W Rejestrze Należności Publicznoprawnych (RNP) gromadzi się i ujawnia informacje o zadłużeniu przedsiębiorcy wobec Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. W uproszczeniu są to informacje o niezapłaconych przez przedsiębiorcę podatkach, ale nie tylko, ponieważ są to informacje o wszystkich należnościach pieniężnych podlegających egzekucji administracyjnej - w myśl ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Przedsiębiorca, który nie płaci podatków, powinien zdawać sobie sprawę z tego, że informacja o tym fakcie może być zarejestrowana w RNP, a także ujawniona jego kontrahentom. Co istotne, organ prowadzący rejestr może ujawnić w rejestrze dane, gdy łączna kwota należności pieniężnych wraz odsetkami z tytułu niezapłacenia ich w terminie wynosi nie mniej niż 5000 zł. Przedstawiamy wszystkie niezbędne dłużnikowi informacje o działaniu RNP.
Zanim dane dłużnika zostaną wprowadzone do Rejestru Należności Publicznoprawnych, wierzyciel doręcza zobowiązanemu zawiadomienie o zagrożeniu ujawnieniem w rejestrze. Zawiadomienia o zagrożeniu ujawnieniem w rejestrze nie musi być wysłane, jeśli wysokość należności pieniężnej wraz z odsetkami jest niższa niż czterokrotna wysokość kosztów upomnienia, czyli 44,60 zł (art. 18c ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - dalej "upea"). Nie znaczy to jednak, że poniżej zobowiązania wynoszącego 44,60 zł zadłużenie nie zostanie wpisane do rejestru.
Po upływie 30 dni od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o zagrożeniu ujawnieniem długu w Rejestrze Należności Publicznoprawnych wierzyciel wprowadza dane dłużnika do rejestru. Przy czym zobowiązania wobec urzędu skarbowego są wpisywane do Rejestru Należności Publicznoprawnych bez żadnych dodatkowych formalności. W przypadku zobowiązań wobec jednostek samorządu terytorialnego wymagana jest uchwała rady gminy (powiatu), w której zostanie wyrażona zgoda na wprowadzenie należności pieniężnych jednostek samorządu terytorialnego do Rejestru Należności Publicznoprawnych. Bez takiej uchwały wójt (burmistrz, starosta, prezydent miasta) nie mogą wpisywać do rejestru żadnych zobowiązań podatników.
Dłużnik ma prawo do wniesienia sprzeciwu w sprawie zagrożenia ujawnieniem w Rejestrze Należności Publicznoprawnych (krok 1) lub wprowadzenia danych do Rejestru (krok 2). Sprzeciw wnosi się do wierzyciela, który zamierza wpisać lub wpisał w rejestrze swoją należność wobec przedsiębiorcy (art. 18i upea).
W sprzeciwie dłużnik określa żądanie oraz wskazuje okoliczności i dowody uzasadniające sprzeciw. Prawo wniesienia sprzeciwu przysługuje wyłącznie w sytuacji, gdy zobowiązany kwestionuje istnienie lub wysokość należności pieniężnej lub odsetek z tytułu niezapłacenia jej w terminie. Innych powodów wnoszenia sprzeciwu ustawodawca nie dopuszcza.
Prawo wniesienia sprzeciwu przysługuje od dnia doręczenia zobowiązanemu zawiadomienia o zagrożeniu ujawnieniem w Rejestrze Należności Publicznoprawnych albo od dnia wprowadzenia do rejestru danych bez tego zawiadomienia (dotyczy zobowiązań nieprzekraczających wysokości czterokrotnej wartości kosztów upomnienia). Prawo wniesienia sprzeciwu trwa do dnia, do którego te dane znajdują się w rejestrze.
Sprzeciw powinien być rozpatrzony przez wierzyciela w terminie ustawowym wynikającym z Kodeksu postępowania administracyjnego, czyli w terminie miesiąca. Jeżeli wierzyciel stwierdzi, że sprzeciw jest zasadny i rzeczywiście dłużnik ma rację, bo np. zobowiązanie nie istnieje, odstąpi od wpisania dłużnika do rejestru (w przypadku sprzeciwu dotyczącego zawiadomienia o zagrożeniu wpisem do rejestru), albo wykreśli dłużnika i jego zobowiązanie z rejestru (w przypadku należności wpisanych już do rejestru).
