Plany finansowe - tworzenie, zmiany, ewidencja, grupy wydatków

Wstęp

Plan finansowy stanowi podstawę gospodarki finansowej każdej jednostki sektora finansów publicznych. Przy jego opracowywaniu konieczne jest ścisłe przestrzeganie wyznaczonych ustawowo terminów i określonych etapów. Prawidłowo opracowany plan finansowy wzmacnia sprawność działania jednostki jako całości. Jest dokumentem jawnym i powinien być znany wszystkim pracownikom. Pomoże to wpływać na akceptację i zrozumienie podejmowanych przez kierownictwo decyzji. Plan finansowy jest narzędziem, które wskazuje jednostkom możliwości wydatkowania przyznanych środków. Jednocześnie określa źródła dochodów. Można by powiedzieć, że kreuje przyjętą w danej jednostce politykę finansową. Okres prac przygotowawczych do opracowania projektu planu finansowego, a następnie planu finansowego zawsze spędza sen z oczu księgowym oraz kierownikom jednostek budżetowych.

W planowaniu na 2019 r. mamy nowość. Została wprowadzona nowa podziałka klasyfikacji budżetowej - grupy wydatków. Zarządy jednostek samorządu terytorialnego mają możliwość decydowania o szczegółowości sporządzanych planów finansowych, w zakresie wydatków, swoich jednostek organizacyjnych (jednostek budżetowych). Zmiany mają charakter fakultatywny. W Poradniku zostały przedstawione plusy i minusy zastosowania nowego rozwiązania lub pozostania przy dotychczasowych zasadach. A jednostki, które zechcą skorzystać z możliwości sporządzania planów finansowych jednostek budżetowych w szczegółowości dział, rozdział, grupy wydatków, znajdą w Poradniku gotowy wzór zarządzenia w sprawie poziomu szczegółowości sporządzania planów finansowych na rok 2019.

W Poradniku przedstawione są nie tylko mechanizmy przygotowywania planów finansowych i ich realizacji, ale także nieprawidłowości, które nieraz towarzyszą temu procesowi.

Z Poradnika można dowiedzieć się m.in.:

• jakie zmiany wprowadzono w zakresie planów finansowych jednostek organizacyjnych jednostki samorządu terytorialnego na rok 2019,
• jakie założenia należy przyjąć do opracowania planów finansowych na rok następny,
• jakie terminy obowiązują przy tworzeniu planów finansowych,
• jak dokonywać oceny realizacji planu finansowego,
• jakie konsekwencje może ponieść kierownik jednostki czy główny księgowy za przekroczenie uprawnień w zakresie planów finansowych związane z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych.

Dopełnienie całości stanowi dodatek specjalny zawierający ZESTAW TESTÓW KONTROLNYCH. Za pomocą testów można samodzielnie skontrolować przestrzeganie przepisów w zakresie tworzenia i zmian planów finansowych dochodów i wydatków jednostek budżetowych oraz przychodów i kosztów samorządowych zakładów budżetowych.

Testy z pewnością pozwolą wyeliminować stwierdzone błędy.

Ponadto w związku z tym, że w klasyfikacji budżetowej została wprowadzona nowa podziałka - grupy wydatków (łącznie 26), specjalnie dla Prenumeratorów PORADNIKA przygotowaliśmy

Ściągę księgowego - GRUPY PARAGRAFÓW WYDATKÓW w jednostkach samorządu terytorialnego (DO POBRANIA z www.prb.infor.pl)

1. Podstawy prawne opracowania planów finansowych

Podstawą tworzenia planu finansowego są zapisy ustawy z 29 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: uofp) oraz rozporządzenia Ministra Finansów z 7 grudnia 2010 r. w sprawie sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych (dalej: rozporządzenie w sprawie gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych).

Przepisy uofp w procesie przygotowania, uchwalania i realizacji budżetu określają obowiązujące terminy oraz kompetencje organów jednostki samorządu terytorialnego. Organem stanowiącym jest rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa, natomiast organem wykonawczym jest:

• zarząd - w powiecie i województwie,
• wójt (burmistrz, prezydent miasta) - w gminie.

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę proceduralną, w której ustala tryb prac nad projektem uchwały budżetowej (art. 234 uofp). Uchwała powinna zawierać kompleksowe określenie procedury budżetowej, w szczególności ustalenie czynności dotyczących wstępnego przygotowania projektu, oraz regulacje związane z trybem uchwalania i zmian budżetu w danej jednostce samorządu terytorialnego (np. terminy składania wniosków, wymogi dotyczące uzasadnienia i materiałów informacyjnych, tryb prac merytorycznych komisji rady i sejmiku). W każdym elemencie muszą być one zgodne z ogólnymi przepisami proceduralnymi i kompetencyjnymi określonymi w uofp.

Tok prac związanych z procedurą budżetową rozpoczyna etap przygotowania projektu uchwały budżetowej. Jest to wyłączna kompetencja organu wykonawczego. Projekt uchwały jest przyjmowany w drodze zarządzenia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) lub uchwały zarządu (powiatu, województwa). Powinien być opracowany z uwzględnieniem elementów obligatoryjnych i fakultatywnych uchwały budżetowej określonych przez ustawodawcę w art. 235 uofp. Prognozowane dochody budżetowe powinny być zamieszczone:

• w układzie działów klasyfikacji budżetowej,
• w podziale na dochody bieżące i majątkowe (ogółem i w ramach każdego działu),
• ze wskazaniem źródeł dochodów bieżących i majątkowych.

Przez dochody bieżące budżetu jednostki samorządu terytorialnego rozumie się dochody budżetowe niebędące dochodami majątkowymi. Wydatki budżetowe odzwierciedlają realizację funkcji, celów i zadań władz publicznych wynikających z przepisów prawa i programów polityki oraz planów finansowych sektora finansów publicznych. W planie wydatków jednostki samorządu terytorialnego w poszczególnych działach i rozdziałach klasyfikacji budżetowej stosuje się podział na wydatki bieżące i majątkowe (art. 236 uofp). Do wydatków majątkowych zalicza się: wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego, a także wydatki inwestycyjne i dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. Wydatkami bieżącymi są wszystkie wydatki, które nie są wydatkami majątkowymi. W planie wydatków bieżących wyodrębnia się:

• wydatki jednostek budżetowych, w tym na wynagrodzenia i składki od nich naliczane oraz na realizację statutowych zadań,
• dotacje na zadania bieżące,
• świadczenia na rzecz osób fizycznych,
• wydatki na programy finansowane z udziałem środków unijnych,
• wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez JST, przypadające do spłaty w danym roku budżetowym,
• obsługę długu jednostki samorządu terytorialnego.

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może ustalić większą szczegółowość planu dochodów i planu wydatków (zgodnie z uchwałą proceduralną). Organ wykonawczy przedkłada organowi stanowiącemu w terminie do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy projekt uchwały budżetowej wraz z uzasadnieniem (art. 238 ust. 1 uofp).

 

Rozporządzenie w sprawie gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych określa:

• • sposób i tryb sporządzania planów finansowych,
  • sposób dokonywania zmian w planach finansowych jednostek budżetowych oraz zatwierdzania tych zmian,
  • tryb pobierania dochodów i dokonywania wydatków państwowych jednostek budżetowych,
  • sposób ustalania nadwyżki środków obrotowych w samorządowych zakładach budżetowych.

Plany finansowe jednostek budżetowych są ściśle powiązane z rocznymi budżetami podmiotów, które je utworzyły. Najczęściej spotykaną formą jednostek samorządowych są jednostki budżetowe. W tej formie funkcjonują zazwyczaj przedszkola, szkoły, ośrodki pomocy społecznej itp. Oznacza to, że wszelkie wydatki tego rodzaju jednostek muszą być realizowane w ramach wcześniej ustalonego planu finansowego. Plan finansowy ustalany jest odrębnie dla dochodów i wydatków danej jednostki. Wynika to z podstawowych cech jednostki budżetowej, tzn. że otrzymane dochody jednostka odprowadza do budżetu, a środki na wydatki pobiera bezpośrednio z budżetu. Plan ten opracowywany jest w układzie:

• dział,
• rozdział,
• paragraf klasyfikacji budżetowej.

Plan finansowy sporządzany jest na okres roku budżetowego, który dla jednostek budżetowych pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Powinien określać szczegółowo potrzeby finansowe poszczególnych jednostek. Stanowi integralny element budżetu jednostki samorządu terytorialnego. A zatem zakres prac związanych z przygotowaniem jego projektu musi przebiegać zgodnie z terminarzem i z wytycznymi organu prowadzącego. Organ prowadzący wskazuje pewne założenia dotyczące planowania wydatków, np.:

• kolejności planowania wydatków,
• wskaźniki,
• metody ustalania poziomu wydatków.

Plan finansowy musi być oparty na danych, które wynikają z rzetelnie przeprowadzonej analizy wykonania planu za rok poprzedni, jak również z potrzeb i zadań wykonywanych przez jednostki budżetowe.

 

 

2. Planowanie w jednostkach podległych jednostce samorządu terytorialnego po zmianach

Na opracowywanie planów finansowych na 2019 r. będą miały wpływ ostatnie zmiany przepisów dotyczące:

• klasyfikacji budżetowej - zmiana z 18 lipca 2018 r.,
• sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowy - zmiana z 18 lipca 2018 r.,
• sprawozdawczości budżetowej - zmiana z 18 lipca 2018 r.

 

2.1. Zmiany w klasyfikacji budżetowej - określenie sposobu grupowania paragrafów wydatków w jednostkach samorządu terytorialnego

W dniu 4 sierpnia 2018 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Finansów z 18 lipca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Nowelizacja dotyczy określenia sposobu grupowania paragrafów klasyfikacji budżetowej w jednostkach samorządu terytorialnego w odniesieniu do art. 236 uofp. Zmiana ta ma na celu uelastycznienie gospodarki finansowej jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego. Ponadto ma uprościć proces planowania oraz wykonywania budżetu jednostek samorządu terytorialnego.

Nowelizacja daje możliwość decydowania przez zarządy jednostek samorządu terytorialnego o szczegółowości sporządzanych planów finansowych, w zakresie wydatków w ich jednostkach organizacyjnych (jednostkach budżetowych).

Paragrafy zostały przyporządkowane do:

• wynagrodzeń i składek od nich naliczanych,
• wydatków związanych z realizacją ich statutowych zadań,
• świadczeń na rzecz osób fizycznych.

Paragrafy w jednostkach samorządu terytorialnego łączą się w grupy podane w tabeli 1.

Nowelizacja ma zastosowanie do planowania na rok 2019.

 

Tabela 1. Grupy wydatków w JST

Rodzaj wydatków	Symbol grupy	Paragrafy wydatków
Wydatki bieżące JST (art. 236 ust. 3 uofp)
Wynagrodzenia i składki od nich naliczane (art. 236 ust. 3 pkt 1 lit. a uofp)	1400	401, 402, 404 do 412, 417, 418 i 478, w połączeniu z czwartą cyfrą "0"
Wydatki związane z realizacją ich statutowych zadań (art. 236 ust. 3 pkt 1 lit. b uofp)	1100	paragrafy wydatków bieżących niezaliczone do pozostałych grup, w połączeniu z czwartą cyfrą "0"
Dotacje na zadania bieżące (art. 236 ust. 3 pkt 2 uofp)	1200	200, 220, 226, 227, 231 do 233, 236, 241, 243, 248 do 259, 262 do 266, 271 do 273, 278, 280 do 283, 288 i 290, w połączeniu z czwartą cyfrą "0"
Świadczenia na rzecz osób fizycznych (art. 236 ust. 3 pkt 3 uofp)	1300	302 do 305, 307, 311, 320, 321 i 324 do 326, w połączeniu z czwartą cyfrą "0"
Wynagrodzenia i składki od nich naliczane, związane z programami finansowanymi środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 uofp)	1401	401, 402, 404 do 412, 417, 418 i 478, w połączeniu z czwartą cyfrą "1", "5", "7", "8"
Wynagrodzenia i składki od nich naliczane, związane ze współfinansowaniem programów z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 uofp)	1402	401, 402, 404 do 412, 417, 418 i 478, w połączeniu z czwartą cyfrą "2", "6", "9"
Wynagrodzenia i składki od nich naliczane, związane z realizacją programów finansowanych środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 uofp)	1403	401, 402, 404 do 412, 417, 418 i 478, w połączeniu z czwartą cyfrą "3", "4"
Wydatki związane z realizacją ich statutowych zadań, związane z programami finansowanymi środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 uofp	1101	paragrafy wydatków bieżących niezaliczone do pozostałych grup, w połączeniu z czwartą cyfrą "1", "5", "7", "8"
Wydatki związane z realizacją ich statutowych zadań, związane ze współfinansowaniem programów z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 uofp)	1102	paragrafy wydatków bieżących niezaliczone do pozostałych grup, w połączeniu z czwartą cyfrą "2", "6", "9"
Wydatki związane z realizacją ich statutowych zadań, związane z realizacją programów finansowanych środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 uofp)	1103	paragrafy wydatków bieżących niezaliczone do pozostałych grup, w połączeniu z czwartą cyfrą "3", "4"
Dotacje na zadania bieżące, związane z programami finansowanymi środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 uofp)	1201	200, 205, 226, 227, 231 do 233, 236, 241, 243, 248 do 259, 262 do 266, 271 do 273, 278, 280 do 283, 288 i 290, w połączeniu z czwartą cyfrą "1", "5", "7", "8"
Dotacje na zadania bieżące, związane ze współfinansowaniem programów z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 ustawy)	1202	200, 205, 226, 227, 231 do 233, 236, 241, 243, 248 do 259, 262 do 266, 271 do 273, 278, 280 do 283, 288 i 290, w połączeniu z czwartą cyfrą "2", "6", "9"
Dotacje na zadania bieżące, związane z realizacją programów finansowanych środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 uofp)	1203	200, 220, 226, 227, 231 do 233, 236, 241, 243, 248 do 259, 262 do 266, 271 do 273, 278, 280 do 283, 288 i 290, w połączeniu z czwartą cyfrą "3", "4"
Świadczenia na rzecz osób fizycznych związane z programami finansowanymi środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 uofp)	1301	302 do 305, 307, 311, 320, 321 i 324 do 326, w połączeniu z czwartą cyfrą "1", "5", "7", "8"
Świadczenia na rzecz osób fizycznych związane ze współfinansowaniem programów z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 uofp)	1302	302 do 305, 307, 311, 320, 321 i 324 do 326, w połączeniu z czwartą cyfrą "2", "6", "9"
Świadczenia na rzecz osób fizycznych, związane z realizacją programów finansowanych środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 uofp)	1303	302 do 305, 307, 311, 320, 321 i 324 do 326, w połączeniu z czwartą cyfrą "3", "4"
Wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez jednostkę samorządu terytorialnego (art. 236 ust. 3 pkt 5 uofp)	1800	802 i 803 paragrafy z dowolną czwartą cyfrą
Obsługa długu jednostki samorządu terytorialnego (art. 236 ust. 3 pkt 6 uofp)	1810	801, 806, 807, 809 i 811 do 813 paragrafy z dowolną czwartą cyfrą
Wydatki majątkowe JST (art. 236 ust. 4 uofp)
Inwestycje i zakupy inwestycyjne (art. 236 ust. 4 pkt 1 uofp)	1600	605, 606, 613, 614, 617, 658, 666, 669 i 680, w połączeniu z czwartą cyfrą "0", "3", "4"
Inwestycje i zakupy inwestycyjne na programy finansowane środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 4 pkt 1 uofp)	1601	605, 606, 613, 614, 617, 658, 666, 669 i 680, w połączeniu z czwartą cyfrą "1", "5", "7", "8"
Współfinansowanie inwestycji i zakupów inwestycyjnych ponoszonych ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 4 pkt 1 uofp)	1602	605, 606, 613, 614, 617, 658, 666, 669 i 680, w połączeniu z czwartą cyfrą "2", "6", "9"
Wydatki o charakterze dotacyjnym na inwestycje i zakupy inwestycyjne (art. 236 ust. 4 pkt 1 uofp)	1610	619 do 623, 630, 656, 657, 659 i 661 do 665, w połączeniu z czwartą cyfrą "0", "3", "4"
Wydatki o charakterze dotacyjnym na inwestycje i zakupy inwestycyjne na programy finansowane środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 4 pkt 1 uofp)	1611	619 do 623, 625, 630, 656, 657, 659 i 661 do 665, w połączeniu z czwartą cyfrą "1", "5", "7", "8"
Wydatki o charakterze dotacyjnym na współfinansowanie inwestycji i zakupów inwestycyjnych ponoszonych ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 4 pkt 1 ustawy)	1612	619 do 623, 625, 630, 656, 657, 659 i 661 do 665, w połączeniu z czwartą cyfrą "2", "6", "9"
Zakup i objęcie akcji i udziałów (art. 236 ust. 4 pkt 2 uofp)	1620	601 paragrafy z dowolną czwartą cyfrą
Wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego (art. 236 ust. 4 pkt 3 uofp)	1630	603 paragrafy z dowolną czwartą cyfrą

 

Ponadto przy planowaniu na 2019 r. należy uwzględnić zmiany w klasyfikacji budżetowej wynikające z rozporządzenia Ministra Finansów z 18 kwietnia 2018 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Część zmian wchodzi w życie dopiero 1 stycznia 2019 r., np. uchylenie rozdziałów: 50002, 70012, 71016, 71018, 71019, 80141, 92603, zmiany brzmienia rozdziałów czy objaśnień: 75408, 80140, 85156, 85213, 90002 oraz dodanie nowych rozdziałów: 85513, 85514, 90025 i 90026. Zmiany mają zastosowanie do opracowania uchwał budżetowych na 2019 r.

 

2.2. Zmiany w zakresie szczegółowości planów finansowych

Do sporządzania planów finansowych na rok 2019 zastosowanie ma rozporządzenie Ministra Finansów z 18 lipca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych. Rozporządzenie to weszło w życie 4 sierpnia 2018 r. Wprowadzone zmiany dotyczą szczegółowości planów finansowych samorządowych jednostek budżetowych. Przed nowelizacją plany finansowe samorządowych jednostek budżetowych były sporządzane wyłącznie w szczegółowości:

dział

rozdział

paragraf

 

Taka szczegółowość planów wymaga dokonywania wielu zmian w trakcie roku budżetowego (zmiany te dotyczą często kilku złotych i dokonywane są w tej samie grupie paragrafów). Dodatkowo kierownicy samorządowych jednostek budżetowych, w terminie 7 dni od dnia dokonania zmiany w planach finansowych, muszą zawiadamiać o nich zarząd jednostki samorządu terytorialnego. Procedura ta jest więc pracochłonna.

Po nowelizacji projekty planów finansowych sporządza się:

1) w zakresie dochodów w szczegółowości^*:

dział

rozdział

paragraf

 

2) w zakresie wydatków w szczegółowości^*:

dział

rozdział

paragraf

albo

dział

rozdział

grupa paragrafów

^* Podziałki są określone w rozporządzeniu Ministra Finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych.

 

Wprowadzone zmiany mają charakter fakultatywny. Wyboru poziomu szczegółowości projektów planów finansowych samorządowych jednostek budżetowych dokonuje zarząd jednostki samorządu terytorialnego. Szczegółowość ta nie może być mniejsza niż szczegółowość planu wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Natomiast szczegółowość planów finansowych w zakresie dochodów zostaje taka sama.

 

Decyzja o szczegółowości planów finansowych jest autonomiczną decyzją każdej jednostki samorządu terytorialnego. Jednostki samorządu terytorialnego muszą indywidualnie podjąć decyzję dotyczącą sposobu i szczegółowości dla wszystkich jednostek organizacyjnych.

Powinno to nastąpić w formie zarządzenia wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Zgodnie z § 5 ust. 2a rozporządzenia w sprawie gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych to zarząd jednostki samorządu terytorialnego dokonuje wyboru poziomu szczegółowości projektów planów finansowych samorządowych jednostek budżetowych. Tak więc zarządzenie w sprawie szczegółowości materiałów powinno być wydane w przypadku podjęcia decyzji zarówno o grupowaniu wydatków, jak i o braku grupowania, tzn. opracowania planów finansowych na starych zasadach.

 

Wzór. Zarządzenie w sprawie poziomu szczegółowości sporządzania planów finansowych na 2019 r. - grupowanie wydatków

 

Wzór. Zarządzenie w sprawie poziomu szczegółowości sporządzania planów finansowych na 2019 r. - bez grupowania wydatków

 

Zarządzenie w sprawie poziomu szczegółowości sporządzania planów finansowych powinno być wydane przed rozpoczęciem prac związanych z planowaniem projektu budżetu. W przypadku wskazania w treści zarządzenia roku, na który te zasady obowiązują, konieczne będzie podejmowanie takiego zarządzenia corocznie. Natomiast gdy nie został wskazany rok (2018), zarządzenie powinno mieć zastosowanie do lat następnych. W przypadku zmiany decyzji w zakresie szczegółowości sporządzania planów finansowych zarząd jednostki samorządu terytorialnego powinien wydać nowe zarządzenie w tej sprawie, uchylając jednocześnie dotychczas obowiązujące. Zmiany zasad muszą następować również w okresie przed rozpoczęciem prac nad projektem budżetu.

 

Intencją wprowadzenia nowego rozwiązania polegającego na grupowaniu paragrafów wydatków jest ograniczenie częstotliwości zmian w planach finansowych samorządowych jednostek budżetowych oraz zmniejszenie pracochłonności przy dokonywaniu zmian w planach finansowych. Mniejsza szczegółowość planów finansowych umożliwia bardziej elastyczne zarządzanie. Plany finansowe jednostek budżetowych nie muszą być tak często zmieniane, więc stają się bardziej stabilne. Pracownicy obsługujący zmiany w planach finansowych jednostek oszczędzają czas i wysiłek potrzebny do rejestracji tych zmian.

Należałoby się tylko zastanowić, czy w związku z wprowadzonymi zmianami faktycznie pracochłonność będzie mniejsza, ponieważ wykonanie planów finansowych i tak będzie ewidencjonowane w szczegółowości pełnej klasyfikacji budżetowej.

 

Tabela 2. Argumenty za grupowaniem paragrafów wydatków w planie finansowym i przeciw takiemu grupowaniu

	Argumenty za	Argumenty przeciw
Wynagrodzenia są planowane zgodnie z umowami o pracę z uwzględnieniem nagród jubileuszowych, zwiększenia dodatku za wysługę lat, a ponadto dodatkowe wynagrodzenie roczne jako 8,5% wynagrodzenia	Plan finansowy wydatków grupowany - mniej paragrafów	Kalkulacja na poszczególne wydatki rzeczowe musi być przeprowadzona na poszczególne paragrafy zgodnie z obowiązującymi przepisami
Dokonywanie zmian, bardziej elastyczne zarządzanie	Mniej wniosków o dokonanie zmian, większa elastyczność w realizacji przez kierowników jednostek w przypadku przekroczenia planu finansowego o niewielkie kwoty	Kierownicy jednostek budżetowych będą przywiązywali mniejszą wagę do wydatkowania w poszczególnych paragrafach
Monitoring wykonania planów finansowych	Mniejsza możliwość narażenia się na sankcje związane z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych	Przy wykonywaniu planu finansowego więcej uwagi należy poświęcić temu, aby nie było niebezpieczeństwa braku środków na wszystkie zaplanowane zadania
Plany finansowe bardziej stabilne - rzadziej aktualizowane	Kierownik jednostki może więcej uwagi skupić na realizacji zadań; mniejsza liczba dokumentów i procedur	Główny księgowy sprawdza wydatkowanie po stronie wykonania w poszczególnych paragrafach
Dostosowanie systemów informatycznych	Zmiany w systemach informatycznych, Besti@ i SJO Besti@ będą wprowadzone przez MF	Poniesienie dodatkowych kosztów na aktualizację oprogramowania finansowo-księgowego. Przy skorzystaniu z wprowadzonych rozwiązań jednostki samorządu będą musiały zmodyfikować swoje systemy informatyczne tak, aby plan był "grupowany", a wykonanie, zaangażowanie, zobowiązania wykazywane były do paragrafów

 

Podsumowując podane argumenty, można stwierdzić, że wprowadzone zmiany wpłyną na bardziej elastyczne zarządzanie, co może być pomocne dla kierowników jednostek. Prawdopodobnie pracownicy obsługujący plany będą mieli mniej pracy związanej z ewidencją planu. Natomiast więcej pracy i uwagi trzeba będzie poświęcić na monitoring wykonania wydatków, aby nie dopuścić do przekroczenia planów. Przygotowując kalkulację do opracowania planów, i tak trzeba będzie planować wydatki w rozbiciu na poszczególne paragrafy.

 

Z wyjaśnień RIO….

Dokonanie zmian w uchwale w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej oraz w uchwale w sprawie określenia zakresu i formy informacji o przebiegu wykonania budżetu gminy w związku ze zmianą planowania wydatków budżetowych w grupach paragrafów

Opis stanu faktycznego:

l. Uchwała Rady Gminy … w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej zawiera m.in. zapisy:

• "Kierownicy jednostek budżetowych, zakładów budżetowych, kierownicy referatów Urzędu Gminy i samodzielne stanowiska pracy przedkładają do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy projekty planów wydatków w podziale na wydatki bieżące i wydatki majątkowe w układzie klasyfikacji budżetowej (dział, rozdział, paragraf)";

• "W uchwale budżetowej plan wydatków budżetu Rada Gminy uchwala w szczegółowości: dział, rozdział, paragraf klasyfikacji budżetowej".

2. Uchwała Rady Gminy … w sprawie określenia zakresu i formy informacji o przebiegu wykonania budżetu Gminy …, informacji o kształtowaniu się wieloletniej prognozy finansowej oraz informacji o przebiegu wykonania planów finansowych gminnych osób prawnych za pierwsze półrocze roku budżetowego zawiera m.in. zapis: "Wójt Gminy przygotowuje informację o przebiegu wykonania budżetu Gminy … za pierwsze półrocze roku budżetowego w zakresie planowanych i wykonanych wydatków w podziale na działy, rozdziały i paragrafy klasyfikacji budżetowej".

Czy wobec powyższego, jeżeli wójt gminy zamierza opracować projekt budżetu gminy na 2019 r. w zakresie wydatków w szczegółowości dział, rozdział, grupa paragrafów, wykorzystując możliwość zapisów rozporządzenia Ministra Finansów z 18 lipca 2018 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1394), należy zmienić zapisy w uchwale Rady Gminy w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej w tej kwestii?

Czy w uchwale Rady Gminy w sprawie określenia zakresu i formy informacji o przebiegu wykonania budżetu Gminy …, informacji o kształtowaniu się wieloletniej prognozy finansowej oraz informacji o przebiegu wykonania planów finansowych gminnych osób prawnych należy zmienić zapisy w zakresie planu wydatków, jeżeli budżet na 2019 r. w zakresie wydatków zostanie uchwalony w szczegółowości dział, rozdział, grupa paragrafów?

Stanowisko jednostki:

1. Zgodnie z art. 234 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określa tryb prac nad projektem uchwały budżetowej.

2. Na podstawie art. 266 ust. 2 organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określa zakres i formę informacji o przebiegu wykonania budżetu, informacji o kształtowaniu się wieloletniej prognozy finansowej oraz informacji o przebiegu wykonania planów finansowych gminnych osób prawnych za pierwsze półrocze.

 

Odpowiedź RIO: Odpowiadając na postawione pytania, wskazać należy na następujące okoliczności.

Zgodnie z art. 236 ust. 1 i ust. 5 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 2077 ze zm.) w planie wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego wyszczególnia się, w układzie działów i rozdziałów klasyfikacji budżetowej, planowane kwoty wydatków bieżących i wydatków majątkowych. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może ustalić większą szczegółowość planu wydatków. Rada Gminy …, korzystając z uprawnienia z art. 236 ust. 5 ustawy o finansach publicznych, podjęła uchwałę na podstawie art. 234 pkt 1 ww. ustawy, w której zapisano, że plan wydatków budżetu rada uchwala w szczegółowości: dział, rozdział, paragraf klasyfikacji budżetowej. Zatem wójt nie może opracować projektu budżetu gminy na 2019 r. w zakresie wydatków w szczegółowości dział, rozdział, grupa paragrafów. Jednakże wójt będzie mógł opracować projekt budżetu gminy na 2019 r. w zakresie wydatków w szczegółowości dział, rozdział, grupa paragrafów, w sytuacji gdy Rada Gminy, korzystając z uprawnienia wynikającego z art. 236 ust. 5 ustawy o finansach publicznych zmieni dotychczas obowiązującą uchwałę w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej, zmniejszając szczegółowość planu wydatków w układzie na: dział, rozdział, grupa paragrafów. Ewentualna zmiana przedmiotowej uchwały spowoduje konieczność dokonania zmiany w powyższym zakresie w uchwale Rady Gminy … w sprawie określenia zakresu i formy informacji o przebiegu wykonania budżetu Gminy …, informacji o kształtowaniu się wieloletniej prognozy finansowej oraz informacji o przebiegu wykonania planów finansowych gminnych osób prawnych.

