Co zmieniło się w Karcie Nauczyciela od 1 września 2019 r.

Z dniem 1 września 2019 r. weszła w życie obszerna nowelizacja ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela. Zdaniem ustawodawcy, celem nowelizacji jest podniesienie prestiżu zawodu nauczyciela poprzez podniesienie wynagrodzenia, skrócenie ścieżki awansu zawodowego oraz zmniejszenie uciążliwości pracy wynikającej z nadmiernej dokumentacji szkolnej.

Podwyższenie średniego wynagrodzenia nauczycieli

Zasady stopniowego podnoszenia wynagrodzenia dla nauczycieli zostały uregulowane w przepisach przejściowych ustawy z 13 czerwca 2019 o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa zmieniająca). Z art. 14 ustawy zmieniającej wynika, że od 1 września 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. średnie wynagrodzenie nauczycieli zwiększy się o 9,6%.

Podwyższenie wynagrodzenia dla nauczycieli ma nastąpić nie później niż do 30 września 2019 r., ale z wyrównaniem od 1 września 2019 r.

 

W związku ze zwiększeniem wynagrodzeń nauczycieli od 1 września 2019 r. ustawodawca zagwarantował publicznym niesamorządowym przedszkolom, innym formom wychowania przedszkolnego, szkołom i placówkom zwiększenie dotacji wypłacanych z budżetów JST na podstawie przepisów ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych. Zgodnie z art. 14 ust. 4 ustawy zmieniającej, jednostki samorządu terytorialnego mają obowiązek dokonać aktualizacji kwot dotacji do 31 października 2019 r., oznacza to, że dodatkowe środki zostaną przekazane w ramach dotacji najpóźniej w listopadzie i grudniu 2019 r.

 

W związku z wprowadzeniem dodatku z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy ustawodawca zmuszony był znowelizować także zapisy art. 30 ust. 10 i 10a ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (dalej: Karta Nauczyciela), który daje organom prowadzącym szkoły możliwość zwiększania środków na wynagrodzenia nauczycieli.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 30 ust. 10 Karty Nauczyciela - organy prowadzące szkoły, będące jednostkami samorządu terytorialnego, mogą zwiększać środki na wynagrodzenia nauczycieli, w tym podwyższać minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego, ustalone w przepisach wydanych na podstawie rozporządzenia (delegacja ustawowa wynika z art. 30 ust. 5 Karty Nauczyciela) oraz minimalną wysokość dodatku z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy (art. 34a ust. 2 Karty Nauczyciela). Organy prowadzące mogą ponadto upoważniać dyrektorów szkół, w indywidualnych przypadkach oraz w granicach ustalonego planu finansowego szkoły, do przyznawania minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela wyższej od ustalonej we wspomnianym rozporządzeniu lub podwyższonej przez organ założycielski.

Podwyższenie minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego oraz minimalnej wysokości dodatku z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy (art. 34a ust. 2 Karty Nauczyciela) następuje w trybie regulaminu.

 

Nowe świadczenie dla nauczyciela stażysty

Realizując założenie stworzenia mechanizmów zachęcających do podejmowania pracy w zawodzie nauczyciela oraz ułatwiających start zawodowy osobom, dla których jest to pierwsza praca, ustawodawca w art. 53a ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (dalej: Karta Nauczyciela) wprowadził nowy rodzaj świadczenia dla nauczyciela stażysty.

 

ZAPAMIĘTAJ!

Nauczyciel stażysta odbywający staż na stopień nauczyciela kontraktowego otrzymuje jednorazowe świadczenie na start w wysokości 1000 zł.

 

Świadczenie to przysługuje wszystkim nauczycielom stażystom odbywającym staż na stopień nauczyciela kontraktowego i wypłacane jest do 30 września roku, w którym nauczyciel rozpoczął staż. Jest to świadczenie o charakterze socjalnym, dlatego wszyscy nauczyciele uprawnieni do tego świadczenia otrzymają je w takiej samej wysokości, niezależnie od wymiaru zatrudnienia. Jedynym warunkiem, który należy spełnić, aby otrzymać to świadczenie, jest odbywanie stażu na stopień nauczyciela kontraktowego - co z kolei przesądza o tym, że nauczyciel musi być zatrudniony co najmniej w wymiarze 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć w jednej lub kilku szkołach łącznie. W przypadku gdy nauczyciel zatrudniony jest w kilku placówkach, świadczenie to otrzymuje w szkole wskazanej jako podstawowe miejsce zatrudnienia.

