Czy pracodawca może wydać polecenie pracy w domu pracownikowi powracającemu z kraju objętego epidemią koronawirusa

PROBLEM

Nasi pracownicy regularnie odbywają podróże służbowe do Chin - regionu objętego obecnie epidemią koronawirusa. Firma zdecydowała się odwołać wszystkie podróże służbowe w tamten rejon świata. Jednak mamy kilku pracowników, którzy dopiero teraz wracają z Chin po dłuższych podróżach służbowych. Ze względu na zdrowie wracających pracowników i obawy przed zarażeniem innych zatrudnionych chcielibyśmy polecić tym osobom pracę w domu przez 14 dni od powrotu do kraju. Czy możemy nakazać pracownikom wykonywać pracę w domu, nawet jeśli w umowie o pracę mają wpisane jako miejsce pracy biuro firmy? Co w sytuacji, gdy ci pracownicy odmówią pracy w domu?

RADA

Pracodawca ma możliwość wydania polecenia służbowego nakazującego pracownikom wykonywanie pracy w domu w określonym czasie, nawet jeśli stałym miejscem ich pracy jest biuro firmy. Odmowa wykonania przez pracownika polecenia służbowego może być zatem potraktowana jako naruszenie obowiązków pracowniczych będące podstawą rozwiązania umowy o pracę.

UZASADNIENIE

Jednym z podstawowych elementów stosunku pracy jest podległość służbowa. Polega ona na możliwości jednostronnego wskazania przez pracodawcę rodzaju pracy, godzin pracy czy miejsca wykonywania zadań. Zasadniczo takie ustalenia są dokonywane w umowie o pracę.

Są jednak sytuacje i okoliczności, kiedy pracodawca ma możliwość czasowej zmiany zadań, zlecenia pracy ponad ustalony wymiar czasu pracy czy wskazania innego miejsca pracy niż zazwyczaj. Do takich sytuacji można zaliczyć okoliczności stanowiące zagrożenie dla życia i zdrowia pracownika.

Polecenie pracy w domu (home office). Nakaz pracodawcy wykonywania przez pracownika pracy w domu mieści się w granicach dopuszczalnych poleceń służbowych, jeśli rodzaj pracy pozwala na zdalne wykonywanie obowiązków. Jest on szczególnie uzasadniony, jeśli wynika z dbałości o zdrowie pracownika, a także ochrony zdrowia innych osób mających z nim styczność w trakcie pracy, gdy istnieje ryzyko, że zaraża on groźną chorobą.

WAŻNE(!)

Zlecenie pracownikowi pracy w domu, jeśli pozwala na to rodzaj pracy, mieści się w granicach dopuszczalnych poleceń służbowych.

Odmowa wykonania polecenia służbowego pracy w domu. Jeśli pracownik nie chce wykonać wydanego przez pracodawcę polecenia służbowego nakazującego pracę w domu bez podania rzeczowych argumentów uzasadniających taką odmowę, pracodawca ma prawo potraktować to jako naruszenie obowiązków pracowniczych. W konsekwencji odmowa wykonywania pracy w domu może być powodem uzasadniającym rozwiązanie umowy o pracę.

Rodzaj pracy niepozwalający na pracę w domu. Inaczej należy potraktować przypadek, gdy rodzaj pracy lub sytuacja mieszkaniowa pracownika nie pozwalają na wykonywanie pracy zdalnie. Wówczas pracownik nie powinien ponosić negatywnych konsekwencji. Należy zatem uznać, że w takiej sytuacji pracodawca powinien zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy na czas, w którym chciałby, aby ten nie pojawiał się w biurze.

Kwarantanna. Wyraźnego rozróżnienia wymagają pojęcia "polecenie służbowe pracy w domu w celu uniknięcia zarażania innych zatrudnionych" i "odbywanie kwarantanny".

W pierwszym przypadku nakaz pracy w domu nie wynika z orzeczenia lekarza czy decyzji służb państwowych, lecz jedynie z woli pracodawcy.

Natomiast kwarantanna polega na odosobnieniu zdrowej osoby, która była narażona na zakażenie, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych (art. 2 pkt 12 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi). Kwarantanna wynika z decyzji państwowego powiatowego inspektora sanitarnego lub państwowego granicznego inspektora sanitarnego i/lub lekarza (art. 33 ust. 1 i art. 35 ust. 1 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi). Osoby przebywające na terytorium Polski mają obowiązek poddania się takiej kwarantannie. Pracodawca powinien wówczas taką decyzję respektować i usprawiedliwić nieobecność pracownika w pracy w okresie odbywania przez niego kwarantanny.

Podstawa prawna:

• art. 22 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495

• art. 2 pkt 12, art. 5 ust. 1, art. 33 ust. 1, art. 35 ust. 1 ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1239; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495

Magdalena Sybilska-Bonicka

specjalista z zakresu prawa pracy, prawnik, redaktor MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń,