Od 1 stycznia 2018 r. zaczną obowiązywać zmiany przepisów dotyczące zatrudniania pracowników m.in. zza wschodniej granicy Polski na podstawie tzw. procedury oświadczeniowej (oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy rejestrowane w powiatowym urzędzie pracy). Ponadto obok dotychczas obowiązujących zezwoleń na pracę zostanie wprowadzone zezwolenie na pracę sezonową. Zezwolenie to będzie wydawał starosta na okres do 9 miesięcy w roku kalendarzowym.
Omawiana nowelizacja dotycząca zatrudniania cudzoziemców ma na celu wdrożenie do polskiego prawa dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/36/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia w charakterze pracownika sezonowego. Najbardziej interesujące polskich pracodawców zmiany dotyczą jednak uszczelnienia procedury odnoszącej się do wykonywania pracy krótkoterminowej przez obywateli 6 państw: Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej i Ukrainy - na podstawie oświadczenia podmiotu powierzającego pracę o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi zarejestrowanemu w powiatowym urzędzie pracy (PUP).
Obecnie pracodawcy mogą korzystać z uproszczonej procedury dostępu do rynku pracy, polegającej na rejestracji w powiatowym urzędzie pracy oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi. Dotyczy to jedynie obywateli: Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej i Ukrainy. Wskazane oświadczenie umożliwia powierzenie cudzoziemcowi pracy przez okres 6 miesięcy w ciągu 12 miesięcy bez zezwolenia na pracę. Oczywiście samo oświadczenie może zostać zrealizowane dopiero w przypadku posiadania przez cudzoziemca dokumentu legalizującego pobyt (wiza, ruch bezwizowy, zezwolenie na pobyt czasowy).
Co istotne, po zmianach przepisów od 1 stycznia 2018 r. oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisywane do ewidencji oświadczeń będą dotyczyły tylko tych prac, do których wykonywania nie jest wymagane zezwolenie na pracę sezonową.
Jak wskazuje jednak ustawodawca w uzasadnieniu do projektu nowelizacji, konieczne było ograniczenie obserwowanych nadużyć dotyczących wykorzystania procedury oświadczeniowej niezgodnie z jej celem. Wobec tego po zmianach przepisów praca na podstawie oświadczenia wpisywanego do ewidencji oświadczeń przez starostę będzie mogła być wciąż wykonywana przez okres 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Zmienią się jednak zasady i regulacje prawne dotyczące tego rodzaju oświadczeń. Przede wszystkim zostanie uchylony § 1 pkt 20 rozporządzenia pozwalającego na stosowanie uproszczonej procedury zatrudnienia cudzoziemców ze Wschodu, a cała procedura będzie obecnie wynikała z przepisów ustawowych (ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy).
Ustawodawca podkreślił, że celem nowelizacji przepisów o zatrudnianiu cudzoziemców jest pozostawienie w pewnym zakresie takiej swobody zatrudniania pracowników zza wschodniej granicy jak dotychczas, z jednoczesnym wyraźnym wprowadzeniem prawa do odmowy wpisania oświadczenia do ewidencji w określonych przypadkach oraz wprowadzeniem prawa do zaskarżenia tej decyzji. Zapewni to lepszą ochronę praw pracodawców oraz cudzoziemców.
Na razie nie zmieni się także lista państw, których obywatele będą objęci tymi rozwiązaniami. Lista ta będzie jednak mogła być swobodnie modyfikowana w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw pracy. Przewidziano również, że ten minister będzie mógł określić zawody, w których oświadczenia będą mogły dotyczyć również obywateli innych państw, stosownie do potrzeb rynku pracy.
UWAGA!
Cudzoziemcy zza wschodniej granicy nadal będą mogli wykonywać pracę w Polsce bez zezwolenia na pracę w związku z oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi (lub kilkoma takimi oświadczeniami) przez okres nieprzekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy.
Po nowelizacji przepisów od 1 stycznia 2018 r. to przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy będą określać elementy składanego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi oraz warunki wpisania go do ewidencji oświadczeń.