Świadczenia na start nie uwzględnia się przy obliczaniu kwot wydatkowanych na średnie wynagrodzenie nauczycieli, o których mowa w art. 30 ust. 3 Karty Nauczyciela. W związku z tym nie powoduje obniżenia otrzymywanych przez nauczycieli stażystów innych składników wynagrodzenia.

 

Celem świadczenia na start jest ułatwienie początkującym nauczycielom np. zakupu dodatkowych materiałów pomocnych w ich rozwoju zawodowym oraz pokrycie części kosztów związanych ze zmianą miejsca zamieszkania w związku z podjęciem pracy w szkole w innej miejscowości.

 

W związku z wprowadzeniem nowego świadczenia w ustawie z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego wprowadzono zmiany sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej.

Prowadzenie szkół i placówek oświatowych jest zadaniem własnym jednostek samorządu terytorialnego, zatem wypłata świadczenia na start dla nauczyciela stażysty również jest zadaniem własnym tych jednostek. Dlatego też ustawodawca zmuszony był do znowelizowania przepisów dotyczących gwarancji środków na określone zadania oświatowe w dochodach jednostek samorządu terytorialnego (art. 30 ust. 8 Karty Nauczyciela). Po nowelizacji gwarancjami zostało objęte również świadczenie na start dla nauczyciela stażysty. Konieczne stało się uwzględnienie przy podziale części oświatowej subwencji ogólnej finansowania świadczenia na start. W przypadku nauczycieli zatrudnionych w placówkach wychowania przedszkolnego konieczne było objęcie subwencją oświatową nowego zadania - finansowania świadczenia na start.

 

Dodatek z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy

Przed nowelizacją Karty Nauczyciela wysokość stawek dodatku funkcyjnego - m.in. dodatek z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy - oraz szczegółowe warunki przyznawania tego dodatku określał organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego w drodze regulaminu wynagradzania. W związku z tym występowały znaczne różnice w wysokości tego dodatku w poszczególnych jednostkach samorządu terytorialnego. Aby zapobiec dalszemu pogłębianiu się tych różnic, ustawodawca zdecydował się na ustawowe określenie kwoty, jaka przysługiwać ma nauczycielowi, któremu powierzono sprawowanie funkcji wychowawcy klasy (art. 34a Karty Nauczyciela).

 

ZAPAMIĘTAJ!

Nauczycielowi, któremu powierzono sprawowanie funkcji wychowawcy klasy, przysługuje dodatek funkcyjny z tego tytułu - minimalna wysokość dodatku to 300 zł.

 

Ustawodawca pozostawił jednak pewnego rodzaju furtkę, która pozwala na podwyższanie wysokości kwoty dodatku za wychowawstwo. Na mocy nowelizacji art. 30 ust. 6 Karty Nauczyciela, organy prowadzące szkoły, będące jednostkami samorządu terytorialnego, będą mogły podwyższać minimalną wysokość dodatku z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy w trybie określonym w powołanym przepisie, a więc w trybie regulaminu wynagradzania.

 

Ścieżka awansu zawodowego

Ustawa o finansowaniu zadań oświatowych wprowadziła wiele zmian w zakresie oceny pracy i awansu zawodowego nauczycieli. Do najistotniejszych zmian należało m.in.:

• określenie obligatoryjnych terminów dokonywania oceny pracy nauczycieli;
• określenie ogólnych kryteriów oceny pracy nauczyciela w Karcie Nauczyciela oraz upoważnienie ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do określenia w drodze rozporządzenia, m.in. szczegółowych kryteriów pracy nauczycieli;
• rozszerzenie skali ocen pracy o ocenę bardzo dobrą;
• powiązanie oceny pracy ze ścieżką awansu zawodowego poprzez zastąpienie oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu oceną pracy uwzględniającą m.in. dorobek zawodowy za okres stażu, ponadto ocena pracy miała wpływ na długość ścieżki awansu zawodowego;
• uzupełnienie istniejącego wtedy systemu awansu zawodowego nauczycieli poprzez wprowadzenie dodatku za wyróżniającą się pracę dla nauczycieli dyplomowanych legitymujących się co najmniej 3-letnim okresem pracy od dnia nadania tego stopnia oraz wyróżniającą oceną pracy,
• wydłużenie okresów pracy w szkole niezbędnych do rozpoczęcia stażu na kolejny stopień awansu zawodowego:

