Jakie skutki w VAT ma pomyłkowe przelanie pieniędzy na rachunek VAT innego podmiotu

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Z początkiem lipca 2018 r. weszły w życie przepisy art. 108a-108d ustawy o VAT określające mechanizm podzielonej płatności (ang. split payment). Istotą tego mechanizmu jest rozdzielenie płatności za nabyty towar lub usługę w taki sposób, że część zapłaty odpowiadająca wartości sprzedaży netto jest płacona przez nabywcę na rachunek bankowy dostawcy, natomiast pozostała część odpowiadająca kwocie VAT - na specjalne konto dostawcy (tzw. rachunek VAT). Środkami zgromadzonymi na rachunku VAT dostawca może dysponować w bardzo ograniczony sposób. Dzięki temu dostawca - zważywszy, że nie otrzymuje całej kwoty brutto od nabywcy na swój zwykły rachunek bankowy - nie może przy przeprowadzaniu transakcji gospodarczych mających na celu wyłudzanie VAT szybko zniknąć, zatrzymując dla własnych korzyści VAT należny fiskusowi.

Solidarna odpowiedzialność za niezapłacony przez sprzedawcę podatek

Przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą na co dzień stykają się z wieloma problemami, które rozwiązują z różnym skutkiem. Może się zdarzyć, że kwota podatku wynikająca z faktury zostanie omyłkowo przekazana innemu podmiotowi niż sprzedawca na rachunek VAT. Jakie konsekwencje będą się z tym wiązały dla podmiotu, który otrzymał tę kwotę na rachunek VAT?

Przelew na rzecz innego podmiotu niż sprzedawca

Z przepisów wynika, że w przypadku gdy płatność z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności zostanie dokonana na rzecz podatnika innego niż wskazany na fakturze, podatnik, na rzecz którego dokonano tej płatności, odpowiada solidarnie wraz z dostawcą tych towarów lub usługodawcą za nierozliczony przez dostawcę towarów lub usługodawcę podatek wynikający z tej dostawy towarów lub tego świadczenia usług do wysokości kwoty otrzymanej na rachunek VAT (art. 108a ust. 5 ustawy o VAT). Treść tego przepisu może sugerować, że ma on zastosowanie w każdym przypadku, gdy przelew trafia na rachunki ("zwykły" oraz VAT) innego podmiotu niż wskazany na fakturze.

Zdaniem autora tak jednak nie jest. Należy bowiem zauważyć, że w art. 108a ust. 5 ustawy o VAT mowa jest o "płatności", a więc o "płaceniu, wpłacaniu należności" (zob. Słownika języka polskiego pod redakcją prof. M. Szymczaka, Warszawa 2002). Aby zaś mowa była o wpłacaniu należności, wpłacane kwoty muszą być należne. W konsekwencji płatnościami nie są kwoty przekazywane innym podmiotom przez pomyłkę. Zatem art. 108a ust. 5 ustawy o VAT nie ma zastosowania w przypadkach, gdy przelew pomyłkowo trafia do innego podmiotu niż wskazany na fakturze, a w konsekwencji, gdy nie dochodzi do zapłaty. Tym samym pomyłkowe przelanie pieniędzy na rachunek podmiotu innego niż wskazany na fakturze nie skutkuje solidarną odpowiedzialnością tego podmiotu na podstawie art. 108a ust. 5 ustawy o VAT. Na podmiocie takim nie ciążą żadne obowiązki podatkowe, lecz jedynie obowiązek zwrotu otrzymanej kwoty jako kwoty nienależnej (wynikający z art. 410 w zw. z art. 409 § 2 Kodeksu cywilnego).