Elementy oświadczenia w zasadzie będą się pokrywać z elementami dotychczasowego oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy. W oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, podlegającemu wpisaniu do ewidencji oświadczeń, podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi będzie zamieszczał:
- nazwę albo imię (imiona) i nazwisko,
- adres stałego pobytu albo adres siedziby,
- numer telefonu oraz numer faksu,
- numery identyfikacyjne NIP i REGON - w przypadku podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, albo numer PESEL - w przypadku osoby fizycznej,
- numer wpisu do rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia - w przypadku podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi, który prowadzi agencję zatrudnienia świadczącą usługi pracy tymczasowej,
- symbol PKD oraz opis wykonywanej działalności związanej z pracą cudzoziemca,
- oświadczenie składane pod rygorem odpowiedzialności karnej, czy zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 88z ust. 5 pkt 1-6 (składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: "Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia."; klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań),
- oświadczenie o zapoznaniu się z przepisami dotyczącymi zasad powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcom;
- imię (imiona) i nazwisko,
- płeć,
- datę urodzenia,
- obywatelstwo,
- nazwę, serię, numer, datę wydania i datę ważności dokumentu podróży,
- numer wizy lub karty pobytu oraz okres ważności tego dokumentu, jeżeli przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- dane dotyczące podstawy prawnej pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz przewidywanego sposobu wykorzystania oświadczenia wpisanego do ewidencji oświadczeń;
- nazwę zawodu, podklasę działalności według klasyfikacji PKD, w której powierza pracę cudzoziemcowi,
- stanowisko lub rodzaj pracy,
- miejsce wykonywania pracy,
- okres lub okresy pracy oznaczone datami,
- rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy,
- najniższe wynagrodzenie, jakie może otrzymywać cudzoziemiec, określone stawką godzinową lub miesięczną,
- wymiar czasu pracy lub liczbę godzin pracy w tygodniu lub w miesiącu;
- nazwę albo imię (imiona) i nazwisko,
- adres stałego pobytu albo siedziby.
Po zmianie przepisów od 1 stycznia 2018 r. warunkiem wpisania oświadczenia do ewidencji będzie:
Nie będzie to więc znacząca zmiana w stosunku do dotychczas obowiązujących rozwiązań.
W wyniku nowelizacji zostały wprowadzone także konkretne powody, przy zaistnieniu których urząd odmówi rejestracji dokumentu o powierzeniu wykonywania cudzoziemcowi pracy. Będą one związane m.in.:
Przykład
Osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą złożyła oświadczenie w sprawie zatrudnienia 50 osób z Ukrainy. Do tej pory nie zatrudniała pracowników, a poprzednie oświadczenia były odwoływane. W takim przypadku urząd będzie mógł wydać decyzję odmowną, powołując się na podejrzenie, że oświadczenie jest uzyskiwane jedynie w celach uzasadnienia wjazdu pracowników do Polski z Ukrainy.
Co niezwykle istotne, odmowa wpisania oświadczenia do ewidencji oświadczeń będzie miała formę decyzji administracyjnej, na którą będzie przysługiwało prawo złożenia środka zaskarżenia do ministra właściwego do spraw pracy. Takie rozwiązanie pozwoli niedoszłemu pracodawcy lub zleceniodawcy zapoznać się z powodami odmowy wpisu oświadczenia do rejestru.
Jak uzasadnia ustawodawca, sam wpis oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji będzie przebiegał bardzo podobnie do obecnych rozwiązań. Podmiot powierzający cudzoziemcowi wykonywanie pracy będzie składał oświadczenie do PUP, gdzie będzie ono poddane weryfikacji. Jeżeli nie zaistnieje żadna z okoliczności uzasadniających odmowę, oświadczenie będzie wpisane do ewidencji oświadczeń, co będzie równoznaczne z pozytywnym załatwieniem sprawy. Oświadczenie wpisane do ewidencji podmiot powierzający pracę będzie przekazywał cudzoziemcowi.
Na podstawie wpisanego oświadczenia cudzoziemiec będzie mógł wystąpić o wydanie stosownej wizy. Podobnie jak w przypadku zezwoleń na pracę sezonową konsul będzie miał zapewniony dostęp do ewidencji oświadczeń, co będzie istotną pomocą w weryfikacji przedkładanych dokumentów. Informacje dotyczące oświadczeń będą dostępne dla konsulów za pośrednictwem systemu informatycznego.
Od 1 stycznia 2018 r. zarejestrowanie oświadczenia będzie się wiązało z opłatą. Nowelizacja przewiduje, że podmiot powierzający wykonywanie pracy będzie składał oświadczenie po dokonaniu jednorazowej wpłaty, której wysokość zostanie określona rozporządzeniem. Jednocześnie jednak wysokość opłaty będzie ustalał minister właściwy do spraw pracy przy maksymalnym limicie wysokości tej wpłaty na poziomie 10% minimalnego wynagrodzenia za każdego cudzoziemca.
W wyniku nowelizacji przewidziano obowiązek informowania o okolicznościach związanych z podjęciem przez cudzoziemca pracy, aby umożliwić PUP i służbom kontrolnym monitorowanie wykorzystania oświadczenia zgodnie z celem oraz weryfikację okresu pracy cudzoziemca. Podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi będzie zobowiązany do przesłania informacji odpowiednio o podjęciu lub niepodjęciu pracy przez cudzoziemca w dacie wskazanej w oświadczeniu.
