Jak rozliczać krajowe i zagraniczne podróże służbowe odbyte prywatnym samochodem pracownika

Na wniosek pracownika pracodawca może zgodzić się na przejazd w podróży krajowej lub zagranicznej samochodem osobowym niebędącym własnością pracodawcy. Pracownikowi przysługuje zwrot kosztów przejazdu według urzędowej stawki za 1 kilometr przebiegu. Pracodawca zwraca także inne wydatki, np. opłaty za przejazd drogami płatnymi czy postój w strefie płatnego parkowania. Należności wynikające z zastosowania stawek urzędowych oraz zwrot faktycznie poniesionych wydatków zwolnione są z podatku dochodowego oraz składek ZUS.

Podróżą służbową jest wykonanie zadania służbowego, na polecenie pracodawcy, poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy pracownika. Pracownikowi przysługują wtedy należności na pokrycie kosztów związanych z delegacją. Zasady obliczania i wypłacania świadczeń podróżnych wynikają z dwóch źródeł:

• z rozporządzenia w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej lub
• z układu zbiorowego pracy lub z regulaminu wynagradzania albo bezpośrednio z umów o pracę, jeżeli pracodawca nie podlega rygorom tych aktów prawa wewnętrznego - w stosunku do pracowników zatrudnionych u pracodawców spoza sfery budżetowej.

Pracodawcy niebędący państwowymi lub samorządowymi jednostkami sfery budżetowej, którzy we własnym zakresie nie uregulowali podróży służbowych, stosują przepisy powyższego rozporządzenia.

Zwrot kosztów przejazdów

Z rozporządzenia wynika, że z tytułu podróży krajowej oraz zagranicznej, odbywanej w terminie i miejscu określonym przez pracodawcę, pracownikowi przysługują określone należności, w tym zwrot kosztów przejazdów, a także innych niezbędnych udokumentowanych wydatków, określonych lub uznanych przez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionych potrzeb.

Wysokość zwrotu kosztów przejazdów i sposób ich rozliczenia zależy od tego, jakim środkiem lokomocji pracownik będzie podróżował. Generalnie, środek transportu właściwy do odbycia podróży krajowej lub zagranicznej, a także jego rodzaj i ewentualnie klasę, określa pracodawca. Tak jest w przypadku wyjazdu pociągiem czy autobusem. Wtedy pracownikowi przysługuje zwrot kosztów przejazdu w wysokości udokumentowanej biletami lub fakturami obejmującymi cenę biletu środka transportu, wraz ze związanymi z nimi opłatami dodatkowymi, w tym miejscówkami, z uwzględnieniem posiadanej przez pracownika ulgi na dany środek transportu, bez względu na to, z jakiego tytułu ulga przysługuje.

Jednakże na wniosek pracownika pracodawca może wyrazić zgodę na przejazd w podróży krajowej lub zagranicznej samochodem osobowym, motocyklem lub motorowerem, niebędącym własnością pracodawcy. Oznacza to, że pojazd nie musi być własnością pracownika, istotne by nie należał do majątku pracodawcy.

Używanie samochodu osobowego pracownika do celów odbywania podróży służbowych nie wymaga zawierania przez strony odrębnej umowy cywilnoprawnej, jak ma to miejsce w przypadku jazd lokalnych. Każdy konkretny wyjazd zamiejscowy jest odrębnie uzgadniany. Nie ma jednak przeszkód, by taka umowa została zawarta, szczególnie, jeśli podróże zdarzają się stosunkowo często i obu stronom pod względem finansowym i organizacyjnym odpowiada korzystanie z auta pracownika.

Rozliczanie tzw. kilometrówki

Gdy obie strony uzgodnią wyjazd prywatnym pojazdem, pracownikowi przysługuje zwrot kosztów przejazdu w wysokości stanowiącej iloczyn przejechanych kilometrów i stawki za jeden kilometr przebiegu, ustaloną przez pracodawcę, która nie może być wyższa niż określona w przepisach wydanych na podstawie ustawy o transporcie drogowym. Stawki są określone w rozporządzeniu w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy.

Innymi słowy, zwrot kosztów przejazdów ustala się na podstawie ustanowionej odgórnie urzędowej stawki za jeden kilometr przebiegu, która jest uzależniona od rodzaju środka transportu, jakim pracownik będzie się poruszał, a w przypadku samochodu - od pojemności skokowej silnika. Stawki są jednakowe zarówno dla podróży na terenie kraju, jak i poza jego granicami. Ustalone stawki to stawki maksymalne. Ich przekroczenie pociąga za sobą skutki dla pracownika oraz pracodawcy (o czym niżej).

Stawki za 1 kilometr przebiegu samochodu osobowego

!

W przypadku podróży służbowej krajowej i zagranicznej obowiązują te same urzędowe stawki za 1 kilometr przebiegu pojazdu.

