Pracownicze plany kapitałowe - nowa forma oszczędzania

Sejm uchwalił 4 października 2018 r. ustawę o pracowniczych planach kapitałowych (PPK). Jest to nowa forma dobrowolnego oszczędzania. Nowy system będzie finansowany zarówno przez pracownika, jak i przez pracodawcę oraz budżet państwa. Obejmie on zatrudnione osoby podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Pracownicze plany kapitałowe (PPK) to nowy, powszechny i prywatny system długoterminowego gromadzenia oszczędności w ramach III filaru systemu emerytalnego, na który mają składać się zarówno pracownicy, pracodawcy, jak i budżet państwa. Jego wprowadzenie uzasadnia się przede wszystkim tym, że:

• większość Polaków nie odkłada pieniędzy na starość, a wysokość przyznawanych w przyszłości emerytur w wielu przypadkach może być niewystarczająca,
• zachodzące procesy demograficzne (głównie starzejące się społeczeństwo i wydłużanie się średniego trwania życia negatywnie oddziałują na stabilność finansową Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Pojęcie podmiotu zatrudniającego

Celem PPK jest dodatkowe i systematyczne oszczędzanie środków pieniężnych przez ich uczestników z przeznaczeniem na wypłatę po osiągnięciu 60. roku życia. Powszechność systemu PPK nakłada na podmioty zatrudniające obowiązek zawierania z instytucją finansową umowy o zarządzanie PPK. Przy czym obowiązek ten będzie wprowadzany stopniowo, tj.:

• od 1 lipca 2019 r. - dla podmiotów, które zatrudniają co najmniej 250 osób,

• od 1 stycznia 2020 r. - dla podmiotów zatrudniających co najmniej 50 osób,

• od 1 lipca 2020 r. - dla podmiotów zatrudniających co najmniej 20 osób,

• od 1 stycznia 2021 r. - dla pozostałych podmiotów oraz osób zatrudnionych w jednostkach sektora finansów publicznych.

Pojęcie podmiotu zatrudniającego w myśl projektu ustawy o PPK obejmuje pracodawców w rozumieniu Kodeksu pracy, zleceniodawców, nakładców, rolnicze spółdzielnie produkcyjne, spółdzielnie kółek rolniczych i podmioty, w których działają rady nadzorcze, jeżeli ich członkowie są wynagradzani z tytułu pełnienia tych funkcji.

Zawarcie umowy o prowadzenie PPK

Umowa o zarządzanie PPK będzie zawierana, z instytucją finansową, którą podmiot zatrudniający wybiera:

• w porozumieniu z działającą u niego zakładową organizacją związkową,
• w porozumieniu z reprezentacją osób zatrudnionych wyłonioną w trybie przyjętym u danego pracodawcy, w sytuacji gdy nie funkcjonuje u niego żaden związek zawodowy.

Wyboru, o którym mowa wyżej, dokonuje się:

• na podstawie oceny proponowanych przez instytucje finansowe warunków zarządzania środkami gromadzonymi w PPK, ich efektywności w zarządzaniu aktywami oraz posiadanego przez nie doświadczenia w zarządzaniu funduszami inwestycyjnymi lub funduszami emerytalnymi,
• mając także na uwadze najlepiej rozumiany interes osób zatrudnionych.

Jeżeli na miesiąc przed upływem terminu, w którym istnieje obowiązek zawarcia umowy o zarządzanie PPK, nie zostanie osiągnięte porozumienie ze związkiem zawodowym lub przedstawicielem załogi, wówczas podmiot zatrudniający wybiera, jako ww. instytucję finansową tę, która oferuje najbardziej korzystne warunki zarządzania środkami gromadzonymi w PPK, z uwzględnieniem wspomnianych wcześniej przesłanek.

Pracodawcy będą tworzyć PPK dla zatrudnionych osób podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tych tytułów w Rzeczypospolitej Polskiej, w rozumieniu ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Podmiot zatrudniający zawiera umowę o prowadzenie PPK w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej po upływie 3 miesięcy zatrudnienia w jego zakładzie, nie później niż do 10. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin 3 miesięcy zatrudnienia, chyba że:

• zatrudniony zadeklaruje przed upływem tego terminu niedokonywanie wpłat do PPK, na podstawie deklaracji złożonej w formie pisemnej, albo
• stosunek prawny łączący strony ulegnie zakończeniu.

Zasady przystępowania i występowania z PPK przez zatrudnionych

Oszczędzanie w PPK dla zatrudnionych będzie dobrowolne. Co prawda każdy zatrudniony zostanie zapisany do programu automatycznie, jednak będzie mógł się z niego wycofać przez złożenie pracodawcy pisemnej deklaracji o rezygnacji z dokonywania wpłat na PPK. Taka deklaracja będzie wymagana co 4 lata - o ile oczywiście zatrudniony nadal nie będzie chciał być objęty PPK.

Uczestnik PPK, który zrezygnował z udziału w programie, w każdym momencie będzie mógł ponownie do niego przystąpić.

Z obowiązku utworzenia PPK zwolnieni będą pracodawcy, którzy posiadają utworzone pracownicze programy emerytalne (PPE), opłacając składkę na rzecz zatrudnionego w wysokości minimum 3,5% wynagrodzenia. Zwolnienie to obwarowane jest dodatkowymi warunkami, jednym z nich jest przystąpienie do PPE co najmniej 25% osób zatrudnionych.

Podstawowe i dodatkowe wpłaty do PPK

Wpłata podstawowa do PPK, obliczana od wynagrodzenia zatrudnionej osoby, stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, wyniesie odpowiednio:

• 2% wynagrodzenia - od uczestnika programu i

• 1,5% wynagrodzenia - od podmiotu zatrudniającego.

Wpłata wnoszona przez zatrudnionego może wynosić mniej niż 2% wynagrodzenia, ale nie mniej niż 0,5%, jeżeli jego zarobki osiągane z różnych źródeł w danym miesiącu nie przekroczą kwoty odpowiadającej 1,2-krotności ustawowej płacy minimalnej.

Zauważmy, że ustawodawca przewidział zadeklarowanie wpłaty dodatkowej:

• przez uczestnika PPK - w wysokości do 2% wynagrodzenia.
• przez podmiot zatrudniający - w wysokości do 2,5% wynagrodzenia (poziom tej wpłaty może być różnicowana ze względu na długość okresu zatrudnienia albo na podstawie postanowień regulaminu wynagrodzeń lub układu zbiorowego pracy).

Ze strony państwa przewidziano specjalne wsparcie w postaci:

• jednorazowej "wpłaty powitalnej" w wysokości 250 zł dla każdego uczestnika PPK oraz
• "dopłat rocznych" na poziomie 240 zł, uiszczanych jeżeli kwota wpłat podstawowych i dodatkowych finansowanych przez podmiot zatrudniający oraz uczestnika PPK w danym roku kalendarzowym jest równa co najmniej kwocie wpłat podstawowych należnych od kwoty stanowiącej 6-krotność minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w tym roku. Przy czym ustawodawca wprowadził tu zastrzeżenie, w myśl którego mawiana dopłata przysługuje w przypadku, gdy kwota wpłat podstawowych i dodatkowych finansowanych przez podmiot zatrudniający oraz uczestnika PPK w danym roku kalendarzowym jest równa co najmniej 25% kwoty wpłat podstawowych należnych od kwoty stanowiącej 6-krotność minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w tym roku.

Zasady wypłaty środków zgromadzonych w PPK

Środki zgromadzone w ramach PPK jako prywatna własność uczestników, będą wypłacane zatrudnionym osobom po osiągnięciu, zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn, 60. roku życia, w zależności od ich dyspozycji:

• jednorazowo - w wysokości 25% zgromadzonych środków, zaś pozostałe 75% - w co najmniej 120 miesięcznych ratach (10 lat),

• w formie świadczenia małżeńskiego - przez 120 miesięcy - w takim przypadku środki mają być wypłacane małżonkom wspólnie aż do ich wyczerpania środków, jednak w przypadku śmierci jednego z nich, środki będą przekazywane drugiemu w dotychczasowej wysokości, aż do wyczerpania środków.

Ponadto - przed osiągnięciem 60 roku życia - będzie można wnioskować o wypłatę do 25% środków w przypadku poważnego zachorowania uczestnika PPK, jego małżonka lub dziecka.

Co więcej, możliwe będzie także jednorazowe, wcześniejsze wypłacenie środków z PPK na sfinansowanie wkładu własnego do kredytu np. przy zakupie mieszkania lub domu - z obowiązkiem zwrotu w ciągu 15 lat.

Podstawa prawna:

• art. 3, art. 4, art. 7-10, art. 13 ust. 2-4; art. 16, art. 23, art. 25-27,art. 31-32, art. 133-134, art. 145 ustawy o pracowniczych planach kapitałowych - w chwili oddania numeru do druku oczekiwała na podpis prezydenta

Mariusz Pigulski

ekspert i praktyk, zajmujący się od wielu lat prawem pracy i ubezpieczeń społecznych, absolwent Podyplomowego Studium Prawa Pracy na Uniwersytecie Łódzkim, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowo-płacowej