Wigilia i mikołajkowe paczki a podatek i składki

PYTANIE: Pracodawca planuje zorganizować wigilię dla pracowników i ich rodzin. W ramach uroczystości przewidziany jest poczęstunek, występy artystyczne, rozdanie paczek dla dzieci pracowników oraz przekazanie przedświątecznej pomocy finansowej - wszystko w ramach środków z zakładowego funduszu świadczeń pracowniczych (dalej: ZFŚS). Czy sfinansowanie takiego wieczoru jest dopuszczalne w ramach funduszu? Jeżeli tak, to czy tego rodzaju świadczenia podlegają opodatkowaniu? Czy dofinansowanie paczek dla dzieci powinno podlegać zróżnicowaniu?

ODPOWIEDŹ: Tak, jest to dopuszczalne. W przypadku zorganizowania wigilii pracowniczej nie mają zastosowania kryteria socjalne, a udział w niej nie stanowi dla pracownika podstawy opodatkowania. Inaczej należy traktować paczki świąteczne oraz pomoc finansową, których wartość powinna zostać zróżnicowana w celu uniknięcia objęcia składkami ZUS.

UZASADNIENIE: Z ZFŚS można organizować spotkania kulturalno-oświatowe i sportowo-rekreacyjne dostępne dla wszystkich uprawnionych, jeżeli możliwość taką przewiduje obowiązujący w jednostce regulamin. W tym przypadku nie mają zastosowania kryteria socjalne.

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych przeznaczony jest m.in. na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z jego środków (art. 1 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych; dalej: ustawa o ZFŚS). Działalność socjalna to m.in. usługi świadczone przez pracodawców na rzecz działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej (art. 2 pkt 1 ustawy o ZFŚS). W pojęciu tym mieści się zarówno możliwość finansowania imprez okolicznościowych, jak i wycieczek, rajdów, kuligów, itp.

Możliwość sfinansowania wigilii pracowniczej

Dopuszczalność finansowania imprez integracyjnych z ZFŚS wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z 23 października 2008 r., sygn. akt II PK 74/08, w którym wskazał, że działalność w postaci imprez masowych, takich jak: pikniki, "andrzejki", organizowanie wycieczek - mieści się w pojęciu działalności socjalnej jako rodzaj działalności rekreacyjnej, względnie działalności w postaci różnych form krajowego wypoczynku. Pracodawcy organizujący imprezy zbiorowe dla pracowników mogą je sfinansować ze środków ZFŚS. Z usług takich mogą korzystać wszystkie osoby uprawnione w równym stopniu bez względu na ich sytuację materialną. Takie stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 30 października 2013 r., sygn. akt III AUa 470/2013, uznając, że działalność socjalna pracodawcy nie ogranicza się jedynie do udzielania ulgowych usług i świadczeń z ZFŚS. Może on bowiem również zaspokajać zbiorowe potrzeby zatrudnionych, organizując masowe imprezy, np. zorganizowane wycieczki, spotkania integracyjne, pikniki, "andrzejki".

Ważne są zapisy w regulaminie ZFŚS

Możliwość wydatkowania środków ZFŚS powinna być przewidziana w regulaminie obowiązującym w danej jednostce, gdyż uzgodniony ze związkami zawodowymi lub przedstawicielem pracowników jest on podstawą gospodarowania środkami socjalnymi. Tylko wówczas organizując dla osób uprawnionych imprezę, np. wigilię, pracodawca może pokryć poniesione wydatki ze środków ZFŚS. Koszty obejmować mogą poczęstunek czy zatrudnienie grupy artystycznej.

Udział w wigilii nie jest przychodem pracownika

Udział w imprezie sfinansowanej w całości ze środków ZFŚS stanowi "inne nieodpłatne świadczenie na rzecz pracownika" (art. 12 ust. 1 ustawy z 21 lipca 1999 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych). Z powodu niejednolitości stanowisk sądowych dotyczących kwestii "nieodpłatnego świadczenia", zasadniczego znaczenia nabrał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2014 r., sygn. akt K 7/13, Dz.U. z 2014 r. poz. 947. Trybunał Konstytucyjny w powołanym wyroku wskazał kryteria, które powinny być spełnione, aby świadczenie zostało uznane za przychód:

• po pierwsze, jest ono spełnione za zgodą pracownika (skorzystał z nich w pełni dobrowolnie);
• po drugie, jest ono spełnione w interesie pracownika (a nie w interesie pracodawcy) i przynosi mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść;
• po trzecie, korzyść ta jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, obiektywne kryterium wystąpienia po stronie pracownika przysporzenia majątkowego (korzyści) - nie jest natomiast spełnione, gdy pracodawca proponuje pracownikom udział w spotkaniach integracyjnych czy szkoleniowych, choćby były organizowane poza miejscem pracy (imprezy wyjazdowe). W tym przypadku, nawet jeśli pracownik uczestniczy w spotkaniu dobrowolnie, to po jego stronie nie pojawia się korzyść, choćby w postaci zaoszczędzenia wydatku. Nie sposób bowiem zakładać, że gdyby nie spotkanie zorganizowane przez pracodawcę, pracownik wydał pieniądze na uczestnictwo w takim przedsięwzięciu. Trudno też poważnie utrzymywać, że przychodem pracownika z umowy o pracę czy stosunku służbowego jest możliwość okazjonalnego uczestnictwa w obiedzie czy kolacji, a wartość zjedzonych przez niego potraw i wypitych napojów wyznacza podstawę opodatkowania.

Różnicowanie wartości paczek i innych świadczeń

Inaczej przedstawia się natomiast sprawa dofinansowania paczek przyznawanych dzieciom osób uprawnionych do korzystania z ZFŚS oraz pomocy materialnej. Świadczenia te są indywidualnym świadczeniem, skierowanym do konkretnego adresata. Oznacza to, że ich wartość powinna być uzależniona od kryteriów socjalnych, tj. sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej (art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚŚ). Są też opodatkowane, jeśli ich łączna wartość przekroczy w roku podatkowym kwotę 1000 zł.

Przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu świadczeń socjalnych mogą być uzależnione wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu świadczeń socjalnych. Wykluczone jest przyznawanie ulgowych usług i świadczeń z funduszu świadczeń socjalnych ogółowi zatrudnionych w tej samej wysokości według zasady "każdemu po równo" (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 22 marca 2016 r., sygn. akt III AUa 656/15). Naruszenie tej zasady skutkować będzie koniecznością odprowadzenia składki na ubezpieczenie społeczne, gdyż tylko świadczenia przyznane zgodnie z przepisami o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych są zwolnione z tej składki (§ 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia MPiPS z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe).

PODSTAWY PRAWNE

• art. 1 ust. 1, art. 2 pkt 1, art. 8 ust. 2 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1316; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1669)

• art. 12 ust. 1, art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1509; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1669)

• § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949)

©℗

DARIUSZ DWOJEWSKI

prawnik, wykładowca, doktorant na WPiA Uniwersytetu Śląskiego, specjalista w zakresie prawa pracy, pragmatyk pracowniczych i związków zawodowych, współpracownik firm szkoleniowych i autor wielu publikacji