Ponadto wyjaśniam, że wójt gminy nie może opracować projektu budżetu gminy na 2019 r. w zakresie wydatków w szczegółowości dział, rozdział, grupa paragrafów, wykorzystując możliwość zapisów rozporządzenia Ministra Finansów z 7 grudnia 2010 r. w sprawie sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1542 ze zm.). Jak wynika z tytułu tego rozporządzenia, określa ono sposób prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych, nie zaś gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Zgodnie z § 5 ust. 2a rozporządzenia zarząd jednostki samorządu terytorialnego dokonuje wyboru poziomu szczegółowości projektów planów finansowych samorządowych jednostek budżetowych, o której mowa w ust. 2 pkt 2, z tym że szczegółowość ta nie może być mniejsza niż szczegółowość planu wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Zatem szczegółowość planu wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego determinuje określenie przez wójta wyboru poziomu szczegółowości projektów planów finansowych samorządowych jednostek budżetowych, nie zaś odwrotnie.

Źródło: http://bip.kielce.rio.gov.pl

 

Przyjęte zmiany dotyczą szczegółowości planów finansowych samorządowych jednostek budżetowych. Wpisują się one w pakiet zmian mających na celu uelastycznienie gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych. Na potrzebę dokonania zmian wpłynęły wnioski z przeprowadzonej przez Ministerstwo Finansów analizy wśród jednostek samorządu terytorialnego.

Zmiany wpłyną na to, że plany finansowe samorządowych jednostek budżetowych będą znacznie bardziej stabilne (rzadziej aktualizowane), a sporządzanie i zmiany będą mniej czasochłonne. Jednocześnie zmiany nie będą miały wpływu na ciągłość danych dla potrzeb analiz historycznych, gdyż ewidencję wykonania wydatków jednostek budżetowych należy prowadzić jak dotychczas w pełnej szczegółowości (dział, rozdział, paragraf).

 

2.3. Zmiany w sprawozdawczości budżetowej

Nowelizacja rozporządzenia w sprawie klasyfikacji budżetowej oraz rozporządzenia w sprawie gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych odnosi się do szczegółowości prezentacji planowanych kwot wydatków w sprawozdaniu Rb-28S z wykonania planu wydatków budżetowych samorządowej jednostki budżetowej/jednostki samorządu terytorialnego. Dnia 18 lipca 2018 r. Minister Finansów podpisał rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie sprawozdawczości budżetowej.

Wprowadzone zmiany umożliwią prezentację planowanych kwot wydatków jednostek w zależności od przyjętej szczegółowości sporządzanych planów finansowych, w grupach paragrafów albo w paragrafach, określonych w znowelizowanym rozporządzeniu w sprawie klasyfikacji budżetowej. W zakresie szczegółowości prezentacji planowanych wydatków jednostek zmieniono formularz sprawozdania Rb-28S. Została dodana nowa kolumna "grupa paragrafów". Wprowadzone zostały również zmiany w załączniku nr 36 stanowiącym instrukcję sporządzania sprawozdań w zakresie budżetów JST.

Sprawozdania jednostkowe są sporządzane w szczegółowości: dział, rozdział, grupa paragrafów albo dział, rozdział, paragraf; sumowaniu podlegają kwoty wyszczególnione w rozdziałach.

Dane w zakresie planu (po zmianach) wykazuje się w grupach paragrafów albo w paragrafach stosownie do szczegółowości planu finansowego jednostki.

Sprawozdanie Rb-28S na nowym wzorze ma zastosowanie po raz pierwszy za styczeń 2019 r.

 

 

3. Założenia do opracowania planów finansowych na rok następny - wskaźniki, terminy

Organy stanowiące mogą wskazać pewne założenia dotyczące planowania wydatków, np.:

• kolejność planowania wydatków (priorytety),
• wskaźniki,
• metody ustalania poziomu wydatków.

Wówczas kierownicy podległych jednostek - oprócz stosowania się do ogólnych zasad tworzenia budżetu - muszą uwzględnić takie wytyczne.

Podstawą tworzenia planu finansowego jednostki powinny być:

• kalkulacje (stawki, wyliczenia) - dotyczy to zarówno wynagrodzeń pracowników, jak i wydatków rzeczowych,
• dane o wielkościach kosztów stałych poniesionych w poprzednim okresie,
• informacje o zmianach organizacyjnych powodujących zmiany w wielkości zatrudnienia i w wysokości wynagrodzeń pracowników,
• informacje o wydatkach, które będą konieczne do poniesienia w następnym roku budżetowym.

Przedstawiamy podstawowe grupy wydatków i zasady ich kalkulacji.

 

3.1. Plan wydatków w zakresie wynagrodzeń

Najważniejszą pozycją w planie finansowym, którą należałoby planować w pierwszej kolejności, są wynagrodzenia pracowników wraz z pochodnymi. Plan wynagrodzeń ustala się z uwzględnieniem stawek i kwot dodatków wynikających z osobistego zaszeregowania pracowników oraz danych (liczba etatów, stanowiska, liczba przydzielonych godzin ponadwymiarowych) ujętych np. w arkuszu organizacyjnym szkoły.

 

 

Przykład

 

Na podstawie obliczonych wynagrodzeń ustala się kwoty pochodnych od wynagrodzeń, czyli:

• składki na ubezpieczenia społeczne stanowiące koszt pracodawcy (paragraf 411),
• składki na Fundusz Pracy (paragraf 412),
• składki na PFRON (paragraf 414),
• odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (paragraf 444).

 

3.2. Plan wydatków związanych z utrzymaniem jednostki

Bardzo ważne jest, aby zabezpieczyć wydatki niezbędne do utrzymania mienia znajdującego się w zarządzie jednostek. Do takich wydatków należą przede wszystkim:

• zakup energii elektrycznej,
• zakup dostaw gazu,
• zakup energii cieplnej,
• zakup dostaw wody i odprowadzenia ścieków,
• inne wydatki pozwalające na sprawne funkcjonowanie jednostki, zapewniające bezpieczeństwo pracownikom, petentom, uczniom (np.: przeglądy budynku, przeglądy instalacji gazowej, elektrycznej, konserwacje, np. windy w pionie kuchennym czy węzła cieplnego, zakup usług telekomunikacyjnych, internetowych).

Wydatki związane z utrzymaniem budynku można wyliczyć na podstawie średniego zużycia lub średnich wydatków poniesionych w okresie ostatnich 12 miesięcy. Natomiast wydatki na zakup usług telekomunikacyjnych, internetu czy przeglądów budynku i sprzętu ustala się najczęściej na podstawie wysokości wydatków poniesionych w ostatnim okresie. W planie należy uwzględnić ewentualne, możliwe do przewidzenia zmiany wynikające z zawieranych, w następnym roku budżetowym, umów na zakup usług.

 

3.3. Inne wydatki

Przy tworzeniu planów finansowych należy również pamiętać o takich pozycjach, jak:

• wydatki związane ze szkoleniami pracowników (zwłaszcza obowiązkowe szkolenia wynikające z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy czy z rozporządzeń dotyczących poszczególnych kategorii pracowników),
• ubezpieczenie mienia jednostki,
• okresowe badania lekarskie pracowników.

Kwoty wydatków na obowiązkowe szkolenia BHP oraz okresowe badania lekarskie pracowników można ustalić na podstawie informacji uzyskanej od pracownika zajmującego się sprawami kadrowymi o liczbie osób, którym w następnym roku budżetowym upływa termin ważności takich badań i szkoleń.

 

 

4. Materiały do opracowania projektu planu finansowego

Organy prowadzące mogą wskazać pewne założenia dotyczące planowania wydatków, np. wskaźniki, metody ustalania poziomu wydatków. Kierownicy jednostek - oprócz stosowania się do ogólnych zasad tworzenia budżetu - muszą uwzględnić takie wytyczne.

Różne są praktyki dotyczące założeń i przygotowania materiałów planistycznych. Organ wykonawczy może opracować wytyczne w formie zarządzenia i zobligować jednostki do zastosowania się do niego.

 

Wzór. Zarządzenie w sprawie opracowania materiałów planistycznych do projektu uchwały budżetowej

 

5. Metody prognozowania dochodów i wydatków budżetowych

Wraz z wprowadzeniem przez uofp w 2009 r. Wieloletniej Prognozy Finansowej (art. 226-232) planowanie wielkości dochodów jednostek samorządu terytorialnego nabrało nowego znaczenia. Nałożony został wymóg realistycznego określenia m.in. dochodów bieżących i majątkowych danej jednostki samorządu terytorialnego w minimum czteroletniej perspektywie. Jednostki samorządu terytorialnego wykorzystują wszelkie dostępne informacje przyczyniające się do zwiększenia trafności prognoz. Analizując główne źródła dochodów i wydatków budżetowych gminy, można zauważyć, że w dużej mierze zmieniają się one pod wpływem inflacji.

Podstawowymi informacjami wpływającymi na prognozy dochodów i wydatków gmin są dane pochodzące z przyjętych przez rząd założeń makroekonomicznych do projektu budżetu państwa na kolejny rok, takie jak np.:

• planowany wskaźnik wzrostu wynagrodzeń dla nauczycieli,
• prognozowany produkt krajowy brutto,
• prognozowany średnioroczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem.

Informacje te wskazują ogólny kierunek zmian w dochodach i wydatkach, np. tempo wzrostu gospodarczego.

W praktyce przyjmuje się rozwiązania mogące służyć prognozowaniu wielkości poszczególnych dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Chodzi tu o analizę danych z wykonania z lat poprzednich. Istotną rolę odgrywają obwieszczenia Ministra Finansów w sprawie przyszłych stawek podatków i opłat lokalnych. Do podobnych źródeł informacji zaliczyć można komunikaty Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie średniej ceny skupu żyta i średniej ceny sprzedaży drewna.

Istotne są też informacje przekazywane przez Ministra Finansów w sprawie planowanej subwencji ogólnej, informacje o planowanych wpływach z udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz informacje wojewodów w sprawie wstępnego podziału dotacji celowych przekazywanych z budżetu państwa na finansowanie zadań z zakresu administracji rządowej i zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami, a także informacje przekazywane przez inne podmioty dotujące wykonywanie zadań publicznych przez gminy - dotyczyć mogą dotacji na dofinansowanie zadań własnych oraz dotacji na zadania realizowane na podstawie porozumień z organami administracji rządowej.

Najczęściej dochody i wydatki jednostek budżetowych są planowane na podstawie dochodów i wydatków zrealizowanych w poprzednim roku.

 

 

6. Zasady opracowania planu finansowego - jego konstrukcja, etapy, terminy

W pierwszej kolejności kierownicy jednostek organizacyjnych opracowują plany rzeczowe zadań planowanych do wykonania w danym roku. W ten sposób powstają projekty planów finansowych. Dokumenty te są składane do skarbnika danej jednostki samorządu terytorialnego w terminie wyznaczonym przez organ stanowiący. Są to jednak plany o charakterze wstępnym. W tym momencie nie można jeszcze przewidzieć, czy zostaną one zaakceptowane w zaproponowanych wysokościach i strukturze. Dopiero po przejściu kolejnych etapów procedury uchwalania budżetu kierownicy jednostek dowiedzą się, jaką pulą środków publicznych będą dysponować w nadchodzącym roku budżetowym.

 

Tabela 3. Etapy postępowania

Kroki	Czynność	Termin
1.	Organ wykonawczy JST przedkłada organowi stanowiącemu projekt uchwały budżetowej	Do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy
2.	Organ wykonawczy przekazuje jednostce budżetowej informacje o kwotach dochodów i wydatków budżetowych (samorządowy zakład budżetowy o kwotach przychodów i kosztów) przyjętych w projekcie uchwały budżetowej, niezbędne do przygotowania projektu planu finansowego na następny rok	7 dni od przedłożenia projektu uchwały budżetowej organowi stanowiącemu
3.	Przygotowanie projektu planu finansowego, który zapewnia zgodność kwot dochodów i wydatków (a w przypadku samorządowego zakładu budżetowego - kwot przychodów i kosztów) z projektem uchwały budżetowej. Projekt musi być zatwierdzony przez kierownika jednostki budżetowej (samorządowego zakładu budżetowego) i przekazany organowi wykonawczemu JST	30 dni od otrzymania informacji niezbędnych do sporządzenia projektu planu finansowego, nie później jednak niż do 22 grudnia
4.	Organ wykonawczy weryfikuje otrzymany projekt planu finansowego pod względem jego zgodności z projektem uchwały budżetowej i w przypadku stwierdzenia różnic wprowadza odpowiednie zmiany, informując o ich dokonaniu kierownika jednostki budżetowej lub samorządowego zakładu budżetowego	7 dni od otrzymania projektu planu finansowego, nie później jednak niż do 27 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy
5.	Organ stanowiący JST przyjmuje uchwałę budżetową	Do 31 stycznia roku budżetowego
6.	Organ wykonawczy przekazuje jednostce budżetowej informacje o kwotach dochodów i wydatków (samorządowemu zakładowi budżetowemu o kwotach przychodów i kosztów) w celu sporządzenia ostatecznego planu finansowego	21 dni od podjęcia uchwały budżetowej
7.	Kierownik samorządowego zakładu budżetowego sporządza plan finansowy przez dostosowanie projektu planu finansowego do kwot przychodów i kosztów przyjętych w uchwale budżetowej	10 dni od otrzymania informacji
	Kierownik jednostki budżetowej sporządza plan finansowy przez dostosowanie projektów planów finansowych do kwot dochodów i wydatków budżetowych oraz wysokości wydatków na zadania zlecone i wpłat do budżetu przyjętych w uchwale budżetowej	14 dni od otrzymania informacji

 

Wójt (burmistrz) przekazuje informację w różnej formie. Może to być pismo informujące o przyznanych z budżetu kwotach w formie zarządzenia lub pismo informujące na podstawie stosownych przepisów.

