Czy można wprowadzić monitoring wizyjny dla telepracowników

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Przepisy prawa pracy umożliwiają pracodawcy stosowanie szczególnego nadzoru nad terenem zakładu pracy lub terenem wokół zakładu pracy w formie monitoringu wizyjnego (art. 22² § 1 Kodeksu pracy). Możliwość zastosowania monitoringu jest dopuszczalna, jeżeli jest on niezbędny do zapewnienia:

• bezpieczeństwa pracowników,
• ochrony mienia,
• kontroli produkcji,
• zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.

W przypadku gdy nie ma konieczności zastosowania monitoringu lub gdy cele, którym ma służyć, mogą być osiągnięte przy użyciu innych środków organizacyjnych, pracodawca nie powinien stosować kamer na terenie lub wokół terenu zakładu pracy.

Praca może być świadczona nie tylko w siedzibie pracodawcy czy w innej jego jednostce organizacyjnej. Przykładem może być praca mobilna realizowana w ramach ruchomego miejsca pracy lub zdalnie w ramach telepracy. W typowych przypadkach miejscem pracy telepracownika jest mieszkanie czy dom, niezależnie od tego, czy są one własnością pracownika, czy są wynajmowane.

Odnosząc się do Państwa pytania, należy zauważyć, że przepisy normujące monitoring wizyjny zawierają wykaz pomieszczeń, w których kamery nie powinny być stosowane. Monitoring nie powinien zatem obejmować pomieszczeń sanitarnych, szatni, stołówek oraz palarni lub pomieszczeń udostępnianych zakładowej organizacji związkowej, chyba że stosowanie monitoringu w tych pomieszczeniach jest niezbędne do realizacji celu związanego z bezpieczeństwem pracowników czy ochroną mienia (art. 22² § 2 Kodeksu pracy).

Mimo że przepisy wyraźnie nie wskazują na miejsce pracy telepracownika jako podlegające wyłączeniu spod monitoringu wizyjnego, należy zauważyć że monitoring ten może być zainstalowany wyłącznie na terenie zakładu pracy lub terenie wokół zakładu. Gdyby intencją ustawodawcy było stworzenie możliwości stosowania monitoringu pracowniczego w dowolnym miejscu - przepisy odwoływałyby się nie do pojęcia zakładu pracy, lecz do miejsca pracy.

Przepisy Kodeksu pracy nie normują pojęcia "zakład pracy", w tym "teren zakładu pracy" czy "teren wokół zakładu pracy". Tym samym w praktyce mogą pojawić się wątpliwości w zakresie zasięgu monitoringu, jakim mogą być objęci pracownicy. Definicja terenu zakładu pracy znajduje się w przepisach rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z tymi przepisami teren zakładu pracy to przestrzeń wraz z obiektami budowlanymi, będąca w dyspozycji pracodawcy, w której pracodawca organizuje miejsca pracy. Uwzględniając powyższą definicję terenu zakładu pracy można przyjąć, że w jej ramach mieści się zarówno siedziba pracodawcy, jak i wszelka pozostała przestrzeń wraz z obiektami budowlanymi, będąca w dyspozycji pracodawcy, w której zorganizował on proces pracy.

Za teren zakładu pracy można uznać siedzibę zakładu, jego oddziały, przedstawicielstwa, filie oraz każdą inną przestrzeń wraz z budynkami, gdzie pracodawca zorganizował proces pracy. Nie jest w tym przypadku istotny fakt, czy nieruchomości, w których jest zorganizowana praca, są formalnie własnością pracodawcy, czy też są one wynajmowane. Dla oceny, czy dany teren, w tym nieruchomość, mieści się w pojęciu "zakład pracy", istotna jest okoliczność pozostawania w dyspozycji pracodawcy.

Jeżeli praca jest wykonywana w domu, nie można uznać, że miejsce pracy telepracownika kwalifikujemy jako "teren zakładu pracy". Niezależnie od faktu wyposażenia domowego stanowiska pracy telepracownika przez pracodawcę nie można przyjąć, że miejsce pracy telepracownika, nawet jeśli jest to wydzielona część domu czy mieszkania, znajduje się w dyspozycji pracodawcy. W związku z tym dom czy mieszkanie pracownika, jako miejsce pracy, które nie znajduje się w dyspozycji pracodawcy, nie jest traktowane jako zakład pracy. Pracodawca nie powinien więc instalować monitoringu wizyjnego w tych miejscach.

Ponadto należy zwrócić uwagę, że telepraca jest wykonywana poza zakładem pracy (art. 67⁵ § 1 Kodeksu pracy). Zatem skoro odbywa się poza zakładem pracy, a monitoring może być prowadzony na terenie zakładu pracy i wokół niego, to nie ma możliwości prowadzenia monitoringu wizyjnego telepracowników w żadnym przypadku.

Przykład

Pracodawca tworzy firmę, która będzie się zajmowała opracowywaniem oprogramowania komputerowego. Część pracowników będzie świadczyła pracę w siedzibie zakładu, kilka osób będzie zatrudnionych w charakterze testerów oprogramowania. Będą one świadczyły pracę na zasadach telepracy w innym mieście niż to, w którym znajduje się siedziba pracodawcy. Ponieważ osoby te z powodów lokalowych nie mogą wykonywać zdalnej pracy w swoich mieszkaniach, pracodawca postanowił wynająć dla nich lokal, w którym jednocześnie będą one pracować i mieszkać. W takim przypadku, mimo że praca nie jest wykonywana w mieszkaniu pracownika, wpisuje się w definicję telepracy, przy założeniu, że wyniki telepracy będą przekazywane za pomocą środków elektronicznych porozumiewania się na odległość. W takiej sytuacji pracodawca nie ma jednak możliwości zastosowania monitoringu wizyjnego za pomocą kamer. Nie ma w tym przypadku znaczenia, że telepraca nie jest realizowana w mieszkaniach telepracowników, tylko w lokalu wynajętym przez pracodawcę. Praca nie jest bowiem wykonywana na terenie zakładu pracy.

Podstawa prawna:

• art. 22², art. 67⁵ ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 917; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1629

• § 2 pkt 7a rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - j.t. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 173, poz. 1034

Sebastian Kryczka,

ekspert z zakresu prawa pracy, prawnik, były pracownik Państwowej Inspekcji Pracy, od kilkunastu lat specjalizuje się w problematyce prawa pracy oraz zagadnieniach kontroli i nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy, autor wielu komentarzy, artykułów i porad z zakresu prawa pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy