. tabelę poniżej).

6.2. Formalności i opłaty związane ze składaniem WIS

Wniosek składany jest na formularzu WIS-W, którego wzór stanowi załącznik do rozporządzenia Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju z 29 października 2019 r. (Dz.U. poz. 2109). Aktywny druk tego formularza jest dostępny na stronie e-wydania "Biuletynu VAT" w zakładce "Formularze wzory umowy".

Opłata za wniosek o wydanie WIS wynosi 40 zł (art. 42d ust. 1 ustawy o VAT). Wyższa opłata za wydanie WIS obowiązuje, jeżeli podatnik wnioskuje o wydanie WIS dla towarów lub usług, które w jego ocenie razem składają się na jedną czynność podlegającą opodatkowaniu. Wówczas opłata stanowi iloczyn 40 zł i liczby towarów oraz usług składających się, w ocenie podatnika, razem na jedną czynność podlegającą opodatkowaniu (art. 42d ust. 2 ustawy o VAT).

UWAGA!

Opłata za wniosek o wydanie WIS wynosi 40 zł. Jeśli jednak podatnik zawnioskuje o wydanie WIS dla towarów lub usług, które w jego ocenie razem składają się na jedną czynność podlegającą opodatkowaniu, opłata będzie wyższa. 

Jakie dane powinien zawierać wniosek o WIS

Wniosek o wydanie WIS może zostać złożony w formie papierowej lub drogą elektroniczną przez e-PUAP. W pierwszym przypadku wniosek należy kierować do Krajowej Informacji Skarbowej na adres:

ul. Teodora Sixta 17,

43-300 Bielsko-Biała

W drugim przypadku - na adres skrytki Krajowej Informacji Skarbowej: /KIS/wnioski.

6.3. Ochrona wynikająca z otrzymania WIS

Posiadanie WIS wiąże organy podatkowe w odniesieniu do towarów lub usług, dla których została wydana (w okresie od 1 listopada 2019 r. do 30 czerwca 2020 r. wynika to z art. 7 ust. 4 ustawy nowelizującej; od 1 lipca 2020 r. wynikać to będzie z art. 42c ust. 1 ustawy o VAT). W stosunku więc do podmiotów, dla których została wydana WIS, organy nie mogą przyjąć innej klasyfikacji lub stawki VAT niż wskazana w WIS. Będą chroniły podatników od 1 lipca 2020 r., czyli od daty wejścia w życie nowych przepisów.

Ponadto w przypadku zmiany albo uchylenia WIS i zastosowania się przez podmiot, na rzecz którego została ona wydana, do WIS przed jej zmianą albo uchyleniem, odpowiednio stosowane są przepisy art. 14k-14m Ordynacji podatkowej (art. 42c ust. 2 ustawy o VAT). WIS chronią więc tak samo jak interpretacje indywidualne. W szczególności:

1. zastosowanie się do WIS przed jej zmianą lub uchyleniem nie szkodzi podmiotom, które je uzyskały,
2. w związku z zastosowaniem się do WIS przed jej zmianą lub uchyleniem nie są naliczane odsetki za zwłokę oraz podatnicy mogą być zwolnieni z obowiązku zapłaty podatku,
3. w związku z zastosowaniem się do WIS przed jej zmianą lub uchyleniem nie są wszczynane postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.

6.4. Ochrona dla podatników, którzy nie wystąpili o WIS

WIS będą mogły się posługiwać także podmioty inne niż podmiot, dla którego WIS została wydana. Będzie tak, o ile przedmiotem tych transakcji będą towary/usługi będące przedmiotem WIS. Jest to nowość dla podatników.

Również w takich przypadkach WIS będzie miała charakter ochronny, a zakres tej ochrony będzie analogiczny do przysługującej podmiotom, które uzyskały interpretację indywidualną. Ochrona ta będzie przysługiwać w stosunku do czynności dokonanych po dniu publikacji WIS (art. 42c ust. 3 pkt 1 ustawy o VAT).

Dlatego zastosowanie się do opublikowanej WIS daje taką samą ochronę co uzyskanie własnej decyzji. Ochrona będzie przysługiwała od dnia następnego po dniu publikacji i pod warunkiem, że będzie dotyczyła tego samego towaru lub usługi, co nie zawsze będzie proste do ustalenia.

UWAGA!

WIS są obecnie publikowane na stronie https://www.kis.gov.pl/informacje-podatkowe-i-celne/wiazace-informacje-stawkowe-wyszukiwarka.

Podstawa prawna:

• art. 41 ust. 1 w zw. z art. 146aa ust. 1 pkt 1, art. 41 ust. 12f, art.42a- 42e oraz art. 83 ust. 1 pkt 8 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 106

Tomasz Krywan

 doradca podatkowy