 

Wzór. Zarządzenie w sprawie przekazania podległym jednostkom informacji o kwotach dochodów i wydatków tych jednostek oraz wysokości dotacji ujętych w budżecie

 

Poszczególne jednostki organizacyjne mają obowiązek dostosowania projektów swoich planów do uchwały budżetowej.

Ustawa o finansach publicznych określa także zawartość planu finansowego urzędu jednostki samorządu terytorialnego. Obejmuje on:

• wydatki związane z funkcjonowaniem organów jednostki samorządu terytorialnego,
• dotacje dla samorządowych zakładów budżetowych,
• dotacje na rzecz innych jednostek samorządu terytorialnego i ich związków,
• pozostałe dotacje,
• wpłaty do budżetu państwa przeznaczone na zwiększenie części subwencji ogólnej,
• płatności oraz składki na rzecz instytucji krajowych i zagranicznych.

W planie finansowym wojewódzkiej jednostki organizacyjnej innej niż urząd marszałkowski mogą być ujmowane dotacje związane z realizacją programów operacyjnych. W uofp uchwalonej w 2009 r. nie wprowadzono występującego wcześniej obowiązku opracowania układu wykonawczego budżetu. Organ wykonawczy może w jego miejsce opracować plan wykonawczy budżetu, za pomocą którego przekaże jednostkom budżetowym dane dotyczące ustalenia uchwały budżetowej. Podstawę prawną takiego działania stanowi art. 249 ust. 1 pkt 1 uofp. W konsekwencji do kompetencji organu wykonawczego nadal należy podjęcie decyzji o dalszym uszczegółowieniu uchwalonego budżetu. Tym samym uofp wyraźnie określa odpowiedzialność zarządu za mogące wystąpić błędy w gospodarce finansowej w przypadku zaniechania jego opracowania.

 

Wzór. Plan finansowy jednostki budżetowej

 

W zakresie oświaty duży wpływ na opracowanie planów finansowych ma planowanie wydatków na zadania wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki.

Przepisy ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych wyjaśniają wątpliwości związane z wyodrębnieniem przez samorządy środków na zadania wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy dla dzieci i młodzieży w wysokości nie mniejszej niż wynikająca z podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego na realizację zadań. Teraz środki otrzymane na realizację zadań wymagających stosowania specjalnej organizacji mają być przeznaczane na kształcenie specjalne łącznie w ramach jednostki samorządu terytorialnego. Oznacza to, że nie ma obowiązku odnoszenia środków otrzymanych w subwencji do konkretnego niepełnosprawnego ucznia. Podobnie nie ma tego obowiązku w odniesieniu do szkoły.

Przepisy te wprowadziły również wiele innych zmian w finansowaniu oświaty. Przy ustalaniu projektu planu finansowego na 2019 r. należy uwzględnić również zmienione przepisy zawarte w ustawie z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (dalej: Karta Nauczyciela), dotyczące zmiany art. 70a, w zakresie finansowania dokształcania i doskonalenia zawodowego nauczycieli.

 

Tabela 4. Brzmienie art. 70a Karty Nauczyciela przed zmianą i po zmianie

Do 31 grudnia 2018 r.	Od 1 stycznia 2019 r.
W budżetach organów prowadzących szkoły wyodrębnia się środki na dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli z uwzględnieniem doradztwa metodycznego - w wysokości 1% planowanych rocznych środków przeznaczonych na wynagrodzenia osobowe nauczycieli.	W budżetach organów prowadzących szkoły wyodrębnia się środki na dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli - w wysokości 0,8% planowanych rocznych środków przeznaczonych na wynagrodzenia osobowe nauczycieli.

 

Podany przepis nie obejmuje finansowania publicznych placówek doskonalenia nauczycieli i bibliotek pedagogicznych prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego.

 

Organy prowadzące szkoły mają także obowiązki związane ze średnimi wynagrodzeniami nauczycieli. Dodany do ustawy art. 30a Karty Nauczyciela zobowiązał organy prowadzące do przeprowadzania do 20 stycznia każdego roku analizy poniesionych w poprzednim roku kalendarzowym wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości założonych przez państwo średnich wynagrodzeń. W przypadku nieosiągnięcia w roku podlegającym analizie wysokości tych średnich Karta Nauczyciela zobowiązuje organy prowadzące do ustalenia kwoty różnicy i jej wypłaty w formie jednorazowych dodatków uzupełniających w terminie do 31 stycznia roku kalendarzowego następującego po roku, dla którego wyliczono kwotę różnicy. Konsekwencją wprowadzonych zapisów jest dodatkowe obciążenie budżetów JST wydatkami nieprzekładającymi się w żadnym stopniu na efektywność realizacji powierzonych samorządom zadań oświatowych.

Nadzór nad realizacją tego obowiązku ustawodawca powierzył regionalnym izbom obrachunkowym, którym zarząd jednostki samorządu terytorialnego zobowiązany jest przedkładać stosowne sprawozdanie.

Dokument z wewnętrznymi wytycznymi budżetowymi, podobnie jak w przypadku kwestii organizacyjnych, zwykle miewa formę pisma, rzadziej zarządzenia wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Za pośrednictwem tego dokumentu służby finansowe lub oświatowe polecają kierownikom jednostek opracowanie wstępnych projektów planów finansowych na bazie zatwierdzonych arkuszy organizacyjnych, na podstawie których zostają później ustalone limity wydatków ujętych w projekcie uchwały budżetowej. Poza założeniami co do wzrostu wynagrodzeń wytyczne powinny zawierać poziom wydatków pozapłacowych, co bywa ustalane na różne sposoby, a mianowicie na podstawie wykonania roku poprzedniego, limitów kwotowych, limitu wydatków na ucznia lub oddział.

Wykorzystanie tego typu regulacji wewnętrznych w procesie budżetowym usprawnia jego przebieg, zwiększa czytelność całego procesu, a także ogranicza "cięcia" w budżecie oraz konieczność dokonywania zmian w planach finansowych w ciągu roku.

Ustalenie wymiaru zatrudnienia nauczyciela polega na przekształceniu jego godzin widocznych w siatce arkusza (tzw. godzin nominalnych) na uwzględniające czas realizacji poszczególnych powierzonych czynności "godziny uśrednione". Dla zbadania poprawności tego przekształcenia konieczne jest dysponowanie:

• kalendarzem roku szkolnego (rozpoczęcie i zakończenie roku, rozpoczęcie i zakończenie ferii),
• wykazem dni wolnych, świąt,
• w przypadku klas maturalnych - terminem zakończenia zajęć dla maturzystów,
• w przypadku klas realizujących w ramach planu nauczania praktyki - terminem ich rozpoczęcia i zakończenia.

Informacje te są szczególnie istotne, gdyż różnice między godzinami nominalnymi a uśrednionymi dla poszczególnych nauczycieli (w zależności od przydzielonych zajęć) mogą wahać się od kilku do kilkunastu procent. W wielu przypadkach oznacza to, że osoba posiadająca nominalnie więcej niż etat jest w rzeczywistości niepełnozatrudniona. Znaczenie zmiany tego statusu jest niezwykle istotne dla przyszłego planu finansowego.

Zakończenie weryfikacji i zatwierdzenie arkuszy jest pierwszym momentem, w którym możliwe i pożądane jest oszacowanie przyszłych kosztów. Warto w tym miejscu podkreślić, iż paradoksem jest to, że tylko nieliczne samorządy na tym etapie dokonują takiego szacunku. Brak prognozy kosztów projektów dziwi przede wszystkim ze względu na fakt, że jest ona pomocna przy weryfikacji realizowanego planu finansowego w zakresie ostatniego kwartału bieżącego roku kalendarzowego.

Do najczęściej spotykanych zmian w organizacji pracy jednostek można zaliczyć te zmiany, które są wynikiem następujących sytuacji:

• zmiana nauczyciela,
• wystąpienie/zakończenie nauczania indywidualnego,
• wystąpienie/zakończenie urlopu zdrowotnego,
• pojawienie się/likwidacja podziału na grupy,
• korekta liczby oddziałów związana ze zmianą liczby uczniów (szkoły dla dorosłych).

Zmiana nauczyciela skutkuje najczęściej różnicą między zaplanowanym a koniecznym do wypłaty wynagrodzeniem oraz dodatkami/składkami. Nauczanie indywidualne jest związane z koniecznością realizowania dodatkowych godzin przez okres wyznaczony przez orzeczenie. Pojawienie się urlopu zdrowotnego podnosi całkowitą liczbę etatów, a tym samym sumę koniecznych do wypłaty wynagrodzeń. Zmiany liczebności oddziałów szkolnych związane są zwykle z koniecznością uruchomienia lub likwidacji podziałów, co w konsekwencji prowadzi również do zmian w liczbie godzin i poziomie kosztów realizacji arkusza.

 

6.1. Tworzenie planów finansowych w centrach usług wspólnych (CUW)

W wielu gminach została wprowadzona wspólna obsługa administracyjna, finansowa i organizacyjna jednostek budżetowych. Na podstawie nowelizacji ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, konkretnie zapisów w art. 10a-10c, które weszły w życie 1 stycznia 2016 r., zostały utworzone tzw. centra usług wspólnych (CUW). Gmina może zapewnić wspólną obsługę, w szczególności administracyjną, finansową i organizacyjną:

• jednostkom organizacyjnym gminy zaliczanym do sektora finansów publicznych,
• gminnym instytucjom kultury,
• innym zaliczanym do sektora finansów publicznych gminnym osobom prawnym utworzonym na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego

- zwanych jednostkami obsługiwanymi.

Wspólną obsługę mogą prowadzić: urząd gminy, inna jednostka organizacyjna gminy, jednostka organizacyjna związku międzygminnego albo jednostka organizacyjna związku powiatowo-gminnego. Rada gminy dla ww. jednostek obsługiwanych powinna określić w drodze uchwały, w szczególności:

• jednostki obsługujące,
• jednostki obsługiwane,
• zakres obowiązków powierzonych jednostkom obsługującym w ramach wspólnej obsługi.

Zakres wspólnej obsługi nie może obejmować kompetencji kierowników jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych do dysponowania środkami publicznymi oraz zaciągania zobowiązań, a także sporządzania i zatwierdzania planu finansowego oraz przeniesień wydatków w tym planie. Tak więc kierownik jednostki budżetowej nadal dysponuje środkami i sporządza plany finansowe, ale wszystkimi zadaniami z zakresu rachunkowości i sprawozdawczości zajmie się wyłącznie CUW.

Skutek jest taki, że umowa z kontrahentem musi być zawierana przez kierownika jednostki obsługiwanej, a każdy dokument rodzący wydatek musi być przez niego zatwierdzony. Oznacza to, że kierownik jednostki przed wykonaniem dyspozycji przelewu musi pojawić się w jednostce obsługującej, aby te dyspozycje legalnie mogły zostać wykonane. A co z jednostkami (np. zakłady budżetowe i samorządowe instytucje kultury), których plan opiera się na przychodach i kosztach? Ponieważ plan finansowy sporządza kierownik jednostki obsługiwanej, więc tylko on może aktualizować plan finansowy swojej jednostki. W procesie wydatkowania środków publicznych obowiązuje zasada rozdzielenia funkcji dysponenta środków publicznych od wykonawcy wydawanych przez niego dyspozycji. Dysponentem środków publicznych jest osoba, która w imieniu jednostki sektora finansów publicznych ma kompetencje do podejmowania decyzji o wydatkowaniu środków publicznych na określony cel i w określonej wysokości. Dysponentem w tym znaczeniu jest kierownik jednostki sektora finansów publicznych odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej jednostki, zgodnie z ogólną zasadą określoną w art. 53 ust. 1 uofp. Wydane przez dysponenta polecenia wydatkowania środków publicznych są wykonywane przez głównego księgowego, który realizuje związane z tym czynności techniczne (dokonuje płatności gotówką lub rozliczeń w formie bezgotówkowej).

Podpis kierownika jednostki jako osoby odpowiedzialnej za całość gospodarki finansowej tej jednostki (art. 53 ust. 1 uofp), w tym za realizację jej planu wydatków, złożony na:

• umowie - oznacza, że zaciągnął on zobowiązanie w imieniu jednostki, którą reprezentuje (rozdysponował środki publiczne przewidziane w planie finansowym),
• rachunku (fakturze) przedłożonym przez wykonawcę (dostawcę) po zrealizowaniu umowy - oznacza, że kierownik podjął decyzję o dokonaniu wydatku (zapłacie za dostawę/usługę, której wykonanie dokumentuje rachunek/faktura), czyli wydał dyspozycję wypłaty środków publicznych przewidzianych w planie finansowym jednostki.

Jeśli kolejno zobowiązanie i wydatek nie będą mieściły się w planie finansowym jednostki (albo nie będą w nim przewidziane w ogóle lub będą przewidziane w niewystarczającej kwocie), kierownik jednostki jako dysponent środków dopuści się czynów zabronionych przewidzianych w ustawie z 17 grudnia 2014 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (dalej: ustawa o dyscyplinie finansów publicznych):

• art. 11 - naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia,
• art. 15 - naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zaciągnięcie zobowiązania bez upoważnienia określonego planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia.

Przestrzeganie zasad dokonywania wydatków określonych generalnie dla wszystkich typów jednostek finansów publicznych w art. 44 ust. 1-3 uofp powinno być zapewniane przez ustalenie w danej jednostce zasad kontroli zarządczej - w ramach szczegółowych mechanizmów odnoszących się do kontroli operacji finansowych i gospodarczych (komunikat nr 23 Ministra Finansów z 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych). Standardy te obejmują:

• rzetelne i pełne dokumentowanie oraz rejestrowanie operacji finansowych i gospodarczych,
• zatwierdzanie (autoryzację) operacji finansowych przez kierownika jednostki lub osoby przez niego upoważnione,
• podział kluczowych obowiązków,
• weryfikację operacji finansowych i gospodarczych przed realizacją i po niej.

Jakie zatem uprawnienia ma kierownik jednostki po wprowadzeniu wspólnej obsługi? Po wprowadzeniu wspólnej obsługi w samorządzie w dalszym ciągu do kompetencji kierownika jednostki należy:

• podejmowanie decyzji o przeniesieniu wydatków i związane z tym wprowadzanie odpowiednich zmian w planach finansowych,
• sporządzanie, zatwierdzanie planów finansowych i ich przekazanie zarządowi jednostki samorządu terytorialnego,
• dostosowanie projektu planu finansowego do uchwały budżetowej,
• dokonywanie zmian w planie finansowym będące konsekwencją zmian w uchwale budżetowej po otrzymaniu zawiadomienia (np. przez kierownika CUW).

Uprawnienia te, jako podstawa odpowiedzialności za całość gospodarki finansowej, nie mogą zostać przekazane innemu podmiotowi (np. kierownikowi CUW). Jeżeli jednak uchwałą powołującą CUW zostaną przekazane niektóre obowiązki - z zakresu rachunkowości i sprawozdawczości - są one przekazywane w całości. Samorząd nie może przenieść wyłącznie obowiązków z zakresu rachunkowości, pozostawiając np. sprawozdawczość w szkole.

Kierownik jednostki dokonuje dyspozycji w odniesieniu do środków publicznych, natomiast odpowiedzialność ponosi kierownik jednostki obsługującej.

Obszarem związanym z wykonywaniem planów finansowych, który w kontekście wspólnej obsługi nabiera szczególnej istotności, jest kontrola stanu wykorzystania planu finansowego. W sytuacji, w której kierownicy jednostek nie mają własnych służb księgowych, znacznie wzrasta prawdopodobieństwo przekroczenia planu finansowego na etapie zaangażowania (zobowiązań prawnych) oraz wykonania wydatków. Należy dążyć do wdrożenia w jednostkach objętych wspólną obsługą narzędzia pozwalającego kierownikom jednostek na uzyskanie w każdym czasie informacji o aktualnym (na dany dzień) stanie wykorzystania planu wydatków. Optymalnym narzędziem tego rodzaju jest moduł systemu finansowo-księgowego służący ewidencji zaangażowania planu wydatków (zobowiązań prawnych wynikających z zawartych umów oraz z innych dokumentów rodzących zobowiązania prawne) powiązany z modułem, w którym prowadzone są księgi rachunkowe. Moduł taki pozwala na uzyskanie informacji o wysokości planu finansowego, wykonaniu wydatków oraz zaangażowaniu prawnym planu, a poprzez zestawienie tych wartości na uzyskanie informacji o wolnej kwocie planu finansowego w poszczególnych podziałkach klasyfikacji budżetowej. Wdrożenie takiego modułu w poszczególnych jednostkach objętych obsługą pozwoliłoby na wprowadzanie bezpośrednio w jednostkach dokumentów rodzących zobowiązania prawne oraz dokumentów rodzących zobowiązania księgowe, a także zapewniało kierownikom jednostek informację o stanie wykorzystania planu.

Kwestię dopuszczalności umieszczenia w planie finansowym jednostki obsługującej środków na dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli organy kontrolne (RIO) sugerują rozważać również w szerszym, pozafinansowym, kontekście, tj. wykraczającym poza strefę regulacji prawnych o stricte finansowym charakterze. Do zadań dyrektora szkoły należy m.in. pełnienie funkcji kierownika zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole. To on decyduje w sprawach zatrudniania, przyznawania nagród oraz wymierzania kar. On także kieruje działalnością szkoły lub placówki i reprezentuje ją na zewnątrz. A zatem dyrektor może w pełni samodzielnie dokonywać wszelkich czynności z zakresu prawa pracy. W związku z tym z pewnością do wyłącznej kompetencji dyrektora szkoły (placówki) należy zawieranie umów z nauczycielami w sprawie pokrycia kosztów doskonalenia zawodowego. Skoro tak, to logicznym tego następstwem jest okoliczność, że aby faktycznie zapewnić wykonanie wspomnianej umowy (m.in. wypłacenie środków), dyrektor szkoły musi posiadać pełnię kompetencji w zakresie dysponowania środkami finansowymi na realizację tego zadania.

 

6.2. Tworzenie planów finansowych dla wydzielonego rachunku dochodów oświatowej jednostki budżetowej (placówki oświatowej)

Samorządowe jednostki budżetowe prowadzące działalność określoną w ustawie z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe zgodnie z art. 223 ust. 1 uofp mogą gromadzić na wydzielonym rachunku dochody określone w uchwale przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, pochodzące w szczególności:

1) ze spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej,

2) z odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie albo użytkowaniu jednostki budżetowej.

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego powinien określić w szczególności:

1) jednostki budżetowe, które gromadzą dochody,

2) źródła, z których dochody są gromadzone na rachunku,

3) przeznaczenie dochodów, z tym że dochody wraz z odsetkami nie mogą być przeznaczone na finansowanie wynagrodzeń osobowych,

4) sposób i tryb sporządzania planu finansowego dochodów i wydatków nimi finansowanych, dokonywania zmian w tym planie oraz ich zatwierdzania.

Wydatki z wydzielonego rachunku dochodów mogą być dokonywane do wysokości kwot zgromadzonych dochodów, w ramach planu finansowego.

Środki finansowe pozostające na tym rachunku na dzień 31 grudnia roku budżetowego odprowadza się na rachunek budżetu jednostki samorządu terytorialnego w terminie do 5 stycznia następnego roku.

Plan finansowy dla wydzielonego rachunku dochodów własnych i wydatków oświatowych jednostek budżetowych opracowuje się w jednostce budżetowej oddzielnie. Stanowi odrębny załącznik do uchwały budżetowej (art. 214 pkt 2 uofp).

Co ważne, dochody gromadzone w samorządowych jednostkach oświatowych na wydzielonym rachunku nie podlegają w ciągu roku budżetowego odprowadzeniu na rachunek budżetu jednostki samorządu terytorialnego, a więc nie przekształcają się po zrealizowaniu kasowym (w momencie ich wpływu na rachunek bankowy) w dochody budżetowe. Fakt ten powinien zostać rozplanowany w dziale i rozdziale właściwym dla rodzaju działalności określonym w przepisach o klasyfikacji budżetowej. Zabezpieczenie odpowiedniego planu tych wydatków musi nastąpić już na etapie projektu uchwały budżetowej.

 

Przykład

Przykład

 

6.3. Tworzenie planów finansowych w zakładach budżetowych

Samorządowy zakład budżetowy odpłatnie wykonuje zadania, a koszty swojej działalności pokrywa z przychodów własnych. Podstawą gospodarki finansowej samorządowego zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody, w tym:

• dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego,
• koszty i inne obciążenia,
• stan środków obrotowych,
• stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu,
• rozliczenia z budżetem jednostki samorządu terytorialnego.

Samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacje:

• przedmiotowe,
• celowe na zadania bieżące finansowane z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej,
• celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.

Dotacje dla samorządowego zakładu budżetowego, z wyłączeniem dotacji pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, nie mogą przekroczyć 50% kosztów jego działalności. Samorządowy zakład budżetowy ma obowiązek wpłaty do budżetu jednostki samorządu terytorialnego nadwyżki środków obrotowych, ustalonej na koniec okresu sprawozdawczego, chyba że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego postanowi inaczej.

W planie finansowym samorządowego zakładu budżetowego można dokonywać zmian w ciągu roku w przypadku realizowania przychodów i kosztów wyższych niż planowane, ale pod warunkiem, że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu jednostki samorządu terytorialnego ani zwiększenia dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

 

Wzór. Plan przychodów i kosztów samorządowego zakładu budżetowego

 

Dotacje celowe udzielone samorządowemu zakładowi budżetowemu z budżetu jednostki samorządu terytorialnego mogą być wykorzystywane wyłącznie na cele, na które zostały przyznane. Dotacje te, w części, w jakiej nie zostały wykorzystane w roku budżetowym, podlegają zwrotowi do budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Samorządowe zakłady budżetowe prowadzą ewidencję kosztów realizacji inwestycji umożliwiającą ustalenie źródeł finansowania inwestycji, wielkości zaangażowania środków, w tym otrzymanych z budżetu dotacji. W przypadku realizowania przez samorządowy zakład budżetowy przychodów niższych od zaplanowanych realizacja odpowiednio niższych kosztów następuje bez konieczności dokonywania zmian planu finansowego. Realizacja planu kosztów polegająca na przeniesieniach między paragrafami, z uwzględnieniem ograniczeń określonych prawem, nie wymaga dokonywania zmian planu finansowego samorządowego zakładu budżetowego. Ograniczeniem może być dokonywanie zmian w ciągu roku w przypadku realizowania przychodów i kosztów wyższych niż planowane, pod warunkiem że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu jednostki samorządu terytorialnego ani zwiększenia dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego (art. 15 ust. 8 uofp).

Planowany stan środków obrotowych działalności samorządowego zakładu budżetowego na koniec roku nie może przekraczać 1/6 rocznych planowanych na rok następny kosztów wynagrodzeń i pochodnych od wynagrodzeń. Faktyczny stan środków obrotowych samorządowego zakładu budżetowego na koniec roku ustala się jako różnicę między sumą stanu środków obrotowych na początek roku i przychodów należnych związanych z prowadzoną działalnością a sumą opłaconych kosztów, zobowiązań i nieponiesionych wydatków na inwestycje finansowane ze środków własnych, ujętych w zatwierdzonym planie finansowym samorządowego zakładu budżetowego, z zastrzeżeniem, że dotacje celowe udzielone samorządowemu zakładowi budżetowemu z budżetu jednostki samorządu terytorialnego mogą być wykorzystywane wyłącznie na cele, na które zostały przyznane, a dotacje w części, w jakiej nie zostały wykorzystane w roku budżetowym, podlegają zwrotowi do budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

W celu ustalenia wpłaty do budżetu z tytułu nadwyżki środków obrotowych do planowanego i faktycznego stanu środków obrotowych samorządowego zakładu budżetowego nie zalicza się otrzymanych darowizn pieniężnych.

Uchwała budżetowa nie jest właściwa do zawarcia ustaleń w zakresie uchwalenia stawek dotacji przedmiotowych. Następuje to w odrębnej uchwale. Stawki dotacji przedmiotowych ustala organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego (art. 219 ust. 4 uofp). Ustalone stawki powinny mieć oparcie w postaci wyników dokonanych wyliczeń składających się na kalkulację jednostkową danego produktu (usługi).

 

Zarządy jednostek samorządu terytorialnego przekazują kierownikom podległych samorządowych zakładów budżetowych, w terminie 7 dni od dnia przekazania projektu uchwały budżetowej organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego, informacje o kwotach przychodów i kosztów przyjętych w projekcie uchwały budżetowej w szczegółowości określonej przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego w celu opracowania projektów planów finansowych.

Projekty planów finansowych zapewniające zgodność kwot przychodów i kosztów z projektem uchwały budżetowej zatwierdzają kierownicy samorządowych zakładów budżetowych. Następnie przekazują je zarządowi jednostki samorządu terytorialnego w terminie 30 dni od dnia otrzymania informacji o kwotach przychodów i kosztów przyjętych w projekcie uchwały budżetowej, nie później niż do 22 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy. Zarząd jednostki samorządu terytorialnego weryfikuje otrzymane projekty planów finansowych samorządowych zakładów budżetowych. Zweryfikowany projekt planu finansowego stanowi podstawę gospodarki finansowej od 1 stycznia roku budżetowego do dnia uchwalenia uchwały budżetowej.

Projekty planów finansowych oraz plany finansowe samorządowych zakładów budżetowych sporządza się w szczegółowości: dział, rozdział i paragraf.

 

6.4. Planowanie zadań zleconych

Jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty i województwa) wykonują zarówno zadania własne, jak i zadania zlecone z zakresu działania innych jednostek sektora finansów publicznych. Na realizację zadań zleconych samorządy otrzymują z budżetu państwa dotacje celowe. Ich wysokość powinna zapewnić pełną i terminową realizację tych zadań. Planowana kwota dotacji na zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego odrębnymi ustawami (w podziale na dotacje na zadania gmin, powiatów i województw samorządowych) jest określana corocznie w załączniku do ustawy budżetowej. Ponieważ realizacja tych zadań przez jednostki samorządu terytorialnego jest obowiązkiem ustawowym, jednostki te nie mogą odmówić ich wykonywania nawet wtedy, gdy uznają, że środki otrzymane z budżetu państwa są niewystarczające. W takiej sytuacji jednostki samorządu terytorialnego mogą dochodzić zwrotu wydatkowanych środków własnych na realizację zadań zleconych, ale w związku z brakiem standaryzacji tych zadań utrudnione jest wykazanie przed sądem, że kwota dotacji była niewystarczająca.

Główną rolę w procesie planowania dotacji celowych na zadania zlecone odgrywa Minister Finansów. Jest on odpowiedzialny za sprawy związane z finansowaniem jednostek realizujących zadania objęte budżetem państwa i finansowaniem samorządu terytorialnego, w tym również za sprawy systemowe związane z przygotowywaniem propozycji zmian w zakresie finansów publicznych i dochodów jednostek samorządu terytorialnego.

Środki ujęte w budżetach wojewodów lub zaplanowane w rezerwach celowych zapewniają regulowanie na bieżąco zobowiązań wobec osób uprawnionych do otrzymywania różnego rodzaju świadczeń i refundacji, w tym m.in.:

• świadczenia wychowawczego (Program Rodzina 500+),
• świadczenia z funduszu alimentacyjnego,
• zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej oraz dopłat do krajowych autobusowych przewozów pasażerskich z tytułu stosowania ustawowych ulg.

Wypłaty te są realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego jako zadania zlecone, a źródłem ich finansowania są dotacje z budżetu państwa. Oprócz tego jednostki samorządu terytorialnego muszą niejednokrotnie angażować środki własne na współfinansowanie tych zadań. Wprowadzona została jednolita metoda obliczania dotacji na zadania z zakresu spraw obywatelskich. Nie rozwiązuje ona jednak problemu finansowania tych zadań.

 

Przykład planowania zadań zleconych

Decyzją wojewody z 30 czerwca 20… r. zostały zwiększone środki świadczenia wychowawczego (Program Rodzina 500+) w wysokości 500 000 zł. Dotychczasowy plan finansowy na ten cel wynosił 6 500 000 zł. Decyzja została przekazana do samorządu 5 lipca. Rada gminy obradowała 29 czerwca. Nie mogła więc zwiększyć tych środków uchwałą. Na podstawie art. 257 uofp w toku wykonywania budżetu zarząd może dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego polegających na zmianach planu dochodów i wydatków związanych ze zmianą kwot lub uzyskaniem dotacji przekazywanych z budżetu państwa, z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych. Od 30 czerwca wójt (burmistrz) przebywał na zwolnieniu lekarskim, w związku z czym nie mógł wprowadzić tych zmian zarządzeniem. Tak więc w sprawozdaniach Rb-28S i Rb-50 plan na koniec okresu sprawozdawczego wynosił 6 500 000 zł i nie był zgodny z planem dotacji wojewody. Jednostka samorządu terytorialnego musi wykazywać w sprawozdawczości plan finansowy zgodnie z własnym budżetem. Do sprawozdania Rb-50 należy załączyć stosowne wyjaśnienie.