• z 2 do 3 lat pracy przed rozpoczęciem stażu na stopień nauczyciela mianowanego,
• z 1 do 4 lat pracy przez rozpoczęciem stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego;

• wprowadzenie możliwości skracania ścieżki awansu zawodowego w zależności od oceny pracy,
• wydłużenie stażu na stopień nauczyciela kontraktowego z 9 miesięcy do roku i 9 miesięcy,
• wprowadzenie egzaminu przed komisją egzaminacyjną na stopień nauczyciela kontraktowego zamiast rozmowy prowadzonej przez komisję kwalifikacyjną.

 

Pojawiające się wielokrotnie negatywne oceny wprowadzonych zmian, płynące ze środowisk nauczycielskich,spowodowały, że ustawodawca postanowił odpowiedzieć na zgłaszane postulaty i przy okazji nowelizacji Karty Nauczyciela wprowadzono m.in.:

• zniesienie obligatoryjności dokonywania oceny pracy nauczycieli,
• przy dokonywaniu oceny pracy nauczyciela utrzymano zasięganie opinii rady rodziców,
• uchylenie upoważnienia do określenia w drodze rozporządzenia szczegółowych kryteriów oceny pracy nauczyciela - kryteria oceny zostały przeniesione do Karty Nauczyciela,
• powrócono do trzystopniowej skali oceny pracy,
• rozdzielono ocenę pracy od awansu zawodowego nauczycieli - w zakresie awansu zawodowego przywrócono ocenę dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu,
• uchylono przepisy dotyczące dodatku za wyróżniającą się pracę dla nauczycieli dyplomowanych,
• skrócono okresy pracy w szkole niezbędne do rozpoczęcia stażu na kolejny stopień awansu zawodowego - do 2 lat pracy przed rozpoczęciem stażu na stopień nauczyciela mianowanego oraz do 1 roku przed rozpoczęciem stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego,
• skrócono staż na stopień nauczyciela kontraktowego do 9 miesięcy,
• zastąpiono egzamin przed komisją egzaminacyjną na stopień nauczyciela kontraktowego rozmową przeprowadzaną przez komisję kwalifikacyjną.

 

Ocena pracy nauczyciela

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 6a Karty Nauczyciela - praca nauczyciela, z wyjątkiem pracy nauczyciela stażysty, podlega ocenie. Ocena pracy nauczyciela może być dokonana w każdym czasie, nie wcześniej jednak niż po upływie roku od dokonania oceny poprzedniej lub oceny dorobku zawodowego z inicjatywy dyrektora szkoły lub na wniosek:

• nauczyciela,
• organu sprawującego nadzór pedagogiczny, a w przypadku nauczycieli placówek doskonalenia nauczycieli - kuratoria oświaty,
• organu prowadzącego szkołę
• rady szkoły,
• rady rodziców.

 

Ocena pracy nauczyciela dotyczy stopnia realizacji obowiązków określonych w art. 6i art. 42 ust. 2 Karty Nauczyciela oraz w art. 5 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (dalej: Prawo oświatowe) w zakresie wszystkich obszarów działalności szkoły.

Dyrektor szkoły jest obowiązany dokonać oceny pracy nauczyciela w okresie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia złożenia wniosku, a w przypadku oceny pracy dokonywanej z własnej inicjatywy - w okresie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia powiadomienia nauczyciela na piśmie o rozpoczęciu dokonywania oceny jego pracy. Do okresu tego nie wlicza się okresów:

• usprawiedliwionej nieobecności nauczyciela w pracy trwającej dłużej niż 14 dni,
• ferii szkolnych wynikających z przepisów w sprawie organizacji roku szkolnego

- w przypadku nauczycieli zatrudnionych w szkołach, w których nie są przewidziane ferie szkolne - okresów urlopu wypoczynkowego trwającego nieprzerwanie co najmniej 14 dni kalendarzowych.

 

Ocena pracy dyrektora szkoły dotyczy stopnia realizacji obowiązków określonych w art. 6 i art. 7 Karty Nauczyciela oraz art. 68 ust. 1, 5 i 6 Prawa oświatowego, a w przypadku realizowania przez dyrektora szkoły zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych - także obowiązków określonych w art. 42 ust. 2 Karty Nauczyciela oraz art. 5 Prawa oświatowego.

 

ZAPAMIĘTAJ!

Do postępowań w sprawie dokonania oceny pracy nauczyciela, wszczętych i niezakończonych przed 1 września 2019 r., stosuje się przepisy obowiązujące przed wejściem w życie ustawy nowelizującej.

 

Warunki nadania stopnia awansu zawodowego

Warunkiem nadania nauczycielowi kolejnego stopnia awansu zawodowego jest:

• spełnienie wymagań kwalifikacyjnych (art. 9 ust. 1 pkt 1 oraz ust. 2 i 3 Karty Nauczyciela),
• odbycie stażu,

oraz:

• w przypadku nauczyciela stażysty - uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej po przeprowadzonej rozmowie,
• w przypadku nauczyciela kontraktowego - zdanie egzaminu przed komisją egzaminacyjną,
• w przypadku nauczyciela mianowanego - uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej po dokonaniu analizy dorobku zawodowego nauczyciela i przeprowadzonej rozmowie.

 

Wprowadzona zmiana dotyczy nauczyciela stażysty - który wcześniej miał obowiązek zdać egzamin przed komisją egzaminacyjną, a obecnie musi uzyskać akceptację komisji kwalifikacyjnej po przeprowadzonej rozmowie.

 

Realizacja stażu

Długość okresu trwania stażu określa art. 9c ust. 1 Karty Nauczyciela. Długość stażu zależy od stopnia, na który odbywa się awans. Przed nowelizacją Karty Nauczyciela staż w przypadku ubiegania się o awans na stopień:

• nauczyciela kontraktowego wynosił rok i 9 miesięcy,
• nauczyciela mianowanego i nauczyciela dyplomowanego - 2 lata i 9 miesięcy.

Ustawodawca skrócił czas trwania stażu w przypadku ubiegania się o awans zawodowy na stopień nauczyciela kontraktowego z 1 roku i 9 miesięcy do 9 miesięcy.

 

Nauczycielom, którzy w okresie trwania stażu zmienili miejsce zatrudnienia, do okresu stażu zalicza się okres dotychczas odbytego stażu, jeżeli podjęli zatrudnienie w szkole nie później niż w okresie 3 miesięcy po ustaniu poprzedniego stosunku pracy i za okres dotychczas odbytego stażu otrzymali pozytywną ocenę dorobku zawodowego. Ocenę tę uwzględnia się przy dokonywaniu oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres całego stażu.

 

Ocena dorobku zawodowego

Zgodnie z art. 9c ust. 5a Karty Nauczyciela ocenę dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu ustala, w terminie nie dłuższym niż 21 dni od dnia złożenia sprawozdania z realizacji planu, z uwzględnieniem stopnia realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciela, dyrektor szkoły:

• w przypadku nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego - po zapoznaniu się z projektem oceny opracowanym przez opiekuna stażu i po zasięgnięciu opinii rady rodziców,
• w przypadku nauczyciela mianowanego - po zasięgnięciu opinii rady rodziców

- rada rodziców powinna przedstawić swoją opinię w terminie 14 dni od dnia zawiadomienia o dokonywanej ocenie dorobku zawodowego nauczyciela. Jednakże nieprzedstawienie opinii rady rodziców nie wstrzymuje tego postępowania.

 

Ocena dorobku zawodowego nauczyciela może być:

• pozytywna,
• negatywna.

Sporządzana jest na piśmie i zawiera:

• uzasadnienie, oraz
• pouczenie o możliwości wniesienia odwołania.

 

Odwołanie składa się do organu sprawującego nadzór pedagogiczny w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny rozpatruje odwołanie w terminie 21 dni. W przypadku niedotrzymania przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny terminu rozpatrzenia odwołania nauczyciel jest dopuszczony do rozmowy kwalifikacyjnej lub może się ubiegać o akceptację komisji. Gdy ocena dorobku zawodowego nauczyciela jest negatywna, ponowna ocena dorobku może być dokonana po odbyciu na wniosek nauczyciela i za zgodą dyrektora szkoły, jednego dodatkowego stażu w wymiarze 9 miesięcy.

 

ZAPAMIĘTAJ!

Ocena dorobku zawodowego nauczyciela ustalona przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny jest ostateczna.