Prawidłowość tego stanowiska nie jest jednak oczywista. Z uzasadnienia do projektu ustawy wprowadzającej mechanizm podzielonej płatności wynika, że w przypadku otrzymywania pomyłkowych wpłat z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności odpowiedzialność solidarna, o której mowa w art. 108a ust. 5 ustawy o VAT, może jednak ciążyć na podmiocie, którego rachunek VAT został pomyłkowo zasilony. Podmiot może się od niej uwolnić, ale tylko poprzez niezwłoczny zwrot przelanej mu kwoty. Z uzasadnienia do projektu ustawy wynika bowiem, że:

Przepis ten [art. 108a ust. 6 - przyp. red.] również umożliwia wyłączenie odpowiedzialności w przypadkach otrzymania pomyłkowych wpłat. Wówczas możliwy jest zwrot otrzymanej płatności na rachunek VAT podatnika, od którego otrzymano tę nienależną płatność (ust. 6), co również uwalnia od odpowiedzialności solidarnej.

W związku z tym jest wskazane, aby podmioty otrzymujące pomyłkowo wpłaty z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności niezwłocznie dokonywały zwrotu otrzymanych na rachunek VAT kwot. W takich przypadkach nie ulega bowiem wątpliwości, że nie ciąży na nich odpowiedzialność solidarna, o której mowa w art. 108a ust. 5 ustawy o VAT.

UWAGA!

Pomyłkowe przelanie pieniędzy na rachunek podmiotu innego niż wskazany na fakturze z pewnością nie skutkuje solidarną odpowiedzialnością tego podmiotu, jeśli niezwłocznie zwróci on otrzymaną nienależnie kwotę.

Płatności dokonywane na rzecz faktorów oraz firm windykacyjnych

Przepis art. 108a ust. 5 ustawy o VAT może mieć zastosowanie także w przypadkach, gdy na rachunek podmiotu innego niż wskazany na fakturze trafiają - z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności - kwoty podmiotom tym należne. Dotyczy to m.in. sytuacji, gdy płatności są dokonywane na rzecz faktorów oraz firm windykacyjnych. Jak czytamy w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 22 maja 2018 r. (sygn. 0114-KDIP1-1.4012.247.2018.1.RR):

(…) w niniejszej sprawie Wnioskodawca, który w związku z zawartą umową o usługi w zakresie windykacji należności otrzyma przelew w systemie podzielonej płatności od dłużnika swojego klienta (będącego wierzycielem) Wnioskodawcy, to zgodnie z ww. zapisem Strona stanie się podatnikiem odpowiadającym solidarnie wraz z dostawcą tych towarów lub usługodawcą za nierozliczony przez dostawcę towarów lub usługodawcę podatek wynikający z tej dostawy do wysokości kwoty otrzymanej na rachunek VAT.

Jak stanowi art. 108a ust. 6 ustawy o VAT, w takich przypadkach odbiorca płatności może się uwolnić od odpowiedzialności solidarnej za niezapłacony przez sprzedawcę podatek, gdy:

• dokona płatności na rachunek VAT sprzedawcy wskazanego na fakturze w kwocie otrzymanej na rachunek VAT albo
• zwróci otrzymaną płatności na rachunek VAT podatnika, od którego otrzymał tę płatność, niezwłocznie po powzięciu informacji o jej otrzymaniu, w kwocie otrzymanej na rachunek VAT.

Czynności tych należy dokonać niezwłocznie po powzięciu przez dany podmiot informacji o otrzymaniu płatności. Jak przy tym wyjaśnił Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 22 maja 2018 r. (sygn. 0114-KDIP1-1.4012.247.2018.1.RR):

(…) ustawodawca w tym zakresie nie wskazuje wprost okresu, w ciągu którego ma nastąpić dokonanie płatności na rachunek VAT dostawcy towarów lub usługodawcy wskazanego na fakturze albo zwrotu otrzymanej płatności na rachunek VAT podatnika, od którego otrzymano tę płatność. Zatem warunek wyłączenia ww. odpowiedzialności w sytuacji jeżeli Wnioskodawca w terminie nie dłuższym niż 5 dni roboczych od daty potwierdzenia przez bank wpływu należności (o ile termin ten będzie niezwłoczny), przekaże każdą otrzymaną należność wierzycielowi, również stosując do tego przelew w systemie podzielonej płatności - zostanie spełniony.

Podstawa prawna:

• art. 108a ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1221; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 650

Tomasz Krywan 

doradca podatkowy, autor komentarza do VAT 2018 wydanego przez INFOR PL S.A.