 

6.5. Zasady tworzenia planów finansowych państwowych jednostek budżetowych

Budowa planu finansowego państwowej jednostki budżetowej rozpoczyna się jeszcze przed faktyczną jego konstrukcją. Procedura prognostyczna rozpoczyna się od sporządzenia materiałów planistycznych do projektu ustawy budżetowej.

Podstawą do opracowania projektu oraz planów finansowych państwowych jednostek budżetowych jest nota budżetowa - tak potocznie nazywa się rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie trybu opracowywania projektu budżetu państwa. W nocie budżetowej Minister Finansów określa:

• harmonogram prac budżetowych,
• wzory formularzy planistycznych, na których resorty i inne instytucje finansowe z budżetu państwa będą przekładać Ministrowi Finansów informacje i propozycje do budżetu państwa,
• zasady planowania poszczególnych rodzajów wydatków.

Nota budżetowa obowiązuje tylko przez rok. Dla każdego cyklu budżetowego Minister Finansów ustala od nowa tryb i harmonogram prac. Nota budżetowa jest wydawana przez Ministra Finansów w kwietniu bądź na początku maja każdego roku kalendarzowego. Minister Finansów w nocie budżetowej określa, komu (poprzez wskazanie beneficjentów) i w jakim terminie ma dostarczyć materiały do opracowania procedury budżetowej. Minister Finansów zbiera te materiały i robi przymiarkę do przyszłego budżetu. Następnie na tej podstawie przedkłada Radzie Ministrów właściwy projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem oraz dochodami i wydatkami organów wskazanych w art. 139 ust. 2 uofp: Minister Finansów włącza (są to te części budżetu państwa, w której minister finansów włącza, a nie koryguje!) do projektu ustawy budżetowej dochody i wydatki Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Trybunału Konstytucyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego wraz z wojewódzkimi sądami administracyjnymi, Krajowej Rady Sądownictwa, sądownictwa powszechnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego i Państwowej Inspekcji Pracy.

Zgodnie z przepisem noty budżetowej zagregowano planowanie niektórych wydatków bieżących w paragrafie 400 "Grupa wydatków bieżących jednostki". Paragraf ten ma zastosowanie do całego budżetu państwa, zarówno do dysponentów części budżetowych, jak i do dysponentów niższych stopni. Grupa ta powinna wystąpić w materiałach planistycznych, projektach planów finansowych i planach finansowych poszczególnych jednostek, czyli ma zastosowanie wyłącznie do planowania: do projektu planu, planu oraz planu po zmianach.

Paragraf 400 występuje w planowaniu, natomiast wykonanie odbywa się już w szczegółowych paragrafach wchodzących w zakres paragrafu 400, wskazanych w nocie budżetowej na dany rok. Rozwiązanie to ma na celu uproszczenie procesu planowania oraz wykonywania budżetu. Ograniczenie decyzji o zmianach planu wydatków w zakresie paragrafów związanych z bieżącym funkcjonowaniem jednostek przyczynia się do zmniejszenia obciążeń dysponentów w procesie realizacji budżetu.

Od 24 kwietnia 2018 r. obowiązuje zmiana objaśnień do paragrafu 400: Paragraf ma zastosowanie do planowania w zakresie określonym w odrębnych przepisach. Paragraf nie dotyczy wydatków niewygasających z upływem roku budżetowego ustalanych rozporządzeniem Rady Ministrów, na podstawie art. 181 ust. 2 i 3 uofp.

Paragraf 400 obejmie grupę paragrafów wydatków bieżących, co do której plan wykazuje się łącznie. Przyjęto, że grupa tych paragrafów będzie określona w odrębnych przepisach - rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej. W paragrafie 400 planuje się środki, które będą klasyfikowane w toku dokonywania wydatków w paragrafach: 421, 422, 426, 428, 430, 434, 436, 438, 439, 440, z odpowiednimi czwartymi cyframi.

Należy zwrócić uwagę, że paragraf ten nie dotyczy budżetów jednostek samorządu terytorialnego, tylko budżetu państwa.

 

W celu opracowania projektów planów finansowych dysponenci części budżetowych przekazują kierownikom podległych państwowych jednostek budżetowych, zgodnie ze strukturą dysponenta części budżetowej, w terminie do 25 października, informacje o kwotach dochodów i wydatków budżetowych, w tym wynagrodzeń, wynikających z projektu ustawy budżetowej w szczegółowości:

1) dochody - dział,

2) wydatki - dział, rozdział oraz grupy wydatków określone w art. 124 ust. 1 uofp.

Artykuł 124 ust. 1 uofp stanowi, że wydatki budżetu państwa dzielą się na następujące grupy wydatków:

• dotacje i subwencje,
• świadczenia na rzecz osób fizycznych,
• wydatki bieżące jednostek budżetowych,
• wydatki majątkowe,
• wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa,
• wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich,
• środki własne Unii Europejskiej.

Projekty planów finansowych sporządza się w szczegółowości: część, dział, rozdział i paragraf. Projekty planów finansowych zapewniające zgodność kwot dochodów i wydatków budżetowych, w tym wynagrodzeń, z projektem ustawy budżetowej zatwierdzają kierownicy jednostek. Następnie przekazują je dysponentowi części budżetowej zgodnie ze strukturą dysponenta części budżetowej w terminach przez nich ustalonych, nie później jednak niż do 1 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy.

Projekty planów finansowych państwowych jednostek budżetowych podległych Ministrowi Obrony Narodowej, ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, Szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szefowi Agencji Wywiadu i Szefowi Centralnego Biura Antykorupcyjnego, jednostek organizacyjnych Służby Więziennej oraz jednostek organizacyjnych działających poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej mogą być sporządzane w większej szczegółowości.

Ponadto w celu opracowania projektów planów finansowych dla budżetu środków europejskich do 25 października dysponenci części budżetowych przekazują kierownikom podległych państwowych jednostek budżetowych, zgodnie ze strukturą dysponenta części budżetowej, informacje o kwotach wydatków z budżetu środków europejskich, w tym wynagrodzeń, wynikających z projektu ustawy budżetowej w szczegółowości:

1) program finansowany z udziałem środków europejskich,

2) dział.

Projekty planów finansowych państwowych jednostek budżetowych dla budżetu środków europejskich do wydatków z budżetu środków europejskich sporządza się w szczegółowości: część, program finansowany z udziałem środków europejskich, dział, rozdział oraz paragraf.

Dysponenci części budżetowych weryfikują otrzymane projekty planów finansowych pod względem ich zgodności z projektem ustawy budżetowej i w przypadku stwierdzenia różnic wprowadzają w nich odpowiednie zmiany. O wprowadzeniu zmian muszą poinformować kierowników podległych państwowych jednostek budżetowych zgodnie ze strukturą dysponenta części budżetowej w terminach przez nich ustalonych. Dysponenci części budżetowych przekazują Ministrowi Finansów zweryfikowane projekty planów finansowych w Informatycznym Systemie Obsługi Budżetu Państwa nie później niż do 15 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy.

 

Jeśli została zachowana zgodność projektu planu finansowego państwowej jednostki budżetowej z projektem ustawy budżetowej i plan ten został zatwierdzony przez kierownika jednostki, to stanowi on podstawę gospodarki finansowej państwowej jednostki budżetowej w okresie od 1 stycznia roku budżetowego do dnia opracowania planu finansowego na podstawie informacji o kwotach dochodów i wydatków wynikających odpowiednio z ustawy budżetowej.

 

 

7. Zatwierdzanie planu finansowego

Projekty planów finansowych sporządza się w szczegółowości dział, rozdział i paragraf (albo grupa paragrafów). Aby zapewnić zgodność kwot dochodów i wydatków z projektem uchwały budżetowej, zatwierdzone przez kierowników jednostek plany finansowe przekazuje się zarządowi w ciągu 30 dni od otrzymania informacji (nie później jednak niż do 22 grudnia). W dalszej kolejności zarządy jednostek samorządu terytorialnego weryfikują otrzymane projekty planów finansowych pod względem ich zgodności z projektem uchwały budżetowej. W przypadku stwierdzenia różnic wprowadzają w nich zmiany, informując o nich kierowników jednostek w terminie 7 dni od otrzymania projektu planu finansowego (najpóźniej do 27 grudnia).

Projekty stanowią podstawę gospodarki finansowej jednostek samorządowych w okresie od 1 stycznia roku budżetowego do dnia opracowania planu finansowego na podstawie informacji o kwotach dochodów i wydatków wynikających z uchwały budżetowej.

W ciągu 21 dni od podjęcia uchwały budżetowej zarząd jednostki samorządu terytorialnego przekazuje podległym jednostkom informacje o ostatecznych kwotach dochodów i wydatków oraz wysokości dotacji i wpłat do budżetu. Jednostki te z kolei powinny dostosować swoje projekty (sporządzić właściwy plan finansowy) do uchwały budżetowej. Mają na to 14 dni od otrzymania informacji o kwotach dochodów i wydatków budżetowych przyjętych w uchwale.

 

 

8. Ustalanie zapotrzebowania na środki - harmonogram dochodów i wydatków

Opracowanie harmonogramu realizacji budżetu przynosi wiele korzyści dla procesu zarządzania jednostką samorządu terytorialnego. Zadaniem harmonogramu jest zestawienie w określonych przedziałach czasowych (miesiąc, kwartał) przewidywanych dochodów z planowanymi na ten okres wydatkami. Tworzenie harmonogramów powinno sprzyjać racjonalizacji gospodarki budżetowej.

Roczny harmonogram ułatwia organowi wykonawczemu podejmowanie decyzji zapewniających płynność finansową gminy/miasta, w tym dotyczących zaciągania kredytów, pożyczek lub emisji obligacji. Pomaga jednostkom w uruchamianiu środków pieniężnych w celu realizacji zadań wynikających z ich planu finansowego. Zakres rocznego harmonogramu obejmuje:

• prognozę dochodów planowanych przez jednostki w poszczególnych kwartałach,
• limity wydatków planowanych przez jednostki do sfinansowania w poszczególnych kwartałach.

Jednostki samorządu terytorialnego nie mają obowiązku sporządzania harmonogramu. Artykuł 249 ust. 6 uofp stanowi, że: Zarząd jednostki samorządu terytorialnego może opracować harmonogram realizacji budżetu jednostki samorządu terytorialnego i poinformować o nim podległe jednostki.

W sytuacji gdy jednostka samorządu terytorialnego zdecyduje się na opracowanie harmonogramu, powinno to nastąpić w formie zarządzenia wójta (burmistrza/prezydenta miasta) w terminie do 31 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy. Podstawę opracowania harmonogramu stanowią wnioski kierowników przedłożone w terminie do 20 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy. Kierownicy jednostek budżetowych są zobowiązani do bieżącej i wnikliwej analizy realizacji planu finansowego w odniesieniu do kwot ujętych w harmonogramie, w celu prawidłowego sporządzenia zapotrzebowania na środki, a w przypadku stwierdzenia odchyleń - do sporządzenia wniosku o zmianę harmonogramu.

Uruchomienie środków budżetu gminy (miasta) na wydatki budżetowe odbywa się w drodze przekazania środków pieniężnych na rachunki bieżące wydatków jednostek na podstawie miesięcznego zapotrzebowania. W celu zapewnienia prawidłowej i terminowej realizacji zadań finansowanych lub współfinansowanych środkami pochodzącymi z dotacji z budżetu państwa uruchomienie środków odbywa się na podstawie wskazań wynikających ze złożonego przez kierownika zapotrzebowania. Zapotrzebowanie sporządza się zgodnie z zasadą racjonalnego gospodarowania środkami pieniężnymi, tj. nienadmiernego szacowania potrzeb. Trzeba przy tym uwzględnić posiadane wolne środki na rachunku bankowym. Zapotrzebowanie nie może zawierać wartości wyższych niż określone w harmonogramie. Kierownicy, w toku realizacji planu finansowego, zobowiązani są do stałego monitorowania płynności finansowej jednostki, a w przypadku stwierdzenia nadmiaru posiadanych na rachunku bankowym środków - do bezzwłocznego ich przekazania na konto budżetu gminy (miasta).

 

Wzór. Zapotrzebowanie na środki finansowe

 

Wzór. Zarządzenie w sprawie harmonogramu

 

9. Monitorowanie planu finansowego - analiza wpływów w zakresie dochodów, zaangażowanie wydatków

Realizacja planu wydatków musi przebiegać zgodnie z planem finansowym zatwierdzonym na dany rok i podlega kontroli wykonania. Sprawdzeniu poddaje się realizację planów finansowych jednostek budżetowych. Ocenę realizacji planu finansowego należy poprzedzić badaniem:

• • legalności i rzetelności wprowadzania zmian w planie dochodów i wydatków jednostki budżetowej,
  • legalności pozyskiwania dochodów własnych, w tym skuteczności egzekwowania należności,
  • legalności i rzetelności planowania dochodów, ustalania źródła pozyskiwania i ich wielkości, w tym dotacji z budżetu państwa; rozmiarów wymierzonych, a niewpłaconych należności; działań windykacyjnych,
  • legalności wydatków, czyli wydatkowania środków na zadania określone ustawami i rozporządzeniami; wydatkowania środków na cel (celowość) wskazany np. w ustawie; zgodności wykorzystania dotacji z przeznaczeniem (jeżeli z odrębnych przepisów wynika, że dotacja jest przeznaczona na określony cel); zobowiązań i przyczyn ich powstania; zatrudnienia i wynagrodzeń,
  • osiągniętych rzeczowych efektów wydatkowania środków i ich zgodności z celami.

Do monitorowania wykonania można się posłużyć procesami zarządzania wynikającymi z procedur kontroli zarządczej, tzn. przepisów wewnętrznych opracowanych w danej jednostce. Celem kontroli zarządczej jest zapewnienie możliwości przeprowadzenia wstępnej oceny realizacji dochodów, celowości zaciągania zobowiązań finansowych z tytułu wydatków. Systematycznie (nie rzadziej niż raz w roku) powinny być identyfikowane zewnętrzne i wewnętrzne ryzyka związane z poszczególnymi celami i zadaniami jednostki. W przypadku istotnej zmiany warunków, w których funkcjonuje jednostka budżetowa, identyfikację ryzyka należy ponowić, a roczny plan finansowy odpowiednio skorygować. Kierownik lub upoważnieni pracownicy powinni określić akceptowalny poziom ryzyka, rodzaj reakcji w stosunku do każdego istotnego ryzyka (tolerowanie, przeniesienie, wycofanie się, działanie), a następnie działania, które należy podjąć w celu zmniejszenia danego ryzyka do akceptowanego poziomu.

 

Przykład

Cel: Realizacja planu dochodów zgodnie z planem finansowym zatwierdzonym na dany rok

Przykład: Identyfikacja ryzyka dla wykonania planu dochodów w danym roku budżetowym

Zadanie	Istotność ryzyka	Zidentyfikowane ryzyko	Przyczyny ryzyka	Skutki ryzyka	Proponowane mechanizmy kontrolne	Osoby odpowiedzialne
Wykonanie planu dochodów na dany rok	Małe prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka	Dopuszczenie przez kierownika jednostki do uszczuplenia wpływów należących do jednostki	Nieznajomość przepisów Brak doświadczenia osób wykonujących dane zadanie Niepowierzenie obowiązków w zakresie dochodzenia należności żadnemu pracownikowi	Uszczuplenie dochodów jednostki	Weryfikacja dokumentów przez dwie osoby, ewentualnie wzmożenie kontroli wstępnej, bieżącej i końcowej przez osobę odpowiedzialną Szkolenia Weryfikacja zakresów obowiązków Procedury kontroli Wytyczne Sprawdzenie zgodności dochodów z wydrukami	Główny księgowy, zastępca kierownika, kierownik jednostki
	Małe prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka	Nieprzekazanie przez szkołę do budżetu pobranych dochodów należnych JST lub nieterminowe przekazanie tych dochodów	Nieznajomość przepisów Brak doświadczenia osób wykonujących dane zadanie	Uszczuplenie dochodów JST	Szkolenia Weryfikacja zakresów obowiązków Procedury kontroli Zatwierdzanie (autoryzacja) operacji finansowych Weryfikacja operacji finansowych i gospodarczych przed realizacją i po realizacji	Główny księgowy, zastępca kierownika, kierownik jednostki
	Średnie prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka	Niedokonanie zmian w planie dochodów w ciągu roku	Mniejsze zainteresowanie planem dochodów niż wydatków jednostki	Nierzetelne przedstawienie sytuacji finansowej jednostki	Analiza/kontrola (okresowa) realizacji planu dochodów, sprawdzenie zgodności z wydrukami programu	Sekretarz, zastępca kierownika, kierownik jednostki

 

Przykład: Identyfikacja ryzyka dla wykonania planu wydatków w danym roku budżetowym

Zadanie	Istotność ryzyka	Zidentyfikowane ryzyko	Przyczyny ryzyka	Skutki ryzyka	Proponowane mechanizmy kontrolne	Osoby odpowiedzialne
Wykonanie planu wydatków na dany rok	Średnie prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka	Dokonanie wydatków ze środków publicznych bez upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia Przekazanie do urzędu gminy informacji o zmianie planu z opóźnieniem	Niedokonanie na czas korekt planów finansowych	Naruszenie dyscypliny finansów publicznych	Dokonywanie na czas korekt planów finansowych Weryfikacja zakresów obowiązków pod kątem czynności związanych z planowaniem Bieżący nadzór nad planem	Główny księgowy, zastępca kierownika, kierownik jednostki
	Małe prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka	Dopuszczenie przez kierownika jednostki do dokonania wydatku powodującego przekroczenie kwoty wydatków ustalonej w rocznym planie finansowym	Niedokonanie korekty w ciągu roku Niezwrócenie się o dodatkowe środki	Wyciągnięcie konsekwencji służbowych Naruszenie dyscypliny finansów publicznych	Weryfikacja zakresów obowiązków Bieżący nadzór nad realizacją planu finansowego	Główny księgowy, zastępca kierownika, kierownik jednostki
	Średnie prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka	Wykorzystanie środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz innych środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi, niezgodnie z przeznaczeniem lub niezgodnie z obowiązującymi procedurami	Nieznajomość przepisów Brak doświadczenia osób wykonujących dane zadanie	Nieotrzymanie środków unijnych w latach przyszłych	Procedury Nadzór Szkolenia	Sekretarz, zastępca kierownika, kierownik jednostki
	Średnie prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka	Dopuszczenie przez kierownika jednostki do niewykonania zobowiązania jednostki, którego termin upłynął, wskutek zaniedbania lub niewypełnienia obowiązków w zakresie kontroli zarządczej Niewykonanie zobowiązania jednostki, którego skutkiem jest zapłata odsetek, kar lub opłat	Brak kontroli Brak procedur Niewłaściwie opisana instrukcja obiegu dokumentów Brak analizy kont rozrachunkowych	Zapłata odsetek Naruszenie dyscypliny finansów publicznych	Weryfikacja zakresów obowiązków Weryfikacja dokumentów przez dwie osoby, ewentualnie wzmożenie kontroli wstępnej, bieżącej i końcowej przez osobę odpowiedzialną Ustalenie zastępstw podczas nieobecności pracownika	Główny księgowy, zastępca kierownika, kierownik jednostki
	Małe prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka	Wypłacenie wynagrodzenia przed wystawieniem rachunku	Nieznajomość przepisów Pochopne działanie	Przekroczenie planu Błędna sprawozdawczość	Procedury	Główny księgowy, kierownik jednostki
	Małe prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka	Brak przejrzystości i terminowości w prowadzeniu budżetu	Dokonanie błędnej klasyfikacji budżetowej	Błędna sprawozdawczość	Procedury	Główny księgowy, zastępca kierownika, kierownik jednostki

 

Pracownicy, którzy wydatkują środki z planu finansowego jednostki, są zobowiązani przed ich rozdysponowaniem do sprawdzenia, czy taki wydatek:

• został ujęty w planie finansowym na dany rok budżetowy,
• jest celowy i związany z terminową realizacją zadań jednostki.

Jeżeli tak, to pracownicy ci powinni wszcząć odpowiednie procedury niezbędne do realizacji tego zadania. Jeśli wydatek nie został ujęty w planie finansowym, kierownik jednostki jest obowiązany do podjęcia działań w zakresie zwiększenia planu na dany rok budżetowy bądź podjęcia działań w celu przeniesienia wydatków. W każdym przypadku podejmowania decyzji o dokonaniu wydatku pracownicy odpowiedzialni za wydatek są zobowiązani do dokonywania analizy celowości i gospodarności tego działania.

Ustalenia kontroli dokonanej przez właściwych merytorycznie pracowników powinny być przedmiotem analizy. Kierownik jednostki może np.:

• zablokować wydatki powodujące przekroczenie planu finansowego na dany rok budżetowy,
• zrezygnować z niektórych zadań, które nie spowodują trudności w funkcjonowaniu jednostki,
• wystąpić do organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego o zwiększenie planu finansowego bieżącego roku bądź dokonanie zmian w planie finansowym,
• wypowiedzieć umowy o pracę, umowy cywilnoprawne na świadczone usługi i zakupy, wprowadzić zmiany do regulaminu pracy, regulaminu wynagrodzenia, wyciągnąć wnioski służbowe, dyscyplinarne przewidziane w regulaminie pracy w stosunku do pracowników, którzy zaniedbali swoje obowiązki wynikające z kontroli bądź nieprawidłowo opracowali materiały do planu finansowego.

 

 

10. Zmiana planu finansowego - zasady, terminy, upoważnienie do korekty planów finansowych

Plan finansowy stanowi dokument otwarty. W szczegółowo określonych przypadkach dokument ten może w ciągu roku budżetowego podlegać zmianom pod wpływem czynników:

• wewnętrznych, skupionych wokół m.in. zmiany zakresu lub ceny zadania w wyniku przeprowadzonego postępowania przetargowego, wystąpienia zjawisk losowych,
• zewnętrznych, np. wynikających ze zmiany kwot przeznaczonych na realizację zadania obcego, determinujących jego wielkość, kształtujących strukturę, zakres, wielkość i charakter.

Dokonywanie zmian w trakcie roku budżetowego ma w szczególności na celu dostosowanie wielkości planowanych, adekwatnie do rzeczywistych potrzeb jednostek realizujących plan finansowy.

Zmiany w planie finansowym są możliwe. W trakcie trwania roku budżetowego może zajść bowiem potrzeba wprowadzenia w planie modyfikacji bądź przesunięć. Przesunięcia mogą być dokonywane między paragrafami, rozdziałami oraz działami, natomiast zmiany mogą być nanoszone tylko na wniosek kierownika jednostki budżetowej w zakresie otrzymanego upoważnienia. Zmiana wielkości ujętych w planie finansowym stanowi czynność o charakterze ewidencyjnym. Nie jest więc związana z bezpośrednim gromadzeniem lub wydatkowaniem środków budżetowych. Powoduje natomiast zmianę prognozy dochodów lub limitu wydatkowania kwot zaplanowanych w określonych podziałkach klasyfikacyjnych.

Bardzo ważne jest, aby kierownik jednostki budżetowej wiedział, jakie organy i w jakim zakresie mogą dokonać zmian w planie finansowym.

 

10.1. Zasady dokonywania zmian

Tryb wprowadzania zmian w planie finansowym zależy od:

• rodzaju jednostki,
• udzielenia bądź nieudzielenia upoważnienia kierownikowi jednostki do dokonywania zmian w planie,
• zakresu udzielonego upoważnienia.

W niektórych jednostkach samorządowych upoważnienie jest udzielane przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, w części - upoważnienie takie w ogóle nie jest wydawane.

Brak upoważnienia nie oznacza braku możliwości dokonania zmian w planie finansowym, ale wpływa na tryb ich dokonywania. Kierownik jednostki musi wówczas wnioskować do jednostki nadrzędnej o dokonanie zmiany w planie finansowym. Musi wskazać rodzaj zmiany, kwotę oraz podać uzasadnienie. Decyzja natomiast należy do właściwego organu. Może on nie dokonać zmiany, a wówczas jednostka jest zobligowana do realizacji planu w pierwotnym kształcie.

 

Wzór. Wniosek o dokonanie zmian w planie finansowym

 

Posiadanie upoważnienia pozwala kierownikowi jednostki na dokonywanie zmian samodzielnie. Nie oznacza to jednak, że jednostka nadrzędna nie ma na to wpływu. Po pierwsze, w takim przypadku zmiany mogą być dokonywane tylko w zakresie, w jakim pozwala na to upoważnienie. Najczęściej dotyczy ono możliwości przesunięć między paragrafami wydatków bieżących w obrębie jednego rozdziału. Nie dopuszcza się przesunięć między rozdziałami, paragrafami wydatków inwestycyjnych czy wynagrodzeniowych.

Ponadto o każdej dokonanej przez siebie zmianie kierownik jest zobowiązany poinformować jednostkę nadrzędną albo niezwłocznie, albo w terminie wskazanym np. w upoważnieniu.

 

Wzór. Upoważnienie kierowników jednostek budżetowych do dokonywania przeniesień w planie wydatków

 

Zmiany w planie finansowym mogą być wprowadzane w dwóch trybach:

1. zarządzeniem wójta, burmistrza, prezydenta miasta na wniosek kierownika jednostki - wówczas kierownik jednostki wnioskuje o dokonanie zmiany,
2. zarządzeniem (decyzją) kierownika jednostki, jeżeli organ stanowiący JST upoważnił wójta, burmistrza, prezydenta miasta do udzielenia kierownikom uprawnień do dokonywania przeniesień w planie wydatków - wówczas kierownik, korzystając z tych uprawnień, samodzielnie dokonuje przeniesień planowanych wydatków i zgodnie z otrzymanym upoważnieniem wprowadza zmiany w planie finansowym.

Dokonywanie zmian w planach finansowych jednostek musi nastąpić przed zaciągnięciem zobowiązań finansowych, aby uchronić się przed poważnym naruszeniem dyscypliny finansów publicznych.

W terminie 7 dni od dnia dokonania zmiany w planie finansowym należy zawiadomić o tym zarząd. Dokonanie zmiany w planie finansowym bez upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych w rozumieniu art. 10 ustawy o dyscyplinie finansów publicznych.

Środki na dokonanie wydatku muszą być zapewnione w planie finansowym na dzień jego dokonania. Zmiana planu finansowego w późniejszym terminie nie uchroni kierownika jednostki od odpowiedzialności. Kierownik jednostki, zatwierdzając plan finansowy, godzi się z określonymi w nim wysokościami wydatków.

 

Przykład

Od niedawna jestem księgową dwóch szkół publicznych. Po przeliczeniu wykonania wydatków do końca roku na wynagrodzeniach i pochodnych wyszło, że w jednej ze szkół będzie brakowało środków, a w drugiej, z powodu zmian organizacyjnych w zatrudnieniu, będzie nadwyżka planu. Czy środki te można przesunąć na sesji, uchwałą rady?

 

Zakres zmian w budżecie i kompetencje do ich dokonywania są ustalone w art. 257 i 258 uofp. Artykuł 257 uofp określa zakres dopuszczalnych zmian w budżecie. Ustawodawca wskazał w nim, jakiego rodzaju zmian może dokonać zarząd jednostki samorządu terytorialnego, tj. wójt (burmistrz, prezydent miasta) w trybie wydanego przez siebie zarządzenia. W toku wykonywania budżetu zarząd może dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego polegających na zmianach planu:

• dochodów i wydatków związanych ze zmianą kwot lub uzyskaniem dotacji przekazywanych z budżetu państwa, z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych,

• dochodów jednostki samorządu terytorialnego, wynikających ze zmian kwot subwencji w wyniku podziału rezerw subwencji ogólnej,

• wydatków jednostki samorządu terytorialnego w ramach działu w zakresie wydatków bieżących, z wyjątkiem zmian planu wydatków na uposażenia i wynagrodzenia ze stosunku pracy, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej,

• dochodów i wydatków jednostki samorządu terytorialnego związanych ze zwrotem dotacji otrzymanych z budżetu państwa lub innych jednostek samorządu terytorialnego.

