Matryca VAT i Wiążąca Informacja Stawkowa - po co, kiedy i jak napisać wniosek

Zasada klasyfikacji towarów i usług w oparciu o Polską Klasyfikację Wyrobów i Usług z 2008 r. (PKWiU) wielokrotnie była krytykowana jako prowadząca do sytuacji absurdalnych, w których bardzo podobne świadczenia były objęte różnymi stawkami podatku od towarów i usług, a czasami nawet różnymi mechanizmami opodatkowania. Prawodawca postanowił więc przeprowadzić gruntowną modyfikację zasad identyfikacji świadczeń na potrzeby VAT. Co do zasady, od kwietnia 2020 r., ale w niektórych przypadkach już od listopada 2019 r., podatnicy będą posługiwali się tzw. matrycą VAT opartą na Nomenklaturze Scalonej (w odniesieniu do towarów) i PKWiU z 2015 r. (dla usług). Od 1 listopada 2019 r. mogą też składać wnioski od wydanie wiążącej informacji stawkowej (WIS).

Matryca stawek VAT

Stosowanie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług

Problemy z klasyfikowaniem towarów i usług na potrzeby VAT na podstawie PKWiU w głównej mierze było to powodowane tym, że to klasyfikacja, która w założeniu została stworzona nie na potrzeby VAT, a statystyczne. Na to nałożyły się próby prawodawcy bardzo szczegółowego klasyfikowania poszczególnych świadczeń właśnie z wykorzystaniem takiej klasyfikacji statystycznej i w efekcie dochodziło do tak nieracjonalnych sytuacji jak na przykład ta, w której pączek, w zależności od nadzienia czy metody jego przygotowania, był objęty stawką 5%, 8% lub 23% VAT. Taki problem dotyczył wielu grup towarowych, w tym także owoców, napojów, przypraw, a w przypadku usług budowlanych, zastosowanie klasyfikacji PKWiU w połączeniu z odwrotnym opodatkowaniem niektórych spośród nich powodowało, że niekiedy strony nie były w stanie wypracować konsensusu co do sposobu opodatkowania transakcji. Na domiar złego zastosowanie przez prawodawcę PKWiU, czyli regulacji z obszaru prawa statystycznego powodowało, że dla weryfikacji towaru czy usługi w kontekście tej statystyki podatnik czy zamawiający nie mogli skorzystać z interpretacji indywidualnej ze względu na brak właściwości rzeczowej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Oczywiście możliwe było wystąpienie do urzędu statystycznego z wnioskiem o opinię, ale nawet jeżeli została ona uzyskana, w żaden sposób nie chroniła podatnika oraz nabywcy i w konsekwencji znane były liczne przypadki (czasami medialne), w których organ dokonawszy własnej oceny charakteru świadczenia wywodził inne skutki podatkowe niż podatnik. Coraz trudniejsza do zaakceptowania sytuacja wymusiła na prawodawcy gruntowną modyfikację zasad identyfikacji świadczeń na potrzeby VAT oraz wprowadzenia mechanizmu, dzięki któremu podatnicy, świadczeniodawcy, a także zamawiający stosujący zasady zamówień publicznych będą mogli uzyskiwać decyzję, poprzez którą ustalą klasyfikację i w konsekwencji stawkę VAT.

Nomenklatura Scalona (CN)

Podstawowe znaczenie dla bezpieczeństwa funkcjonowania stawek i ogólnie opodatkowania VAT ma odejście od klasyfikacji PKWiU towarów na rzecz stosowania wspólnotowej Nomenklatury Scalonej (CN). Z kolei, jeżeli chodzi o usługi, prawodawca pozostaje przy klasyfikacji PKWiU, ale odwołuje się do nowszej, tej z 2015 r.

ZAPAMIĘTAJ!

Do klasyfikacji usług na potrzeby VAT nadal będzie miała zastosowanie Polska Klasyfikacja Towarów i Usług, ale będzie to klasyfikacja z 2015 r., a nie z 2008 r.

