Badania opublikowane w roku 2012¹ pokazują silny związek relacji w miejscu pracy z efektywnością. W badaniach tych obserwowano, ile i jakich spotkań odbywają pracownicy. Spotkania pracowników badacze nazwali "zderzeniami". Zauważono, że im więcej spotkań wewnątrz własnego zespołu (w języku badania "zderzeń"), tym większa efektywność pracy, zaś im więcej spotkań członków różnych zespołów, tym większa kreatywność. Zawsze jednak liczba spotkań przekładała się na lepszą jakość pracy. Badacze nie zajmowali się treścią "zderzeń", a jedynie ich liczbą oraz tym, czy dochodzi do spotkań członków zespołu, czy też są to spotkania członków różnych zespołów.

Zaskakującą konsekwencją badań jest zmiana podejścia do przestrzeni biurowej, która tradycyjnie znajduje się po stronie kosztów firmy. Tymczasem przestrzeń biurowa też "pracuje", jest inwestycją, która może przynieść efekty. Firmy z Doliny Krzemowej inwestują miliardy dolarów w budowę biur, które maksymalizują "zderzenia" pracowników. Zmienia się na przykład ekspresy do kawy w duże maszyny, przy których zbierają się ludzie, zamiast ustawiać małe ekspresy w każdym biurze osobno. Twarde dane potwierdzają, że relacje w pracy, mierzone nawet tylko ilościowo, wpływają na wyniki firmy.

Co z tego ma pracownik?

Dla pracownika ważną kwestią jest nie tyle ilość, ile jakość nawiązywanych relacji. Dla niego liczy się nie tylko efektywność w pracy, ale także sensowność, zdrowie i zadowolenie z całego życia. Czy relacje temu służą? Okazuje się, że zdecydowanie tak. W 2012 roku opublikowano wyniki innego badania², okrzykniętego najdłuższym badaniem w historii psychologii. Trwało ono ponad 75 lat, co było możliwe między innymi dzięki temu, że podczas badania zmieniały się całe pokolenia badaczy. W trakcie The Harvard Study of Adult Development śledzono losy 724 mężczyzn, co rok zadając im wiele pytań. Na podstawie obserwacji badacze wysnuli trzy najważniejsze wnioski:

● Kontakt z innymi jest bardzo pożyteczny, a samotność zabija.

● Nie liczy się tylko liczba twoich znajomych czy wierność w związku, ale przede wszystkim jakość relacji z innymi.

● Dobre związki i relacje z innymi nie tylko dobrze wpływają na umysły i samopoczucie, ale też dosłownie chronią ciała.

Relacje z innymi budują szczęśliwe i zdrowe życie, ale też efektywność w pracy. Jeśli mielibyśmy zmienić tylko jedną rzecz, aby być bardziej szczęśliwymi lub podnieść efektywność pracy, to najlepszym wyborem jest poprawienie relacji z innymi.

Relacje z innymi budują szczęśliwe i zdrowe życie, ale też efektywność w pracy. Jeśli mielibyśmy zmienić tylko jedną rzecz, aby być bardziej szczęśliwymi lub podnieść efektywność pracy, to najlepszym wyborem jest poprawienie relacji z innymi.

Jak budować dobre relacje?

O ile pracodawcy powinni być zainteresowani maksymalizacją ilości spotkań pracowników, nawet w sytuacjach nieformalnych, o tyle pracownicy mogą wnieść do tych spotkań dodatkową jakość. Wiele podpowiedzi daje mindfulness, który pokazuje, jak nawiązywać efektywne i satysfakcjonujące relacje ze współpracownikami, szefami, podwładnymi, ale też osobami najbliższymi. Może to wydawać się paradoksalne, ponieważ mindfulness to głównie ćwiczenia, które wykonuje się samodzielnie. Jednak jak pokazują badania, na przykład te opublikowane w lutym 2016 w "Journal of Human Sciences and Extension"³, będące metaanalizą kilkunastu innych badań, uważność wpływa na podnoszenie jakości relacji. Co ważne, stosowanie uważności w relacjach zawodowych podnosi ogólną jakość wszystkich relacji, także tych prywatnych. Warto zatem uważne relacje ćwiczyć na co dzień.