 

Awans zawodowy dyrektorów, nauczycieli w urzędach, zwolnionych do pracy w związkach zawodowych

Dyrektor szkoły posiadający na tym stanowisku nieprzerwany okres pracy, wynoszący co najmniej 3 lata, a w przypadku nauczyciela posiadającego co najmniej stopień naukowy doktora co najmniej 2 lata, oraz legitymujący się co najmniej dobrą oceną pracy, może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego po upływie 4 (przed nowelizacją Karty Nauczyciela po upływie 5 lat) od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego, a w przypadku nauczyciela posiadającego co najmniej stopień naukowy doktora po upływie 3 (przed nowelizacją Karty Nauczyciela po upływie 4 lat) od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego.

Nauczyciel mianowany, o którym mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1 i 1b Karty Nauczyciela (patrz: ramka), zatrudniony na stanowisku, na którym są wymagane kwalifikacje pedagogiczne, posiadający nieprzerwany okres pracy na tym stanowisku - co najmniej 3 lata, a w przypadku nauczyciela posiadającego co najmniej stopień naukowy doktora co najmniej 2 lata, może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego po upływie 4 lat (przed nowelizacją Karty Nauczyciela po upływie 5 lat) od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego, a w przypadku nauczyciela posiadającego co najmniej stopień naukowy doktora po upływie 3 lat (przed nowelizacją Karty Nauczyciela po upływie 4 lat) od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego.

 

Art. 1 ust. 2 pkt 1 Karty Nauczyciela:

2. Ustawie podlegają również, w zakresie określonym ustawą:

1) nauczyciele mianowani lub dyplomowani zatrudnieni na stanowiskach, na których wymagane są kwalifikacje pedagogiczne, w:

a) urzędach organów administracji rządowej,

b) kuratoriach oświaty,

c) specjalistycznej jednostce nadzoru,

d) Centralnej Komisji Egzaminacyjnej oraz okręgowych komisjach egzaminacyjnych,

e) organach sprawujących nadzór pedagogiczny nad zakładami poprawczymi, schroniskami dla nieletnich oraz szkołami przy zakładach karnych;

 

Art. 1 ust. 2 pkt 1b Karty Nauczyciela:

2. Ustawie podlegają również, w zakresie określonym ustawą:

1b) nauczyciele zatrudnieni w publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym, publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych oraz publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych, którzy nauczają w szkołach rolniczych, oraz publicznej placówce doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych o zasięgu ogólnokrajowym, o których mowa odpowiednio w art. 8 ust. 5 pkt 1 lit. b, ust. 6 i ust. 7 pkt 2 i ust. 14 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe;

 

Nauczyciel urlopowany lub zwolniony z obowiązku świadczenia pracy na podstawie ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, którego okres urlopowania lub zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy trwa nieprzerwanie co najmniej 3 lata, może złożyć wniosek o podjęcie postępowania egzaminacyjnego o awans na stopień nauczyciela mianowanego lub wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego odpowiednio po upływie 5 lat od dnia nadania stopnia nauczyciela kontraktowego po upływie 4 lat (przed nowelizacją Karty Nauczyciela po upływie 5 lat) od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego.

 

Przepisy przejściowe w zakresie awansu zawodowego nauczyciela

W przypadku ubiegania się o awans na stopień nauczyciela kontraktowego staż rozpoczęty w roku szkolnym 2018/2019 trwa 12 miesięcy. Po zakończeniu stażu dokonywana jest ocena dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu oraz przeprowadzane jest postępowanie kwalifikacyjne według zasad obowiązujących po nowelizacji Karty Nauczyciela.

 

Do postępowań o nadanie nauczycielom stopnia awansu zawodowego, wszczętych i niezakończonych przed 1 września 2019 r., stosuje się przepisy sprzed nowelizacji Karty Nauczyciela.

 

W przypadku nauczycieli, którzy zakończyli staż na kolejny stopień awansu zawodowego w okresie od 1 września 2018 r. do 31 sierpnia 2019 r., lecz do 31 sierpnia 2019 r. nie otrzymali oceny pracy nauczyciela po zakończeniu stażu lub nie złożyli wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego, jest prowadzone według przepisów sprzed nowelizacji.

W przypadku nauczycieli, którzy w okresie od 1 września 2018 r. do 31 sierpnia 2019 r. w trakcie odbywania stażu na kolejny stopień awansu zawodowego zmienili miejsce zatrudnienia i za okres dotychczas odbytego stażu otrzymali co najmniej dobrą ocenę pracy, ocena ta jest uwzględniana do oceny dorobku zawodowego nauczyciela dokonywanej po zakończeniu całego stażu.