O ile odwołanie się do Nomenklatury Scalonej na potrzeby szerokiej identyfikacji stawek VAT jest nowością, o tyle sama nomenklatura jest znana polskim podmiotom, gdyż od lat była stosowana na potrzeby importu towarów. Najważniejsze jest jednak to, że jej stosowanie przez prawodawcę podatkowego prowadzi do klasyfikacji na poziomie szerokich grup towarowych, bez nadmiernego szczegółowego wyróżniania niektórych spośród nich. Przy zastosowaniu takiej zasady, w połączeniu z deklarowaną i stosowaną przez prawodawcę zasadą "równania w dół" (to znaczy, że przy modyfikacji stawki dla grupy objętej uprzednio kilkoma stawkami będzie stosowana w ramach całej grupy niższa stawka), wprowadzając nowe reguły prawodawca obniżył stawki VAT dla części świadczeń (na przykład stawka 5% dla wszystkich owoców, czyli również cytrusów, czy wspólna stawka 5% dla wszystkich rodzajów pieczywa), a w niewielkim tylko zakresie skutkiem będzie jej podwyższenie (na przykład dla owoców morza czy lodu dla celów spożywczych).

ZAPAMIĘTAJ!

Przy stosowaniu CN będzie miała zastosowanie zasada "równania w dół", co oznacza, że przy modyfikacji stawki dla grupy objętej uprzednio kilkoma stawkami, co do zasady będzie stosowana w ramach całej grupy niższa stawka.

Potwierdzeniem tego, że zastosowanie Nomenklatury Scalonej upraszcza mechanizm klasyfikacji świadczeń i stosowania stawek VAT, jest wyraźne odchudzenie załącznika nr 3 identyfikującego czynności opodatkowane stawką VAT 8% (ze 187 do 73 pozycji) i nr 10 wymieniającego świadczenia opodatkowane stawką VAT w wysokości 5% (z 35 do 24 pozycji) do ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT) bez szerokiego ograniczenia zastosowania stawek obniżonych.

Nowa matryca stawek, wnosząca znaczne ułatwienia w wyznaczaniu stawek VAT, będzie stosowana od kwietnia 2020 r., ale dla części świadczeń CN będzie stosowana już od listopada 2019 r. na podstawie przepisów czasowych (na przykład dla książek i gazet).

Wiążąca informacja stawkowa (WIS)

Drugą zmianą, która znacznie ułatwi stosowanie właściwych stawek VAT i da możliwość potwierdzania ich właściwości, będzie wiążąca informacja stawkowa (WIS). Informacje te będą wydawane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej na wniosek podatnika VAT posiadającego NIP, świadczeniodawcy lub podmiotu, który zamierza realizować dane świadczenie, a także zamawiającego stosującego zasady zamówień publicznych. Niezwykle ważne jest to, że WIS będzie miało formę decyzji organu podatkowego, która będzie chroniła w takim zakresie, w jakim zostanie ona wydana.

ZAPAMIĘTAJ!

Z wnioskiem o wydanie WIS będzie mógł wystąpić:

• podatnik VAT posiadający NIP,

• świadczeniodawca lub podmiot, który zamierza realizować dane świadczenie,

• zamawiający stosujący zasady zamówień publicznych.

Oczywiście wnioskodawca będzie zobligowany do przywołania we wniosku precyzyjnego i szczegółowego opisu świadczenia, którego taki wniosek będzie dotyczył, załączenia dodatkowych materiałów dotyczących świadczenia (np. zdjęcia, plany, dokumenty itp.). Co więcej, na potrzeby wydania WIS organ będzie mógł zlecić laboratoriom Krajowej Administracji Skarbowej lub innym akredytowanym laboratoriom oraz jednostkom wskazanym w ustawie o VAT badania lub analizy, których koszt sporządzenia poniesie na wyraźne żądanie organu wnioskodawca. Na żądanie organu i na potrzeby wydania WIS wnioskodawca może być zobligowany do dostarczenia próbki towaru.

ZAPAMIĘTAJ!

Na potrzeby wydania WIS organ może zlecić badania lub analizy, których koszt sporządzenia poniesie wnioskodawca. Organ może także zobowiązać wnioskodawcę do dostarczenia próbki towaru.

