Jakie zmiany wprowadziła od 1 września 2019 r. nowelizacja Karty Nauczyciela

Nauczyciele do 30 września 2019 r. otrzymają podwyżkę. Ich średnie wynagrodzenie wzrośnie o 9,6%. Natomiast od 1 września 2019 r. obowiązują ograniczenia w wielokrotnym zatrudnianiu nauczycieli na podstawie umów terminowych. To najważniejsze zmiany wprowadzone do Karty Nauczyciela w wyniku najnowszej nowelizacji jej przepisów.

W wyniku rozmów ze związkami zawodowymi rząd zobowiązał się do wprowadzenia dodatkowej podwyżki płac nauczycieli od września 2019 r. (planowanej wcześnie na styczeń 2020 r.), a także rezygnacji ze zmian wprowadzonych ustawą o finansowaniu zadań oświatowych. Te dotyczyły oceny pracy nauczycieli i awansu zawodowego. Zobowiązanie zostało zrealizowane w ustawie o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa nowelizująca).

Podwyżka płac i przywrócenie brzmienia Karty Nauczyciela w zakresie awansu zawodowego i oceny pracy nauczycieli do stanu sprzed września ubiegłego roku to nie jedyne rozwiązania przewidziane w omawianej nowelizacji.

Podwyżka wynagrodzeń

W okresie od 1 września 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. średnie wynagrodzenie nauczycieli zwiększy się o 9,6% (art. 14 ustawy nowelizującej).

Tabela 1. Skala podwyżek wynagrodzeń nauczycieli

Zmiana ta umożliwiła jednocześnie podwyższenie od 1 września 2019 r. wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli oraz dodatków. Podwyżka pensji nauczycieli ma nastąpić nie później niż do 30 września 2019 r. (z wyrównaniem od 1 września 2019 r.).

Nowelizacja ustaliła minimalny poziom dodatku za wychowawstwo. Wynosi on 300 zł. Jednostka samorządu terytorialnego (dalej: JST) może zwiększyć w regulaminie wynagradzania jego wysokość. Ten składnik pensji nauczyciela jest rodzajem dodatku funkcyjnego. W uzasadnieniu projektu nowelizacji wskazano, że występują duże rozbieżności w wysokości tych dodatków, także w ramach poszczególnych JST. Dlatego ustawodawca postanowił zapewnić nauczycielom minimalny pułap tego elementu wynagrodzenia.

Z kolei, aby zachęcić młodych do pracy w szkole, nowelizacja przewiduje dla nich nowe świadczenie socjalne, zwane "świadczeniem na start". W całym okresie zatrudnienia w oświacie można to świadczenie otrzymać tylko raz. Warunkiem otrzymania świadczenia socjalnego jest wyłącznie odbywanie stażu na stopień nauczyciela kontraktowego. Co przesądza, że taki nauczyciel musi być zatrudniony co najmniej w wymiarze ½ obowiązkowego wymiaru zajęć w jednej lub kilku szkołach łącznie. Jeżeli nauczyciel pozostaje jednocześnie w więcej niż jednym stosunku pracy, świadczenie to otrzyma w szkole, którą wskaże jako podstawowe miejsce zatrudnienia.

Świadczenie na start w wysokości 1000 zł wypłaca się jednorazowo w okresie stażu na stopień nauczyciela kontraktowego - do 30 września roku, w którym nauczyciel go rozpoczął.

Ocena i awans

Nowelizacja przywraca stan prawny Karty Nauczyciela sprzed 1 września 2018 r. w zakresie oceny pracy nauczyciela i awansu zawodowego. Oznacza to, że od początku roku szkolnego 2019/2020 ocena pracy nauczyciela nie jest dokonywana cyklicznie i nie jest obowiązkowa. Skutkiem tego jest uchylenie przepisów dotyczących dodatku za wyróżniającą pracę dla nauczycieli dyplomowanych. Ponadto rozporządzenie już nie określa kryteriów oceniania. Nie przywrócono jednak trójstopniowej skali obowiązującej przed 1 września 2018 r. (wyróżniająca; dobra; negatywna). Pozostawiono dodaną przez ustawę o finansowaniu zadań oświatowych ocenę bardzo dobrą.

UWAGA!

Do postępowań w sprawie dokonania oceny pracy nauczyciela, wszczętych i niezakończonych przed 1 września 2019 r., stosuje się przepisy dotychczasowe.

Analogicznie jak przy ocenie pracy nauczyciela nowelizacja przywróciła regulacje sprzed 1 września 2018 r. dotyczące awansu zawodowego. Reaktywowano zatem przepisy regulujące ocenę dorobku zawodowego. Ta została przez ustawę o finansowaniu zadań oświatowych włączona do postępowania dotyczącego oceny pracy nauczyciela. Ponadto nowelizacja zastąpiła egzamin przed komisją egzaminacyjną na stopień nauczyciela kontraktowego rozmową przeprowadzaną przez komisję kwalifikacyjną.

Cofnięto także wydłużenie okresu stażu na kolejny stopień. Oznacza to, że stażysta na stopień nauczyciela kontraktowego nie musi odbywać stażu przez rok i 9 miesięcy. Przywrócono poprzednio obowiązującą jej długość, czyli 9 miesięcy. Jednocześnie wrócono do zasady obowiązującej przed 1 września 2018 r., zgodnie z którą nauczyciel kontraktowy może rozpocząć staż na kolejny stopień po przepracowaniu w szkole po upływie co najmniej 2 lat (a nie 3 lat), a mianowany może awansować po przepracowaniu w szkole co najmniej 1 roku (a nie co najmniej 4 lat) od dnia nadania poprzedniego stopnia awansu zawodowego.

Powrót do zapisów Karty Nauczyciela sprzed 1 września 2018 r. oznacza:

• zniesienie obligatoryjności dokonywania oceny pracy nauczycieli;
• uchylenie upoważnienia do określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowych kryteriów oceny pracy nauczycieli;
• rozdzielenie oceny pracy od awansu zawodowego nauczycieli (w zakresie awansu zawodowego przywrócona zostaje ocena dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu);
• uchylenie przepisów dotyczących dodatku za wyróżniającą pracę dla nauczycieli dyplomowanych (zmiana ta jest konsekwencją odejścia od obligatoryjności dokonywania oceny pracy, zmiany skali i kryteriów tej oceny);
• skrócenie okresów pracy w szkole niezbędnych do rozpoczęcia stażu na kolejny stopień awansu zawodowego (do 2 lat pracy przed rozpoczęciem stażu na stopień nauczyciela mianowanego oraz do 1 roku przed rozpoczęciem stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego);
• skrócenie stażu na stopień nauczyciela kontraktowego do 9 miesięcy;
• zastąpienie egzaminu przed komisją egzaminacyjną na stopień nauczyciela kontraktowego rozmową przeprowadzaną przez komisję kwalifikacyjną.

Limit zatrudnienia na czasowej umowie

Omawiana nowelizacja wprowadziła również mechanizm ograniczający wielokrotne zatrudnianie nauczycieli na podstawie umów terminowych (art. 10 ust. 12-17 Karty Nauczyciela). Okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony zawartej w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie tych umów między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 36 miesięcy.

Do tego okresu wlicza się umowy o pracę zawarte na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej nie przekroczy 3 miesięcy.

W przypadku przekroczenia limitu z dniem następującym po upływie tego okresu, stosunek pracy przekształca się, w przypadku nauczyciela:

• kontraktowego - w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony;
• mianowanego i dyplomowanego - w stosunek pracy na podstawie mianowania, a w przypadku niespełniania warunków, o których mowa w art. 10 ust. 5 pkt 1 i 6 Karty Nauczyciela (tj. warunku obywatelstwa polskiego lub istnienia możliwości zatrudnienia w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony) - w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Przekształcenie podstawy prawnej stosunku pracy dyrektor szkoły potwierdza na piśmie. Nowelizacja określiła przypadki, kiedy przepisów ograniczających możliwości zawierania umów o pracę na czas określony nie należy stosować.

Tabela 2. Wyjątki dopuszczające zawieranie umów na czas określony bez limitów

Do okresu 36 miesięcy wliczane będą okresy zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony, zawieranych począwszy od 1 września 2019 r.

Przykład

Nauczycielka ze stopniem awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego została po raz kolejny zatrudniona na czas określony od 1 września 2019 r. do 31 sierpnia 2020 r. Co do zasady powinna być zatrudniona na czas nieokreślony. Dopuszczalny jest jednak wyjątek czasowego zatrudnienia w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania (art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela). Nauczycielka wykonuje pracę w oddziale przedszkolnym utworzonym w miejsce dawnych zerówek. Oddziały te są corocznie tworzone przez organ prowadzący, po ogłoszeniu naboru, gdy w jego następstwie zgłoszona zostanie odpowiednia liczba dzieci. Wszyscy nauczyciele zatrudnieni w oddziałach przedszkolnych pracują na podstawie umowy o pracę na czas określony, co jest następstwem braku pewności, ile oddziałów przedszkolnych powstanie w danym roku szkolnym. Zaistniała więc przesłanka czasowego zatrudnienia. Nauczycielka zawarła już trzecią umowę na czas określony z tą samą szkołą. Chociaż 1 września 2020 r. upłynie 36 miesięcy, umowa o pracę nie przekształci się w umowę o pracę na czas nieokreślony, gdyż dopiero od umowy zawartej 1 września 2019 r. liczyć się będzie okres 36 miesięcy.

Nowelizacja nie przewiduje określenia limitu liczby umów o pracę na czas określony. Ustawodawca tłumaczy to faktem, że umowy te zawierane są na ogół na okres odpowiedni do zaistniałej potrzeby i są one bardzo krótkie. Wyczerpanie limitu pozbawiłoby zatem dyrektora możliwości zatrudnienia nauczyciela na kolejną umowę o pracę na czas określony, chociaż taka potrzeba rzeczywiście by istniała.

Postępowanie dyscyplinarne

Nowelizacja zmieniła także przepisy regulujące postępowanie dyscyplinarne wobec nauczycieli. Zmiany te polegają na wydłużeniu okresu możliwości wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec nauczyciela. Jeśli czyn narusza prawa i dobro dziecka, postępowanie może być wszczęte także po upływie 3 miesięcy od dnia powzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, wiadomości o popełnieniu czynu.

Doprecyzowano także przesłanki umorzenia postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego. Przepisy wyraźnie wskazują, że kar porządkowych nie wymierza się za popełnienie czynu naruszającego prawa i dobro dziecka (art. 75 ust. 2a Karty Nauczyciela). Do 31 sierpnia 2019 r. wymierzenie kary porządkowej było podstawą warunkowego umorzenia postępowania. Od 1 września br. nie jest to dopuszczalne, gdy czyn polega na naruszeniu prawa i dobra dziecka..

PODSTAWA PRAWNA:

art. 1, art. 8-14 ustawy z 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1287),

art. 10, art. 75 ust. 2a ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 967; ost. zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1287).

Leszek Jaworski

specjalista z zakresu prawa pracy