 

Ograniczenie w stosowaniu umów na czas określony

Zgodnie z art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela - w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, z nauczycielem kontraktowym, z nauczycielem mianowanym lub z nauczycielem dyplomowanym, stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony.

Dotychczas czas trwania umowy zawieranej na podstawie tego przepisu ustalany był stosownie do zaistniałej potrzeby, nie było także bariery czasu dla stosowania takiego rodzaju umowy.

 

Dla nauczycieli nie mają zastosowania przepisy art. 25¹ ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (dalej: k.p.), zgodnie z którym okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać trzech.

 

W związku z tym ustawodawca wprowadził uregulowania, które ograniczają możliwość nadużywania umów o pracę na czas określony, zawieranych w związku z zaistnieniem potrzeby wynikającej z organizacji nauczania. Łączny okres zatrudnienia na podstawie tych umów między tymi samymi stronami stosunku pracy nie będzie mógł przekraczać 36 miesięcy. Do okresu zatrudnienia wlicza się umowy o pracę na czas określony zawarte na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła 3 miesięcy.

Wprowadzony w art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela okres 36 miesięcy jest zbliżony do okresu przewidzianego dla innych pracowników w art. 25¹ k.p., który wynosi 33 miesiące. Jak wynika z uzasadnienia do nowelizacji Karty Nauczyciela - z punktu widzenia realizowanego w szkołach procesu nauczania, optymalne jest jednakże umożliwienie zatrudniania nauczycieli w określonych przypadkach na podstawie umów o pracę na czas określony, obejmujący łącznie pełne trzy lata szkolne, tj. 36 miesięcy, aby zminimalizować dokonywanie zmian kadrowych w okresie prowadzenia zajęć.

 

ZAPAMIĘTAJ!

Okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, zawartej w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie tych umów między tymi samymi stronami stosunku pracy nie może przekraczać 36 miesięcy.

 

Jeżeli okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony przekracza okres 36 miesięcy, z dniem następującym po upływie tego okresu, stosunek pracy przekształca się:

• w przypadku nauczyciela kontraktowego - w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony,
• w przypadku nauczyciela mianowanego i nauczyciela dyplomowanego - w stosunek pracy na podstawie mianowania, a w przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w art. 10 ust. 5 pkt 1 i 6 Karty Nauczyciela - w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Przekształcenie podstawy prawnej stosunku pracy potwierdza na piśmie dyrektor szkoły.

 

Przedstawiony tutaj limit ograniczający zatrudnienie na podstawie umów o pracę na czas określony nie dotyczy umów o pracę na czas określony zawartych:

• w celu zastępstwa nieobecnego nauczyciela, jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy,
• z nauczycielem nieposiadającym kwalifikacji wymaganych do zajmowania danego stanowiska,
• w przypadku przedłużenia umowy o pracę do dnia porodu, zgodnie z art. 177 § 3 k.p.

 

Z nauczycielem realizującym zadania doradcy metodycznego stosunek pracy w placówce doskonalenia nauczycieli nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony obejmujący okres, na który powierzone zostały zadania doradcy metodycznego.

 

Postępowanie dyscyplinarne nauczycieli

Jak wskazano w uzasadnieniu do nowelizacji Karty Nauczyciela - w przepisach, które weszły w życie 31 maja 2016 r. w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej, nadano Rzecznikowi Praw Dziecka m.in.;

• prawo do wniesienia zażalenia na postanowienie rzecznika dyscyplinarnego w przedmiocie umorzenia postępowania wyjaśniającego dotyczącego czynu naruszającego prawa i dobro dziecka,
• prawo do wniesienia zażalenia na postanowienie komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji o odmowie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego dotyczącego naruszenia prawa i dobra dziecka do odwoławczej komisji dyscyplinarnej.

Rzecznik Praw Dziecka wskazał na pilną potrzebę nowelizacji tych uregulowań, ponieważ w stanie ówczesnym nie mógł w pełni korzystać ze swoich uprawnień ustawowych. Jak wynika z dokumentów, rzecznicy dyscyplinarni zawiadamiali Rzecznika Praw Dziecka o umorzeniu postępowania wyjaśniającego pod koniec terminu określonego w przepisach, co uniemożliwiało realizację przysługującego Rzecznikowi uprawnienia do wniesienia zażalenia na postanowienie.

Zgodnie z art. 85o ust. 1 Karty Nauczyciela - w brzmieniu sprzed nowelizacji - postępowanie dyscyplinarne nie mogło być wszczęte po upływie 3 miesięcy od dnia powzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, wiadomości o popełnieniu czynu uchybiającego godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, o których mowa w art. 6 Karty Nauczyciela, oraz po upływie 3 lat od popełnienia tego czynu.

 

Obecnie - zgodnie z art. 85o ust. 7 Karty Nauczyciela - jeżeli czyn narusza prawa i dobro dziecka, postępowanie dyscyplinarne może być wszczęte także po upływie 3 miesięcy od dnia powzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, wiadomości o popełnieniu czynu uchybiającego godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom określonym w art. 6 Karty Nauczyciela.

 

Zmiana przesłanek umorzenia postępowania

Zgodnie z przepisami Karty Nauczyciela - w brzmieniu sprzed nowelizacji - umorzenie postępowania wyjaśniającego i postępowania dyscyplinarnego lub odmowa wszczęcia postępowania dyscyplinarnego ma miejsce m.in. w przypadku, gdy za popełniony czyn nauczyciel został ukarany karą porządkową zgodnie z art. 108 k.p.

Rzecznik Praw Dziecka podniósł problem niezgodnego z prawem stosowania przez dyrektorów jednostek systemu oświaty art. 75 ust. 2 Karty Nauczyciela, dotyczącego wymierzania kar porządkowych wobec nauczycieli, którzy dopuścili się poważnych uchybień, takich jak:

• niezapewnienie bezpieczeństwa uczniom,
• naruszenie godności ucznia lub jego nietykalności cielesnej.

Zgodnie z art. 75 ust. 2 Karty Nauczyciela, za uchybienia przeciwko porządkowi pracy, w rozumieniu art. 108 k.p., wymierza się nauczycielom kary porządkowe zgodnie z Kodeksem pracy (patrz: ramka). Niestety, zgodnie z art. 108 § 1 k.p. nieuprawnione jest stosowanie tego przepisu oraz kar wobec nauczycieli, którzy dopuścili się poważnego uchybienia, np. uderzyli ucznia.

 

Art. 108 § 1 k.p.

Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować:

1. karę upomnienia;
2. karę nagany.

 

Analizując przedstawione argumenty, ustawodawca zdecydował wprowadzić ust. 2a do art. 75 Karty Nauczyciela. Zgodnie z wprowadzonym przepisem - kar porządkowych (z art. 108 § k.p.) nie wymierza się za popełnienie czynu naruszającego prawa i dobro dziecka. O popełnieniu przez nauczyciela czynu naruszającego prawa i dobro dziecka dyrektor szkoły, a w przypadku popełnienia takiego czynu przez dyrektora szkoły - organ prowadzący szkołę zawiadamia rzecznika dyscyplinarnego nie później niż w ciągu 3 dni roboczych od dnia powzięcia wiadomości o popełnieniu czynu.

Wprowadzone rozwiązanie - zdaniem ustawodawcy - wyeliminuje przypadki obchodzenia przepisów prawa w celu uniknięcia odpowiedzialności dyscyplinarnej przez nauczycieli, którzy dopuścili się poważnych przewinień. Wymierzenie nauczycielowi kary porządkowej za czyn niemieszczący się w zakresie art. 108 k.p., nie może wykluczać możliwości uznania tego samego nagannego zachowania się nauczyciela za przyczynę uzasadniającą zwolnienie z pracy lub wydalenie z zawodu nauczyciela w trybie odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Konstrukcja wprowadzonych przepisów gwarantuje, że w przypadku właściwego zastosowania art. 75 ust. 2 Karty Nauczyciela (wymierzenia nauczycielowi kary porządkowej za uchybienie przeciwko porządkowi pracy) nauczyciel nie będzie mógł zostać ukarany dyscyplinarnie za to samo przewinienie. W takiej sytuacji odpowiednio wszczęte postępowanie wyjaśniające lub postępowanie dyscyplinarne zostanie umorzone albo komisja dyscyplinarna wyda postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego.

 

Tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dla nauczycieli

Zgodnie z art. 42 ust. 1 Karty Nauczyciela - czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. Organ prowadzący szkołę lub placówkę ustala tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dla nauczycieli, dla których ustalony plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego.