Wykreślenia z rejestru wierzyciel powinien dokonać niezwłocznie, czyli w praktyce ma na to 7 dni. Na tym sprawa się kończy. Jednak dłużnik nie dowie się tego od wierzyciela. Wierzyciel nie ma obowiązku, aby powiadomić pisemnie dłużnika o rozstrzygnięciu na jego korzyść i usunięciu danych z rejestru. Dłużnik musi się tego dowiedzieć sam, np. sprawdzając rejestr.
Jeśli wierzyciel stwierdza, że sprzeciw jest niezasadny, czyli wysokość należności zgadza się ze stanem faktycznym, a okoliczność, na której został oparty sprzeciw, nie znajduje potwierdzenia, wydaje postanowienie o niedopuszczalności zgłoszonego sprzeciwu.
Wierzyciel powinien dokonać zmiany w Rejestrze Należności Publicznoprawnych lub wykreślić zaległość niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia powzięcia przez niego wiadomości o okoliczności uzasadniającej zmianę lub wykreślenie tych danych. Oznacza to, że za każdym razem, kiedy dłużnik dokonuje spłaty częściowej lub całościowej swojego zobowiązania, wierzyciel musi dokonywać w rejestrze aktualizacji.
Przesłanką wykreślenia danych z rejestru jest więc:
- art. 18h upea.
Zobowiązany ma prawo do wglądu do swoich danych zawartych w Rejestrze Należności Publicznoprawnych (art. 18j upea). Dane udostępniane są wyłącznie systemem teleinformatycznym. Nie ma możliwości uzyskania danych w formie papierowej czy też e-mail. Zobowiązanemu lub podmiotowi zainteresowanemu dane udostępnia się po jego uwierzytelnieniu. Uwierzytelnienie na portalu podatkowym wymaga użycia danych weryfikowanych za pomocą kwalifikowanego podpisu elektronicznego albo profilu zaufanego ePUAP.
Dane zawarte w Rejestrze Należności Publicznoprawnych udostępniane zobowiązanemu obejmują również wysokość należności pieniężnej wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia jej w terminie, rodzaj i podstawę prawną należności pieniężnej oraz oznaczenie wierzyciela, który wprowadził do rejestru dane o tej należności.
Dłużnik może sam sprawdzić swoje dane, a w przypadku gdy chce sprawdzić inne podmioty, musi od nich uzyskać na to zgodę.
Przedsiębiorcy, nawiązując kontakty biznesowe, mogą być zainteresowani weryfikacją, czy ich kontrahent wywiązuje się ze swoich zobowiązań publicznoprawnych, tj. w uproszczeniu, czy płaci podatki (art. 18j i art. 18k upea).
Aby uzyskać takie informacje z rejestru, podmiot zainteresowany powinien otrzymać od kontrahenta pisemne upoważnienie uprawniające do ujawnienia danych zgromadzonych w rejestrze. Upoważnienie to jest ważne 60 dni od dnia jego udzielenia. Aby uzyskać wgląd do rejestru, podmiot zainteresowany musi złożyć na portalu podatkowym lub ePUAP-em oświadczenie, że posiada ważne (60 dni od dnia jego udzielenia) pisemne upoważnienie wydane przez zobowiązanego do ujawnienia jego danych (art. 18n upea). Udostępnienie danych jest bezpłatne.
Dane ujawnione z Rejestru mogą być przechowywane przez okres 90 dni od dnia ich uzyskania (art. 18s upea). Podmiot, który uzyskał dane z Rejestru, nie może ich ujawnić innym podmiotom. Inne podmioty nie mają prawa wykorzystać danych udostępnionych komuś innemu niż one same.
Brak upoważnienia od dłużnika do zasięgnięcia informacji w Rejestrze Należności Publicznoprawnych o jego zobowiązaniach skutkować może dotkliwą karą, nawet do 30 000 zł.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 18b, art. 18c, art. 18e, art. 18h, art. 18j, art. 18k, art. 18n, art. 18s, art. 168f ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1314; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1629
Zbigniew Król
dziennikarz prasy lokalnej i regionalnej, współautor książki "Rejestr Należności Publicznoprawnych. Zasady funkcjonowania, praktyczne przykłady, wzory dokumentów". Warszawa 2018