Powstaje natomiast wątpliwość, czy pracodawca sam może wyznaczyć stawkę poniżej urzędowej. Trzeba wziąć pod uwagę, że stawka ma charakter zryczałtowany i obejmuje nie tylko koszty paliwa, ale także inne koszty eksploatacyjne (amortyzacja, płyny eksploatacyjne, naprawy itp.). Zwrot kosztów używania pojazdu pracownika w podróży służbowej nie powinien spaść poniżej realnych kosztów przez niego poniesionych. Jak wynika z wyroku SN z 11 kwietnia 2001 r. (I PKN 350/00, OSNP 2003/2/36), do obowiązków pracodawcy należy ponoszenie wszelkich kosztów związanych z pracą (przygotowanie stanowiska pracy, dostarczenie urządzeń, narzędzi, materiałów itp.). Obowiązek ten nie może być przerzucany na pracownika. Dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy istotne jest zatem, czy ustalona przez strony procesowe kwotowa "stawka za 1 kilometr przebiegu" pokrywała rzeczywiste koszty eksploatacji samochodu stanowiącego własność powoda, a używanego do wykonywania przez niego pracy na rzecz pozwanej Spółki. Konieczne jest więc ustalenie, czy wypłacany powodowi "koszt paliwa wg karty drogowej" stanowił pełny ekwiwalent za używanie własnego samochodu do celów służbowych.

Warto zauważyć, że odgórne stawki już dawno nie były waloryzowane i dalece odbiegają od faktycznych kosztów używania samochodu. Z tego względu pracownik może nie wyrazić zgody na proponowaną obniżkę urzędowej stawki za kilometr i zrezygnować z wyjazdu swoim samochodem na rzecz komunikacji publicznej.

Przykład

Pracownik złożył wniosek u pracodawcy o wyrażenie zgody na wyjazd służbowy własnym samochodem osobowym o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm3. Pracodawca, w ramach zwrotu kosztów przejazdów, zaproponował stawkę za 1 km na poziomie 0,70 zł, a więc niższą od urzędowej. Pracownik odmówił przyjęcia należności z zastosowaniem takiej stawki, do czego miał prawo. W podróż udał się pociągiem, a za przejazd otrzyma zwrot kosztów biletów.

Ewidencja przebiegu pojazdu

Liczba kilometrów powinna być udokumentowana ewidencją przebiegu pojazdu, którą prowadzi pracownik. Ewidencja powinna zawierać co najmniej następujące dane:

• nazwisko, imię i adres zamieszkania osoby używającej pojazdu,
• numer rejestracyjny pojazdu,
• .pojemność silnika,
• kolejny numer wpisu,
• datę i cel wyjazdu,
• opis trasy (skąd - dokąd),
• liczbę faktycznie przejechanych kilometrów,
• stawkę za 1 km przebiegu,
• kwotę wynikającą z przemnożenia liczby faktycznie przejechanych kilometrów i stawki za 1 km przebiegu,
• podpis podatnika (pracodawcy) i jego dane.

Choć obowiązek założenia ewidencji nie wynika z rozporządzenia o podróżach służbowych, to dla pracodawcy jest to niezbędne ze względów podatkowych.

Do rozliczenia samochodowego wyjazdu służbowego pracownik powinien przedstawić liczbę kilometrów pokonanych w celu wykonania zleconego zadania służbowego. Trasa do miejscowości docelowej i z powrotem powinna obejmować najprostszą drogę, jednak z uwzględnieniem obiektywnych okoliczności jak np. konieczność objazdu z powodu utrudnień w ruchu, robót, wypadków itp. lub wybór innej drogi przez pracownika, co prawda dłuższej, ale szybszej, a tym samym bardziej opłacalnej czasowo. Jeżeli z tych względów przejazd będzie dłuższy, pracodawca nie powinien kwestionować rozliczenia w ewidencji przebiegu pojazdu.

Przykład

Pracownik wyjechał w podróż służbową z Krakowa do Opola. Przejazd autostradą wynosi 191 km. Jednak pracownik wybrał inną drogę, przez Olkusz, gdyż odcinek autostrady został zablokowany przez wypadek. Omijając drogę szybkiego ruchu, pracownik nadłożył jedynie 13 km. Taka "strata" nie powinna jednak budzić u pracodawcy zastrzeżeń przy rozliczaniu kosztów przejazdów. Łącznie pracownik przejechał 447 km, w tym przejazd 395 km i jazdy lokalne w Opolu.

Inne wydatki związane z odbywaniem podróży służbowej samochodem

Poza kosztami przejazdów pracodawca jest zobowiązany zwrócić także inne, niezbędne wydatki jak: za przejazd drogami płatnymi i autostradami, postój w strefie płatnego parkowania, miejsca parkingowe. Zwykle takie wydatki dokumentuje się biletami lub paragonami i zwrot następuje w faktycznie poniesionej wysokości.

Podatek i składki od zwrotu kosztów podróży

Diety i inne należności za czas podróży służbowej pracownika są zwolnione z podatku dochodowego oraz składek ZUS, ale do wysokości określonej w powołanym rozporządzeniu Ministra Infrastruktury. Oznacza to, że bez obciążeń pozostają należności wynikające z zastosowania urzędowych stawek oraz zwrot faktycznie poniesionych wydatków na autostrady czy parkingi.

Przykład

Pracownik uzgodnił z pracodawcą wyjazd w podróż służbową do Niemiec własnym samochodem osobowym o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm³. Stawka za 1 km wynosi u pracodawcy 1 zł, a zgodnie z ewidencją przebiegu pracownik przejechał łącznie 728 km. Zatem pracownikowi należy się zwrot w wysokości 728 zł (1 zł x 728 km). Ponadto pracownik przedstawił też bilety opłat za przejazd płatnym odcinkiem krajowej autostrady oraz parkowanie na kwotę 170 zł. Zwrot kosztów przejazdów jest wolny od podatku oraz składek do kwoty 608,46 zł (728 km x 0,8358 zł), a nadwyżka ponad limit w wysokości 119,54 zł (728 zł - 608,46 zł) podlega opodatkowaniu i oskładkowaniu. Zwolniony pozostaje zwrot dodatkowych kosztów, tj. 170 zł.

W kosztach pracodawcy tylko "kilometrówka"

Za koszty uzyskania przychodów nie uważa się wydatków ponoszonych na rzecz pracowników z tytułu używania przez nich samochodów na potrzeby wykonywanej działalności w celu odbycia podróży służbowej (jazdy zamiejscowe) - w wysokości przekraczającej kwotę ustaloną przy zastosowaniu stawek za 1 kilometr przebiegu pojazdu, określonych w przepisach obowiązującego rozporządzenia. Przebieg pojazdu powinien być udokumentowany w ewidencji przebiegu pojazdu potwierdzonej przez podatnika na koniec każdego miesiąca i prowadzonej przez użytkownika pojazdu. W razie braku tej ewidencji wydatki ponoszone przez podatnika z tytułu używania samochodów na potrzeby podatnika nie stanowią kosztu uzyskania przychodów.

Niezależnie więc, czy samochód osobowy niebędący własnością pracodawcy służy potrzebom działalności gospodarczej, czy też odbyciu podróży służbowej przez pracownika, wydatki z tytułu jego używania podlegają ograniczeniom. Ustawodawca pojęciem "używania samochodów" objął wszelkie wydatki związane z odbywaniem podróży tym środkiem transportu. Koszty używania pojazdu są bowiem pojęciem znacznie szerszym niż eksploatacja pojazdu. Mieszczą się tu nie tylko wszystkie wydatki eksploatacyjne (np. wydatki na zakup paliwa, gazu, oleju napędowego), ale również inne koszty ponoszone w trakcie odbywania podróży służbowej (wydatki na posługiwanie się tym samochodem, wykorzystywanie go), w tym z tytułu opłat za przejazd płatną autostradą, innymi płatnymi drogami, mostami, za przeprawy promowe, czy koszty poniesione w związku z postojem w strefie płatnego parkowania oraz opłaty parkingowe. Zatem, pracodawca może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów zwrócone pracownikom wydatki za przejazd autostradą i opłaty za parkingi, pod warunkiem:

• właściwego ich udokumentowania oraz
• prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu,

ale do wysokości nie wyższej niż kwota wynikająca z pomnożenia liczby kilometrów faktycznego przebiegu pojazdu dla celów podatnika oraz urzędowej stawki za jeden kilometr przebiegu. Nie będzie więc kosztem podatkowym pełna kwota zwróconych opłat za parkingi czy autostrady, gdyż wydatki te, jako wydatki z tytułu używania samochodów, również podlegają ograniczeniom (interpretacje: Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 29 czerwca 2017 r., nr 0111-KDIB2-1.4010.88.2017.1.ZK, Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 27 stycznia 2017 r., nr 1462-IPPB6.4510.609.2016.1.AG, Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej 19 października 2017 r., nr 0111-KDIB2-3.4010.57.2017.1.AZE, wyrok NSA z 9 marca 2016 r., II FSK 3986/13).

Podstawa prawna:

• art. 77⁵ ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666; ost. zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 962),

• § 2, § 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. z 2013 r. poz. 167),

• art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. a, art. 23 ust. 1 pkt 36 i ust. 5 ustawy z 26 lipca 1998 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032; ost. zm. Dz.U. z 2017 r., poz. 2203),

• § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949),

• § 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz.U. Nr 27, poz. 271; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 61, poz. 308).

Izabela Nowacka

specjalista z zakresu kadr i płac