Dodanie do art. 42 pkt 3 lit d Karty Nauczyciela umożliwiło ustalenie tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli praktycznej nauki zawodu przez organ prowadzący szkołę lub placówkę. Zgodnie z tym przepisem, ustalony wymiar godzin zajęć dla tego typu nauczycieli będzie mógł być niższy niż przewidziany w Karcie Nauczyciela, ale nie będzie mógł przekraczać 20 godzin.

 

Zmiana wprowadzona w art. 42 ust. 3 w tabeli w lp. 3 Karty Nauczyciela ma charakter wyłącznie doprecyzowujący ten przepis w odniesieniu do nauczycieli przedmiotów z zakresu kształcenia ogólnego w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe.

 

Ustawodawca nie zmienił żadnego tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dla żadnej grupy nauczycieli.

 

Dotacja na finansowanie doradztwa metodycznego

Zgodnie z art. 70a ust. 4-6 Karty Nauczyciela, wojewoda udziela jednostkom samorządu terytorialnego prowadzącym placówki doskonalenia nauczycieli, zatrudniającym doradców metodycznych, dotacji na finansowanie wydatków związanych z zatrudnieniem nauczycieli w celu realizacji zadań doradcy metodycznego.

Zmiana przepisu art. 70a ust. 6 Karty Nauczyciela określiła sposób, w jaki środki będące w dyspozycji wojewodów będą przekazywane jednostkom samorządu terytorialnego. Ustawodawca postanowił, aby przekazywanie dotacji następowało na podstawie umowy.

 

W roku 2019 środki, o których mowa w art. 70a ust. 4 Karty Nauczyciela, przeznaczone na wspieranie organizacji doradztwa metodycznego na obszarze województwa, wyodrębnia się w budżetach wojewodów w łącznej wysokości 12 400 średnich wynagrodzeń nauczyciela dyplomowanego, ustalonych w oparciu o kwotę bazową, o której mowa w art. 30 ust. 3 Karty Nauczyciela, obowiązującą w dniu 1 stycznia 2019 r.

 

Zmiany w zakresie nawiązywania stosunku pracy

Zgodnie z art. 10 Karty Nauczyciela, stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje się w szkole, a w przypadku powołania zespołu szkół jako odrębnej jednostki organizacyjnej - w zespole szkół na podstawie umowy o pracę lub mianowania.

Z osobą posiadającą wymagane kwalifikacje, rozpoczynającą pracę w szkole, stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony na jeden rok szkolny (przed nowelizacją Karty Nauczyciela na dwa lata) w celu odbycia stażu wymaganego do uzyskania awansu na stopień nauczyciela kontraktowego. W przypadkach wymienionych w art. 10 ust. 2 Karty Nauczyciela, w razie ustalenia dodatkowego stażu, z nauczycielem stażystą nawiązuje się stosunek pracy na czas określony na kolejny jeden rok szkolny.

W szczególnych przypadkach, uzasadnionych potrzebami szkoły, z osobą, o której mowa wyżej, legitymującą się wymaganym poziomem wykształcenia, lecz nieposiadającą przygotowania pedagogicznego, dopuszczalne jest nawiązanie stosunku pracy, o ile osoba ta zobowiąże się do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie odbywania stażu.

W przypadku gdy nauczyciel w ciągu pierwszego roku pracy w szkole nie uzyska przygotowania pedagogicznego z przyczyn od niego niezależnych, z nauczycielem może być zawarta umowa o pracę na kolejny jeden rok szkolny. Staż wymagany do ubiegania się o awans na stopień nauczyciela kontraktowego przedłuża się do czasu uzyskania przygotowania pedagogicznego.

 

Podstawy prawne

• art. 1, art. 8, art. 9, art. 10, art. 11, art. 12, art. 13, art. 14, art. 15 ustawy z 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1287)

• art. 1, art. 6, art. 6a, art. 6i, art. 9c, art. 9d, art. 9e, art. 10, art. 30, art. 34a, art. 42, art. 53a, art. 70a, art. 75, art. 85o ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 967; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1287)

• art. 5 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1681)

• art. 25¹, art. 108, art. 177 § 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495)

 

MAGDA GROTKIEWICZ

prawnik specjalizujący się w tematyce finansów publicznych, rachunkowości i sprawozdawczości budżetowej, redaktor prowadzący dwutygodnik "Rachunkowość Budżetowa"