Tak. Powinni Państwo skierować pracowników na wstępne badania lekarskie ze względu na istotną zmianę warunków świadczenia pracy. Pracownicy legitymują się bowiem ważnymi orzeczeniami o braku przeciwwskazań do pracy w warunkach opisanych w skierowaniach na badania, z których nie wynika, że praca ma być wykonywana w nocy, a więc w warunkach uznawanych za uciążliwe.

Pora nocna obejmuje 8 godzin między godziną 21.00 a 7.00. Pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną, jest pracownikiem pracującym w nocy (art. 151⁷§ 2 Kodeksu pracy).

Wykonywanie pracy w nocy - w porównaniu ze świadczeniem tych samych zadań w ciągu dnia - wiąże się ze znacznym obciążeniem organizmu. Do stwierdzonych skutków pracy w porze nocnej zaliczane są m.in.: schorzenia układu krążenia, zaburzenia snu, nerwice i stany lękowe, choroby układu pokarmowego. Dodatkowymi zagrożeniami związanymi z pracą w porze nocnej są zaburzenia koncentracji oraz wysoki poziom ogólnego zmęczenia. Wszystko to ma istotny wpływ na zdrowie pracowników i bezpieczeństwo pracy.

Oceniając kwestię kierowania pracowników, którzy będą pracowali w nocy, na badania lekarskie - w przypadku gdy posiadają aktualne orzeczenia lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy - należy zauważyć, że co do zasady wstępnym badaniom lekarskim podlegają m.in. pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe (art. 229 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy). W omawianej sytuacji można mylnie przypuszczać, że skoro pracownicy mają wykonywać taką samą pracę jak dotychczas (tylko o innej porze), z wykorzystaniem tych samych narzędzi pracy, to o przeniesieniu na inne stanowisko pracy nie ma mowy.

Jednak w przypadku wprowadzenia pracy w porze nocnej trudno uznać, że dotychczasowe warunki świadczenia pracy, opisane w skierowaniu na badania, nie ulegają zmianie. Modyfikacja tych warunków, poprzez wprowadzenie pracy w nocy, jest na tyle znacząca, że pracownicy powinni zostać skierowani na badania wstępne, aby ocenić ich możliwości zdrowotne świadczenia pracy w nocy. Ponadto należy pamiętać, że praca w porze nocnej wiąże się ze zwiększeniem narażenia na czynniki uciążliwe, czyli takie, których oddziaływanie na pracującego może spowodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie, nie prowadząc do trwałego pogorszenia stanu zdrowia człowieka. Uwzględniając powyższe, pracodawca, który chce prawidłowo wypełnić obowiązek dbałości o zdrowie i życie pracowników, powinien przed dopuszczeniem do pracy w porze nocnej skierować ich na wstępne badania profilaktyczne.

Przykład

Pracownik, który legitymuje się ważnym orzeczeniem o braku przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku (termin badania okresowego przypada dopiero za pół roku), został zobowiązany do pracy w nocy. Pracodawca nie skierował go na wstępne badania profilaktyczne, uznając, że skoro zakres obowiązków i zasady wykonywania pracy nie zmieniły się, to nie ma takiej potrzeby. Podczas wykonywania pracy w porze nocnej pracownik zasłabł i uległ wypadkowi przy pracy. Okazało się, że ma cukrzycę oraz problemy z sercem. Skierowanie pracownika na wstępne badania przed dopuszczeniem go do pracy w porze nocnej prawdopodobnie spowodowałoby stwierdzenie przeciwwskazań do pracy w nocy, co pozwoliłoby uniknąć wypadku.

Orzeczenie lekarskie wydawane po przeprowadzeniu profilaktycznych badań lekarskich stwierdza brak przeciwwskazań do pracy w warunkach opisanych w treści skierowania. Zmiana tych warunków powoduje, że nie można uznać, iż w dalszym ciągu nie występują przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania pracy, nawet na takim samym stanowisku.

Pracodawca w skierowaniu na badania lekarskie pracowników mających pracować w nocy powinien - obok dotychczasowego opisu czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych - wskazać, że praca ma być wykonywana w nocy lub w systemie zmianowym (w tym w nocy).

Dobierając pracowników mających świadczyć pracę w nocy, pracodawca powinien kierować się zarówno ograniczeniami wynikającymi bezpośrednio z przepisów, jak i okolicznościami dodatkowymi, które wiążą się z obowiązkiem zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, w szczególności w zakresie ochrony zdrowia i życia.

Należy mieć na względzie, że do pracy w nocy nie powinno się kierować: kobiet w ciąży, pracowników młodocianych, pracowników opiekującym się dzieckiem do 4 lat (chyba że pracownik wyrazi zgodę), pracowników niepełnosprawnych (z wyjątkiem świadczenia pracy przy pilnowaniu mienia lub przypadków, gdy na wniosek pracownika niepełnosprawnego lekarz przeprowadzający badania wyrazi zgodę na pracę w porze nocnej).

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 151⁷, art. 178, art. 203, art. 229 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 60

● § 4 i załącznik nr 3a do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 2067

Sebastian Kryczka

 ekspert z zakresu prawa pracy, prawnik, od kilkunastu lat specjalizuje się w problematyce prawa pracy