Podjęcie pracy trzeba będzie zgłosić najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy, a niepodjęcie pracy w terminie - w ciągu 7 dni od daty początkowej wskazanej w oświadczeniu. Do celów ustalenia dopuszczalnego okresu pracy w ramach oświadczenia wprowadzono także stosowne rozwiązania na wypadek, gdyby organ nie dysponował aktualną wiedzą na temat faktycznych okresów pracy cudzoziemca. Przepisy te nie tylko pozwolą na weryfikację okresu powierzenia pracy określonego w oświadczeniu, ale będą również stanowiły instrument stosowany w celu zwalczania nadużyć.
Do tej pory duże wątpliwości budziła kwestia cudzoziemców, którzy wykonywali pracę na podstawie oświadczenia, a pod jego koniec występowali o zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. W takim bowiem przypadku procedura uzyskania tego zezwolenia trwała bardzo długo, natomiast w momencie gdy oświadczenie utraciło ważność, a pobyt był kontynuowany na podstawie stempla potwierdzającego złożenie wniosku o zezwolenie na pobyt i pracę, nie można było pracować.
Nowe przepisy przewidują ułatwienie w tym zakresie, ale dotyczące tylko osób pracujących w ramach stosunku pracy. Od 1 stycznia 2018 r., jeżeli podmiot powierzający cudzoziemcowi wykonywanie pracy, który zatrudniał cudzoziemca przez okres nie krótszy niż 3 miesiące w związku z oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanym do ewidencji oświadczeń, złożył przed upływem daty zakończenia pracy wskazanej w oświadczeniu wniosek o wydanie zezwolenia na pracę dla tego cudzoziemca (lub cudzoziemiec złoży wniosek o zezwolenie na pobyt i pracę), to pracę cudzoziemca na warunkach nie gorszych niż określone w oświadczeniu wpisanym do ewidencji oświadczeń uważa się za legalną od dnia upływu ważności tego oświadczenia do dnia wydania zezwolenia na pracę lub doręczenia decyzji odmownej w tej sprawie. Dotyczy to sytuacji podjęcia pracy przez cudzoziemca na tym samym stanowisku na podstawie umowy o pracę, a wniosek nie może zawierać braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie.
Przykład
Pod koniec 6-miesięcznego okresu pracy na podstawie oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy obywatel Ukrainy złoży wniosek o wydanie mu zezwolenia na pobyt i pracę. Samo zezwolenie zostanie wydane kilka miesięcy po upływie ważności obecnego oświadczenia i wizy. Do tej pory w takim czasie praca mogła być wykonywana jedynie w razie posiadania dodatkowego zezwolenia na pracę. Jeżeli sytuacja będzie miała miejsce po 31 grudnia 2017 r., a praca będzie wykonywana na podstawie umowy o pracę (nie umowy zlecenia), dodatkowy dokument nie będzie wymagany. W okresie oczekiwania na zezwolenie na pracę pracownik będzie miał legalny pobyt i pracę.
Jedną z najważniejszych zmian wynikających z omawianej nowelizacji jest wprowadzenie nowych przesłanek odmowy wydania zezwolenia na pracę (podobne przesłanki obowiązują w stosunku do odmowy zarejestrowania oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy), jeśli okoliczności sprawy wskazują, że wniosek o wydanie zezwolenia na pracę został złożony bez związku z rzeczywistym zamiarem powierzenia pracy cudzoziemcowi lub że zezwolenie będzie wykorzystane przez cudzoziemca w innym celu niż wykonywanie pracy dla danego podmiotu.
Wprowadzono również przepisy ułatwiające pozyskiwanie przez wojewodów z ZUS i administracji skarbowej oraz od PIP i Straży Granicznej danych mogących służyć do oceny, czy wniosek o zezwolenie nie jest składany dla pozoru.
Istotną zmianą jest wprowadzenie nowej przesłanki odmowy wydania zezwolenia na pracę w sytuacji, gdy wydanie zezwolenia jest uzależnione od uzyskania informacji starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy. W przypadku gdy cudzoziemiec nie będzie spełniał wymagań wskazanych przez pracodawcę w postępowaniu mającym na celu uzyskanie wspomnianej informacji, zezwolenie na pracę nie zostanie wydane.
Nową przesłanką wydania zezwolenia na pracę ma być również kryterium minimalnego wynagrodzenia za pracę cudzoziemca. Jej wprowadzenie ma na celu uwzględnienie sytuacji, w których ze względu na specyfikę pracy trudno stosować wymóg porównywalności wynagrodzenia, jak również sytuacji, w których cudzoziemcy pracujący na podstawie umów cywilnoprawnych otrzymują bardzo niskie wynagrodzenia.