Życz drugiej osobie pomyślności

Uważność daje możliwość lepszego wglądu w myśli, które kłębią się w naszej głowie. Dzięki temu można zauważyć, że nie zawsze myślimy o innych osobach życzliwie. Systematyczna "obserwacja" myśli pozwala spostrzec, że ocena innych osób jest formułowana natychmiast i często jest negatywna, wpływa na zachowanie wobec tej osoby, a w konsekwencji modyfikuje także jej zachowanie. Równie ważne jest zdanie sobie sprawy, że oceny nie zawsze są oparte na rzeczywistych zachowaniach drugiej osoby. Raczej wyprzedzają bieg zdarzeń, niż są jego konsekwencją. Opierając się m.in. na tych spostrzeżeniach, Daniel Goleman, Jon Kabat-Zinn i Chade-Meng Tan opracowali program "Search Inside Yorself", który oferowany jest pracownikom Google’a, ale też zainteresowanym spoza firmy. Jednym z etapów programu jest wytworzenie u uczestników nawykowego życzenia wszystkiego dobrego spotykanym ludziom. Chodzi o to, aby pierwsza myśl, jaka przychodzi do głowy, spotykając drugą osobę, to była myśl: "Oby ci się wiodło, obyś był szczęśliwy". Zamiast negatywnie oceniać innych czy w najlepszym razie zachowywać neutralność, można życzyć spotykanym ludziom wszystkiego dobrego. Konsekwencje takiego postępowania są różnorakie. Pozytywne emocje sprzyjają lepszym relacjom, ludzie są bardziej kreatywni, bardziej otwarci i nastawieni na współpracę. Problem nie leży w tym, że warto tak robić, ile w tym, że potrzeba pewnego treningu, aby przejąć kontrolę nad własnym, nawykowym myśleniem o innych. Nie wystarczy wiedzieć, że warto, trzeba jeszcze chcieć się tego nauczyć.

Co można obserwować?

● Jak wyobrażenia i oczekiwania różnią się od rzeczywistości?

● Jakie uczucia się we mnie rodzą?

● Jakie działania chcę podjąć?

● Jakie myśli pojawiają się w głowie?

● Jakie wrażenia dochodzą z ciała?

● Czy moje oczekiwania są realne?

● Czy pozwalam innym osobom być tym, kim są?

● Czy nadmiernie staram się kontrolować sytuację, która jest poza moją kontrolą?

Daj sobie kilka sekund

Uważność to umiejętność precyzyjnej obserwacji własnego stanu umysłu, emocji i ciała. To także umiejętność odkładania natychmiastowej, automatycznej reakcji, także po to, aby móc świadomie wybrać jak najlepsze zachowanie, podjąć jak najlepszą decyzję, a nie tę, która narzuca się jako pierwsza. Uważność uczy odraczania natychmiastowej oceny, po to, aby jak najtrafniej ocenić wydarzenie lub z oceny zrezygnować. W tej przestrzeni mieści się cała wolność. Austriacki psychiatra i psychoterapeuta, Viktor Frankl⁴, twierdzi, że pomiędzy bodźcem i reakcją jest przestrzeń: w tej przestrzeni leży wolność i moc wyboru naszej odpowiedzi.

Budowanie dobrych relacji to nie tylko aktywne działanie, ale, przede wszystkim, spokojna przestrzeń. Budowanie tej przestrzeni wymaga czasu, obserwacji, dystansu. Widać to zwłaszcza w trakcie relacji trudnych, konfliktowych. W takich sytuacjach ludzie mają tendencję do natychmiastowego, automatycznego działania. Jeśli ktoś nie spełnia oczekiwań, zaczyna się reakcja. Tymczasem opóźnienie reakcji, swoista mikroprzerwa, jest momentem na zauważenie i obserwowanie nie tylko siebie, lecz także drugiej strony. Z tej obserwacji może wyłonić się bardziej twórczy, mniej nawykowy sposób zachowania się.

