Czy błędnie opisany przelew można zaliczyć na zapłatę zaległej faktury

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

W celu udzielenia odpowiedzi należy w pierwszej kolejności wyjaśnić, skąd wynika obowiązek zwrotu pomyłkowo otrzymanej (np. przelewem) kwoty. Otóż obowiązek ten wynika z art. 405 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Jest to tzw. instytucja bezpodstawnego wzbogacenia. Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 13 grudnia 2017 r. (sygn. akt I ACa 534/17):

SA

zgodnie z założeniami instytucji bezpodstawnego wzbogacenia, art. 405 k.c. wskazuje cztery ogólne przesłanki powstania roszczenia z tego tytułu. Są nimi: wzbogacenie jednego podmiotu, zubożenie drugiego podmiotu, związek między wzbogaceniem a zubożeniem oraz bezpodstawność wzbogacenia. Ciężar ich wykazania na zasadach ogólnych (art. 6 k.c.) spoczywa na osobie zubożonej.

Biorąc pod uwagę przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, należy przyjąć, że w sytuacji opisanej w pytaniu nie istnieje obowiązek zwrotu pomyłkowo otrzymanych kwot. Podmiot co prawda otrzymał płatność pomyłkowo, lecz posiada wymagalne wierzytelności wobec osoby, która dokonała płatności (oczywiście do wysokości tych wymagalnych wierzytelności). W takim przypadku nie dochodzi do uzyskania bezpodstawnej korzyści majątkowej kosztem osoby, który dokonała pomyłkowej płatności. Nie jest zatem spełniona przesłanka bezpodstawności wzbogacenia.

Dotyczy to również płatności dokonywanych w ramach mechanizmu podzielonej płatności (ang. split payment). Nie ma bowiem przepisu bezwzględnie nakazującego zwrot kwot pomyłkowo wpłaconych przy wykorzystaniu tego mechanizmu. Nie ma także powodu, aby płatności dokonywane z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności traktować inaczej niż zwykłe płatności.

Podsumowując, w przedstawionej sytuacji nie musicie Państwo zwracać źle opisanego przelewu. Nie ma przeszkód, aby kwotę otrzymaną w ramach przelewu zaliczyć na poczet zaległości wynikających z innych faktur wystawionych kontrahentowi.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 405 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2073

• art. 108a ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1221; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1669

Tomasz Krywan

doradca podatkowy, właściciel kancelarii doradztwa podatkowego, autor komentarza do VAT 2018 wydanego przez INFOR PL SA