Według ustawodawcy istotną nowością wprowadzaną w wyniku omawianej nowelizacji jest fakultatywna możliwość określenia limitów wydawanych w danym roku kalendarzowym zezwoleń na pracę, zezwoleń na pracę sezonową oraz określenie limitu oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, które mogą zostać wpisane do ewidencji w danym roku kalendarzowym. Minister właściwy do spraw pracy, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki oraz ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, będzie mógł określić, w drodze rozporządzenia, limit wydawanych w danym roku kalendarzowym zwykłych zezwoleń na pracę oraz limit wpisywanych do ewidencji oświadczeń, a w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw rolnictwa, do spraw gospodarki oraz do spraw wewnętrznych - limit zezwoleń na pracę sezonową. Przy określaniu wysokości limitów minister będzie kierować się potrzebami rynku pracy, względami bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego, zasadą komplementarności zatrudnienia cudzoziemców w stosunku do obywateli polskich. Limity będą mogły dotyczyć poszczególnych województw, zawodów, rodzajów umów, na podstawie których cudzoziemcowi może zostać powierzone wykonywanie pracy, oraz rodzajów działalności podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi według klasyfikacji PKD. Dodatkowo przy określaniu limitów dotyczących oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi możliwe będzie uwzględnienie obciążenia i możliwości starostów wynikających z realizacji tego zadania w latach poprzednich. Limity będą mogły stanowić dodatkowe narzędzie zarządzania migracjami zarobkowymi oraz polskim rynkiem pracy.
Do tej pory obywatele państwa zza wschodniej granicy Polski, dla których pracodawca zarejestrował oświadczenie lub uzyskał zezwolenie, na mogli pracować tylko wtedy, gdy uzyskali tytuł pobytowy uprawniający do wykonywania pracy. Można tu było wymienić:
Oczywiście poza wymienionymi dokumentami obywatele tych państw mogli także przebywać i pracować na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (jednolity dokument pobytowy uzyskiwany przez cudzoziemca, który uprawnia do pracy u pracodawcy, na którego został wydany).
Obecnie dodatkowo mogą oni rozważyć wykorzystanie tzw. ruchu bezwizowego.
Od 1 stycznia 2018 r. pracodawcy będą mogli zatrudniać cudzoziemców na podstawie tzw. zezwolenia na pracę sezonową. Będzie to nowy rodzaj zezwolenia na pracę, które będzie wydawał starosta (poprzez powiatowy urząd pracy) właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi. Dokument będzie mógł być wydany, jeżeli:
Cała procedura uzyskania dokumentu będzie trzystopniowa. W pierwszej kolejności starosta po stwierdzeniu, że pracodawca spełnia wszystkie warunki, wpisze wniosek o wydanie zezwolenia do ewidencji wniosków w sprawie pracy sezonowej i wyda stosowne zaświadczenie. Następnie cudzoziemiec uzyska na podstawie tego zaświadczenia wizę lub wjedzie do Polski w ramach ruchu bezwizowego.
Samo zezwolenie na pracę sezonową zostanie wydane i doręczone pracodawcy po wjeździe cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i przedstawieniu staroście (w powiatowym urzędzie pracy):
Pracę na warunkach określonych w zaświadczeniu o wpisie wniosku o wydanie zezwolenia na pracę sezonową do ewidencji wniosków w sprawie pracy sezonowej uważa się za legalną od dnia, w którym podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi przedstawił dokumenty, o których mowa powyżej, do dnia doręczenia decyzji starosty w sprawie zezwolenia na pracę sezonową. Do okresów legalnej pracy nie wlicza się okresów zawieszenia postępowania na wniosek strony.
Co istotne, starosta (PUP) będzie mógł dokonać wpisu wniosku o wydanie zezwolenia na pracę sezonową na okresy nie dłuższe niż 9 miesięcy w ciągu roku kalendarzowego przypadające odpowiednio w ciągu nie więcej niż 3 kolejnych lat kalendarzowych. Samo zezwolenie będzie wydawane na czas określony, który nie będzie mógł być dłuższy niż 9 miesięcy w roku kalendarzowym.
Zezwolenie na pracę sezonową będzie wydawane dla określonego cudzoziemca i będzie określać:
Jeżeli zezwolenie będzie dotyczyć pracy cudzoziemca w charakterze pracownika tymczasowego, w zezwoleniu na pracę będzie określany także pracodawca użytkownik.
Z kolei sam wniosek o wydanie zezwolenia na pracę sezonową będzie musiał zawierać także:
Podstawa prawna:
§ 1 pkt 20 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę - Dz.U. z 2015 r. poz. 588
art. 87-88, art. 88c, art. 88f, art. 90 ust. 4 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1065; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 1543
art. 1, art. 7 pkt 18, art. 15 ustawy z 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2017 r. poz. 1543
Przemysław Ciszek,
radca prawny, wykładowca prawa pracy na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie i Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie