Czy można odmówić wystawienia faktury do paragonu

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

W przypadku sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej podatnicy nie mają bezwzględnego obowiązku wystawiania faktur. Obowiązek taki istnieje tylko wtedy, gdy osoby te zażądają wystawienia faktury (art. 106b ust. 3 pkt 1 w zw. z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). Przy czym muszą to zrobić w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.

Jeśli wskazane warunki będą spełnione, wówczas sprzedawca zobowiązany jest do wystawienia faktury do paragonu w terminie:

• do 15 dnia kolejnego miesiąca, w sytuacji gdy zgłoszenie żądania miało miejsce do końca miesiąca, w którym dokonano transakcji;
• do 15 dnia od dnia zgłoszenia żądania, jeżeli żądanie wystawienia faktury zostało zgłoszone po upływie miesiąca, w którym dokonano transakcji.

Z przepisów nie wynika przy tym, aby obowiązek wystawienia faktury na żądanie osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej nie mógł być zrealizowany, skoro nabywca nie zwraca wydanego mu paragonu. Dlatego nadal aktualna pozostaje w tym zakresie interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 25 stycznia 2013 r. (sygn. IPPP2/443-1165/12-2/KOM), w której czytamy, że:

(…) w sytuacji, gdy zgłosi się do podatnika klient po fakturę bez przedstawienia paragonu fiskalnego, który uległ np. zagubieniu, Wnioskodawca ma obowiązek wystawienia takiemu klientowi faktury VAT.

1. Jak sprzedawca może zidentyfikować transakcję zakupu

Jeżeli więc klient nie ma paragonu, ale ma potwierdzenie przelewu lub wydruk z terminala kart, to może żądać wystawienia faktury. Sprzedawca powinien zidentyfikować transakcję na podstawie kopii paragonu z papierowej rolki kasy fiskalnej lub ewidencji sprzedaży (w przypadku gdy korzysta z kasy z pamięcią elektroniczną). Na podstawie tych dokumentów zobligowany jest wystawić do paragonu fakturę, której oryginał przekazuje klientowi, a kopię wraz ze wszystkimi dokumentami potwierdzającymi dokonanie transakcji przechowuje w dokumentacji firmowej.

UWAGA!

Jeśli klient zgłasza się z prośbą o wystawienie faktury nie posiadając oryginału paragonu, ale w terminie przewidzianym na jej wystawienie - sprzedawca powinien wystawić taką fakturę. Przy czym powinien dokonać weryfikacji i identyfikacji zgłaszanej przez klienta transakcji.

Podkreślenia wymaga jednak fakt, że w omawianych przypadkach obowiązek wystawienia faktury istnieje tylko na żądanie nabywcy. W związku z tym, jeżeli podatnik ma wątpliwości, czy osoba żądająca wystawienia faktury jest rzeczywiście nabywcą towaru lub usługi, może uzależnić wystawienie faktury tej osobie od udowodnienia tego faktu (przykładowo poprzez przedstawienie dowodu zapłaty). Jeżeli osoba żądająca wystawienia faktury nie jest w stanie tego uczynić, sprzedawca ma prawo do odmowy wystawienia jej faktury.

2. Kary za bezzasadne odmówienie wystawienia faktury

Bezzasadna odmowa wystawienia faktury stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą grzywny do 180 stawek dziennych. W przypadku czynu mniejszej wagi taka odmowa może być uznana za wykroczenie skarbowe zagrożone karą grzywny za wykroczenie skarbowe (art. 62 § 1 i 5 Kodeksu karnego skarbowego).

Z drugiej jednak strony, kto wystawia fakturę w sposób nierzetelny albo takim dokumentem się posługuje, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od roku, albo obu tym karom łącznie. Natomiast wystawienie faktury w sposób nierzetelny w wypadku czynu mniejszej wagi może być uznane za wykroczenie skarbowe i jest wówczas zagrożone karą grzywny za wykroczenie skarbowe (art. 62 § 2 i 5 Kodeksu karnego skarbowego).

Dlatego decydując się na odmowę wystawienia faktury, należy dokładnie ustalić, czy jest ona zasadna. Konieczne jest także uważne wskazywanie danych nabywcy na fakturze, aby nie narazić się na zarzut jej wystawienia w sposób nierzetelny.

3. Zmiany w zasadach wystawiania faktur do paragonów od 1 stycznia 2020 r.

Z dniem 1 stycznia 2020 r. zostanie znowelizowany przepis art. 106b ustawy o VAT. Zmiany, które zaczną obowiązywać od tego dnia, dotyczą zasad wystawiania faktur do paragonów. Otóż od 1 stycznia 2020 r.:

(…) w przypadku sprzedaży zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kasy rejestrującej potwierdzonej paragonem fiskalnym fakturę na rzecz podatnika podatku lub podatku od wartości dodanej wystawia się wyłącznie, jeżeli paragon potwierdzający dokonanie tej sprzedaży zawiera numer, za pomocą którego nabywca towarów lub usług jest zidentyfikowany na potrzeby podatku lub podatku od wartości dodanej.

UWAGA!

Od 1 stycznia 2020 r., gdy sprzedaż na rzecz podatnika zostanie zaewidencjonowana na kasie rejestrującej, sprzedawca będzie mógł wystawić fakturę z jego NIP tylko wtedy, gdy NIP ten był podany na paragonie.

Zmiana ta - jak czytamy w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej z 4 lipca 2019 r. - jest:

(…) reakcją na zaobserwowany nieuczciwy proceder polegający na wystawianiu faktur na zaprzyjaźnione firmy, w zamian za korzyść majątkową, do paragonów fiskalnych wygenerowanych przez kasę, a nieodebranych przez klientów. Firmy na podstawie wystawionych faktur dokonują odliczenia podatku VAT, mimo że w rzeczywistości nie nabyły towarów lub usług, a tym samym zawyżają koszty podatkowe.

Nadal będzie można wystawiać fakturę do paragonu bez NIP kupującego, tylko gdy zakup będzie dokonywany na jego cele prywatne. W takim przypadku faktura również nie będzie mogła zawierać NIP kupującego.

Zmianie tej towarzyszyć będzie określenie sankcji nakładanych na podatników, którzy będą postępować wbrew przepisowi art. 106b ust. 5 ustawy o VAT. Sankcjami mogą być objęci:

• podatnicy - sprzedawcy wystawiających faktury z NIP nabywcy do sprzedaży udokumentowanej paragonami bez NIP nabywcy,
• podatnicy - nabywcy, ujmujący nieprawidłowo wystawione faktury w ewidencji VAT i odliczający z nich podatek.

Obu grupom podatników będzie ustalane przez organy podatkowe dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 100% kwoty podatku wykazanego na fakturze wystawionej do sprzedaży udokumentowanej paragonem bez NIP nabywcy (art. 106b ust. 6 oraz art. 109a ustawy o VAT). Sankcji tej unikną jedynie osoby fizyczne, które za ten sam czyn poniosą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo przestępstwo skarbowe.

Podstawa prawna:

• art. 106b ust. 3 pkt 1 w zw. z art. 106b ust. 1 pkt 1, art. 106b ust. 5, art. 109a ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 2174; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1818

Tomasz Krywan

doradca podatkowy