Rozmawiaj, kiedy rozmawiasz

Swoistą zmorą naszych czasów jest robienie wielu rzeczy jednocześnie. Ludzie rozmawiając ze sobą, spoglądają na telefon, zerkają na komputer, a przynajmniej są zanurzeni w prywatnej "chmurze myśli". Problem leży w tym, że zwyczajowy sposób funkcjonowania umysłu, do jakiego są przyzwyczajeni współcześni pracownicy, to właśnie wielozadaniowość. Potoczna mądrość głosi, że robiąc kilka rzeczy naraz, nie robi się tak naprawdę nic. Jednak nasze umysły tak bardzo nawykły do tego stanu, że ludziom trudno koncentrować się na jednej rzeczy. Mindfulness uczy zarządzania uwagą, tak aby móc swobodnie nią kierować i wybierać, kiedy wskazane jest skoncentrowanie się, a kiedy lepiej pozwolić myślom błądzić. Uważność to świadomy "monotasking", także w trakcie rozmowy z inną osobą.

Budowanie uważnych relacji polega na tym, aby naprawdę "być" w relacji z inną osobą, słuchać, zwracać uwagę na emocje, jeśli ma się tendencję do przerywania innym - unikanie tego. Uważna rozmowa to słuchanie i dopytywanie. Skupienie się na kontakcie, nierobienie innych rzeczy w trakcie rozmowy. Chodzi o świadomą decyzję, aby być w pełni w tej rozmowie. Choćby tylko na chwilę, na jeden oddech. Kluczowe jest podjęcie świadomej decyzji.

Cztery kroki uważnej rozmowy

Bardzo ciekawą technikę budowania uważności w trakcie rozmowy proponuje Gregory Kramer⁵. Podczas treningów uważności tę właśnie technikę menedżerowie uważają za bardzo pomocną w codziennej pracy. Jest szczególnie przydatna w trakcie tzw. trudnych rozmów, choć nadaje się do każdej rozmowy. Polega na wykonaniu czterech kroków:

● W uważności pierwszy krok polega na zatrzymaniu się i skierowaniu uwagi na bieżącą chwilę. Zatrzymanie się może trwać zaledwie kilkanaście sekund.

● Drugi krok to decyzja o otwarciu się na to, co się dzieje. Zamiast fantazjowania, co mogłoby być, trzeba w pełni otworzyć się na to, co rzeczywiście jest. Bez oceniania, porównywania.

● Trzeci krok - słuchanie. W pełni świadomie, uważne. Włożenie całej uwagi w to, co mówią inni: słowa, jaki mają ton głosu, jaką mają postawę ciała. Ale też świadome słuchanie siebie. Własnych odczuć, myśli, wrażeń cielesnych.

● Czwarty krok, który jest jednocześnie najważniejszy i najtrudniejszy: mówienie prawdy z intencją nierobienia krzywdy. Trudność w tym kroku wynika z tego, że w pracy wprowadzenie w życie zalecenia "mówienia prawdy" wymaga czasem istotnych zmian w kulturze organizacyjnej.

JAROSŁAW CHYBICKI

Partner zarządzający Grow One, dyrektor merytoryczny Sopockiego Instytutu Rozwoju Biznesu; certyfikowany instruktor Mindfulness.

jchybicki@sirb.pl

¹ A. "Sandy" Pentland, "The New Science of Building Great Teams", "Harvard Business Review", April 2012.

² http://news.harvard.edu/gazette/story/2012/02/decoding-keys-to-a-healthy-life/, Decoding keys to a healthy life, February 2, 2012, Harvard gazette

³ http://www.jhseonline.com/february-2016, Journal of Human Sciences and Extension, Volume 4, Number 1, February 2016 J. McGill, F. Adler-Baeder, and P. Rodriguez , Mindfully in Love: A Meta-Analysis of the Association Between Mindfulness and Relationship Satisfaction.

⁴ V. E. Frankl, Człowiek w poszukiwaniu sensu, Czarna Owca, 2015

⁵ G. Kramer, Insight Dialogue: The Interpersonal Path to Freedom, Shambhala Publications Inc, 2007.