Wniosek będzie mógł dotyczyć towaru lub usługi (prawodawca posługuje się liczbą pojedynczą, co wskazuje na zasadę: jeden wniosek = jedno świadczenie), a jedynie w przypadku świadczeń kompleksowych - grupy towarów czy usług tworzących jedną czynność opodatkowaną.

ZAPAMIĘTAJ!

Co do zasady, WIS może dotyczyć tylko jednego towaru lub jednej usługi. Grupy towarów czy usług może dotyczyć tylko w przypadku świadczeń kompleksowych.

Oprócz opłat za badania i analizy, które będą płatne według uzasadnionych potrzeb i na żądanie organu, w każdym przypadku wnioskodawca będzie uiszczał opłatę w wysokości 40 zł, a przy świadczeniach kompleksowych odpowiednią ze względu na ilość składowych jej wielokrotność.

WIS będzie wydawana bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 3 miesięcy.

Co bardzo istotne, WIS będzie wydawana w formie decyzji, po przeprowadzeniu przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej szczegółowej analizy i będzie dawała ochronę podatnikowi. Oczywiście należy uwzględnić to, że co do zasady ochrona ta będzie miała zastosowanie do czynności wykonanych po doręczeniu decyzji. Trzeba pamiętać również o tym, że WIS wygaśnie z mocy prawa, jeżeli nastąpi zmiana prawa podatkowego, której konsekwencją będzie to, że wydana uprzednio informacja stałaby się niezgodna z prawem.

ZAPAMIĘTAJ!

Wydana WIS wygaśnie z mocy prawa, jeżeli nastąpi zmiana prawa podatkowego, której konsekwencją będzie to, że wydana uprzednio informacja stałaby się niezgodna z prawem.

W zdecydowanej większości regulacje normujące WIS obowiązują już od 1 listopada 2019 r. Ma to dać podatnikom możliwość przygotowania się do wprowadzenia nowej matrycy stawek od 1 kwietnia 2020 r. Dzięki temu jeszcze przed wejściem w życie regulacji, które odnoszą się do klasyfikacji towarów według CN oraz usług według PKWiU z 2015 r. podatnicy będą mogli uzyskać interpretację w formie WIS, tym samym zyskując możliwość gruntownego przygotowania się do nowych zasad. Z taką funkcją wprowadzenia możliwości pozyskiwania WIS jeszcze przed drugim kwartałem 2020 r., tj. przed obowiązywaniem nowej matrycy stawek, w sposób bezpośredni wiąże się to, że decyzje w zakresie WIS wydane w okresie pomiędzy początkiem listopada 2019 r. a końcem marca 2020 r. będą chroniły podatników jedynie w zakresie czynności realizowanych od kwietnia 2020 r.

ZAPAMIĘTAJ!

Decyzje w zakresie WIS wydane w okresie pomiędzy 1 listopada 2019 r. a 31 marca 2020 r. będą chroniły podatników jedynie w zakresie czynności realizowanych od 1 kwietnia 2020 r.

Rozwiązanie takie, chociaż w pewnym zakresie zrozumiałe, jeżeli chodzi o cel jego wprowadzenia i intencje prawodawcy, budzi pewien niepokój podatników, bo w istocie powoduje, że WIS nie będzie skuteczne, np. przy weryfikacji, czy istnieje obowiązek stosowania split payment (już od listopada 2019 r.), czy stosowanie stawek w okresie przejściowym (na przykład dla czasopism).

Ponad wszelką wątpliwość wprowadzenie nowej matrycy stawek od dawna już było koniecznością. Dla jednostek sektora finansów publicznych bardzo ważne jest zapewne to, że będą miały możliwość uzyskiwania WIS na potrzeby prowadzonych postępowań zakupowych. Pozwoli to bowiem na wyeliminowanie sporów cenowych determinowanych rozbieżnościami w zakresie stosowania stawek VAT dla ofertowanych świadczeń.

PODSTAWY PRAWNE

• art. 5a, art. 42a-42h, załącznik nr 3 i nr 10 do ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 2174; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1751)

• art. 7 ustawy z 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1751)

©℗

RADOSŁAW KOWALSKI

prawnik, doradca podatkowy, wykładowca i szkoleniowiec, autor licznych publikacji z zakresu prawa gospodarczego i podatkowego