Natomiast w art. 258 jest określony zakres kompetencji do dokonywania zmian w budżecie, do których organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może upoważnić zarząd. Są to upoważnienia do:

1) dokonywania innych zmian w planie wydatków niż określone w ww. art. 257 uofp, z wyłączeniem przeniesień wydatków między działami,

2) przekazania niektórych uprawnień do dokonywania przeniesień planowanych wydatków innym jednostkom organizacyjnym jednostki samorządu terytorialnego,

3) przekazania uprawnień innym jednostkom organizacyjnym jednostki samorządu terytorialnego do zaciągania zobowiązań z tytułu umów, których realizacja w roku budżetowym i w latach następnych jest niezbędna do zapewnienia ciągłości działania jednostki i z których wynikające płatności wykraczają poza rok budżetowy.

Zmiana wysokości planów finansowych może być więc dokonywana przez zarząd jednostki samorządu terytorialnego w zależności od udzielonych upoważnień w części normatywnej uchwały budżetowej. Jeżeli takie upoważnienie nie zostanie udzielone zarządowi, to wszelkie inne zmiany niż te wymienione w art. 257 uofp muszą być dokonywane przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego - radę miejską/gminy na sesji.

W sytuacji opisanej w pytaniu, jeżeli zarząd ma upoważnienie do dokonywania zmian w ramach działu, bez wyłączenia wynagrodzeń, będzie mógł dokonać tej zmiany w formie zarządzenia. Natomiast gdy w uchwale w sprawie budżetu nie przewidziano żadnego upoważnienia do dokonywania zmian lub upoważnienie jest udzielone do dokonywania zmian w ramach działu, z wyjątkiem wynagrodzeń, wtedy zmiany muszą być zatwierdzone przez organ stanowiący, czyli radę gminy/miejską w formie zmiany uchwały w sprawie budżetu na sesji. Z wnioskiem o dokonanie zmniejszenia planu zwraca się kierownik jednostki, w której środki nie będą wykorzystane. Natomiast kierownik drugiej jednostki wystąpi z wnioskiem o dokonanie zwiększenia planu wydatków. Wnioski należy złożyć do wójta (burmistrza/prezydenta miasta) i odpowiednio uzasadnić.

 

Przykład

W planie finansowym po stronie przychodów nie mamy zaplanowanego paragrafu 095 "Wpływy z tytułu kar i odszkodowań wynikających z umów". Jeśli dostaniemy odszkodowanie od firmy ubezpieczeniowej, to należy zmienić plan czy po prostu w sprawozdaniach wykazuję taki paragraf:

• plan - "0",

• wykonanie - 1000 zł?

 

Ustawa o finansach publicznych określa prognostyczny charakter dochodów i przychodów oraz nieprzekraczalny limit wydatków i rozchodów. Zgodnie z art. 52 uofp ujęte w budżecie państwa, budżetach jednostek samorządu terytorialnego i planach finansowych jednostek budżetowych:

• dochody oraz przychody - stanowią prognozy ich wielkości,

• wydatki oraz łączne rozchody - stanowią nieprzekraczalny limit.

Po uchwaleniu uchwały budżetowej jednostki wykonujące budżet powinny podjąć działania mające na celu uzyskanie zaplanowanych dochodów i przychodów ze wskazanych źródeł, a także realizowanie wydatków oraz rozchodów w granicach przyjętych limitów, tzn. zgodnie z regułą, że ujęte w budżetach dochody oraz przychody stanowią prognozy ich wielkości, natomiast wydatki oraz łączne rozchody stanowią nieprzekraczalny limit. W sytuacji gdy dochody zostały wykonane w innym paragrafie klasyfikacji budżetowej niż planowano, zmiany planu można dokonać tylko uchwałą organu stanowiącego - rady gminy/miasta. Jeśli nie ma możliwości wprowadzenia takiej zmiany, ponieważ sesja nie jest planowana w najbliższym czasie, a musimy sporządzić sprawozdania, wykazuje się wykonanie bez planu, natomiast tam, gdzie był plan, wykonania nie będzie. Nie stanowi to naruszenia dyscypliny finansów publicznych, ale dla czytelności wykonania budżetu i dokonywania analiz należałoby w przyszłości skorygować plan zgodnie z wykonaniem.

 

Przykład

Jesteśmy samorządową jednostką budżetową. Chcemy zaplanować w budżecie na 2019 r. środki na promocję, m.in. upominki dla gości burmistrza. W jakim paragrafie zaplanować środki na ww. wydatki?

 

Nie określono szczegółowo w pytaniu, jakiego rodzaju będą to upominki. Na pewno będzie to paragraf 421 "Zakup materiałów i wyposażania". Natomiast wątpliwość budzi sformułowanie "upominki dla gości". W ramach promocji mogą być przekazywane foldery, mapy i inne gadżety. Można je traktować jako materiały promocyjne.

 

 

Przykład

Jednostka budżetowa (MOPSP) zatrudnia 6 osób. W lutym przyszłego roku jedna z pracownic urodzi dziecko, po czym chce pozostać przez rok na urlopie macierzyńskim i rodzicielskim. Świadczenie macierzyńskie będzie wypłacał ZUS, a my tylko dodatek stażowy. Czy w planie można ująć tylko ten dodatek stażowy bez wynagrodzenia zasadniczego?

 

Wydatki na wynagrodzenia, tak jak i inne wydatki, należy kalkulować zgodnie ze stanem faktycznym. W sytuacji gdy dla pracownicy zostało zaplanowane na cały rok wynagrodzenie w pełnej przysługującej jej wysokości, a w trakcie roku pracownica przeszła na urlop macierzyński, korygujemy plan do wysokości wypłacanego dodatku. Jeżeli jest planowane zastępstwo, to powstałą różnicę można przeznaczyć na ten cel. Natomiast gdy środki pozostają niewykorzystane, należy zwrócić się z wnioskiem do wójta (burmistrza) o zmniejszenie planu lub przeniesienie na inny konieczny wydatek.

 

Przykład

Wójt (burmistrz) nie musi zgadzać się na zmianę planu. Zgodnie z wytycznymi do projektu budżetu gminne jednostki organizacyjne zaplanowały wydatki w swoich planach finansowych w wysokości zakładającej obniżenie wydatków pozapłacowych o 5% w stosunku do roku poprzedniego. Po analizie wykonania budżetów za III kwartał wójt (burmistrz) skierował pismo do jednostek, w którym zauważył, że zgodnie z oceną wykonanie budżetów niektórych jednostek może być zagrożone. Zasugerował również konieczność podjęcia czynności mających na celu ograniczenie wydatków w ostatnim kwartale. Pod koniec listopada od kilku jednostek budżetowych wpłynęły pisma, w których kierownicy poinformowali, że przyznany plan wydatków jest niewystarczający i że składają wnioski o zwiększenie planów finansowych (jako powód wskazali m.in. konieczność wypłaty jednorazowego dodatku uzupełniającego dla nauczycieli w styczniu oraz obniżenie w marcu wydatków jednostki w związku ze zmniejszeniem subwencji ogólnej − wydatki obniżono w każdej jednostce o ok. 0,68% w stosunku do planu). W trakcie roku budżetowego (aż do 21 listopada) nie było żadnego sygnału ze strony jednostek, że kwota planu wydatków jest niewystarczająca. Prawie 85% wydatków jednostki to wydatki na wynagrodzenia, a niezwiększenie planów finansowych jednostki może skutkować niewypłaceniem części wynagrodzeń.

 

W takim przypadku nie ma możliwości przymuszenia organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego do zwiększenia planu wydatków. Przedłożone kierownikom jednostek organizacyjnych wytyczne do planowania budżetowego uwzględniały konieczność zmniejszenia planów finansowych w zakresie wydatków bieżących (pozapłacowych) o 5% w stosunku do roku poprzedniego. Zmniejszenie tego rodzaju wydatków nie powinno więc przełożyć się na wielkość wydatków przeznaczonych na regulacje płacowe.

Przeprowadzona przez wójta (burmistrza) analiza i wyciągnięte na jej podstawie wnioski dotyczące oszczędnego gospodarowania środkami w IV kwartale miały raczej na celu zwrócenie uwagi kierownikom na dysponowanie środkami pozapłacowymi, przy czym skierowane do kierowników jednostek organizacyjnych pismo nie wywołało bezpośredniego skutku finansowego w zakresie wydatków tych jednostek. Stanowiło jedynie zwrócenie uwagi na zagrożenie niewykonania planów rzeczowych po uwzględnieniu wcześniejszych 5% oszczędności przewidywanych już na etapie tworzenia projektu budżetu. Postępowanie takie stanowiło działanie zastępcze, gdyż to kierownicy jednostek budżetowych, odpowiadający za całość gospodarki finansowej, powinni ją tak organizować, by zapewniała sprawną realizację zadań, a otrzymane środki wystarczyły na wypłatę wynagrodzeń.

 

10.2. Zasady ewidencji planów finansowych i ich zmian

Zmiany dochodów i wydatków wymagają dokonania zmian w rocznym planie finansowym. Wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokości ustalonej w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych. Jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać zobowiązania do wysokości wynikającej z planu wydatków jednostki. W planie finansowym urzędu jednostki samorządu terytorialnego ujmuje się wszystkie wydatki budżetowe nieujęte w planach finansowych innych jednostek budżetowych, w tym wydatki związane z funkcjonowaniem organu stanowiącego i jednostki samorządu terytorialnego (art. 249 ust. 3 uofp).

 

Plan finansowy wydatków budżetowych oraz niewygasających wydatków budżetowych ujmuje się na kontach pozabilansowych. Zasady funkcjonowania tych kont są określone w rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów z 13 września 2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: rozporządzenie w sprawie rachunkowości oraz planów kont). Niestety, zasady funkcjonowania tych kont, szczególnie częstotliwość dokonywania na nim zapisów, w praktyce budzą wiele wątpliwości. Danych ewidencjonowanych na tych kontach nie wykazuje się w bilansie, rachunku zysków i strat. Wykazuje się je jednak w sprawozdaniach budżetowych.

Zgodnie z wypracowaną teorią i praktyką rachunkowości przyjmuje się, że - w zależności od potrzeb - na kontach pozabilansowych może występować zapis podwójny lub pojedynczy (jednostronny).

Jednostki budżetowe muszą prowadzić ewidencję pozabilansową. Aby robić to prawidłowo, powinny wypracować własne rozwiązania.

Ewidencję pozabilansową planu finansowego prowadzi się na kontach:

• 980 "Plan finansowy wydatków budżetowych",
• 981 "Plan finansowy niewygasających wydatków",
• 982 "Plan wydatków środków europejskich",
• 990 "Plan finansowy wydatków budżetowych w układzie zadaniowym".

 

10.2.1. Konto 980 "Plan finansowy wydatków budżetowych"

Konto 980 służy do ewidencji planu finansowego wydatków budżetowych dysponenta środków budżetowych.

Na stronie Wn ujmuje się plan finansowy wydatków budżetowych oraz jego zmiany. Na stronie Ma konta 980 ujmuje się:

• równowartość zrealizowanych wydatków budżetu,
• wartość planu niewygasających wydatków budżetu do realizacji w roku następnym,
• wartość planu niezrealizowanego i wygasłego.

Ewidencję szczegółową do konta 980 prowadzi się w szczegółowości planu finansowego wydatków budżetowych.

Konto 980 nie wykazuje na koniec roku salda.

Ewidencję księgową planu finansowego na koncie 980 prowadzą wydziały/referaty finansowo-księgowe. Kierownik jednostki ustala w polityce rachunkowości, na podstawie jakiego dokumentu i z jaką częstotliwością dokonywane są zapisy na tych kontach.

Przeważnie zapisom tym przyporządkowane jest polecenie księgowania (PK). Dowód PK sporządza się w miarę potrzeb, w oparciu o zaistniałe zmiany w planach finansowych. Praktycznie odbywa się to tak, że automatycznie dokonuje się przeksięgowań na podstawie danych zaimportowanych z aplikacji planu finansowego programu finansowo-księgowego w dniu zatwierdzenia zmiany planów. Nie wprowadza się pojedynczo planów finansowych i ich zmian. Taki sposób ewidencji pozwala na uniknięcie wielu błędów w księgowaniu na poszczególnych paragrafach klasyfikacji budżetowej oraz podczas sporządzania sprawozdań budżetowych.

W praktyce księgowanie powinno wyglądać w następujący sposób: pod datą zatwierdzenia planu pierwotnego na dzień 1 stycznia na podstawie PK wprowadza się zapis po stronie Wn konta 980, pod datą dokonywania zmiany planu finansowego, również na podstawie PK, wprowadza się zapis po stronie Wn konta 980 (zwiększenia ze znakiem "+", a zmniejszenia ze znakiem "-"). Strona Wn konta pozabilansowego pokazuje dokonane zmiany planu finansowego oraz plan obowiązujący na dany dzień. Ewidencję na stronie Ma można podzielić na trzy części: zrealizowane wydatki księguje się na bieżąco z równoległym księgowaniem wydatku na koncie 130, na podstawie PK księguje się wartość wydatków niewygasających, które ujęto w planie do realizacji w roku następnym, pod datą 31 grudnia wyksięgowuje się wartość niezrealizowanych wydatków.

Przepisy nie wskazują, z jaką częstotliwością mają być ujmowane zapisy na stronę Ma konta 980. Aby prowadzenie tej ewidencji miało jakiś sens, zapisy powinny być wprowadzane na bieżąco w momencie księgowania na koncie 130 "Rachunek bieżący jednostki". W praktyce programy księgowe, które użytkują jednostki, pozwalają na dokonanie tych czynności "z automatu". Po takim przeksięgowaniu salda konta, pozostanie wartość niezrealizowanych, a zaplanowanych wydatków, którą należy zaksięgować.

Ewidencję na koncie 980 prowadzi się w ujęciu podziałki klasyfikacji budżetowej, czyli "do paragrafu". Po zmianach z 18 lipca 2018 r. ewidencję będzie można prowadzić "do grupy paragrafów" po stronie Ma.

 

Rodzaj dokumentów stanowiących podstawę zapisu na tych kontach określa kierownik jednostki w zakładowej instrukcji obiegu dokumentów.

Przykład

 

10.2.2. Konto 981 "Plan finansowy niewygasających wydatków"

Konto 981 służy do ewidencji planu finansowego niewygasających wydatków budżetowych dysponenta środków budżetowych.

Na stronie Wn konta ujmuje się plan finansowy niewygasających wydatków budżetowych. Na stronie Ma ujmuje się:

1) równowartość zrealizowanych wydatków budżetowych obciążających plan finansowy niewygasających wydatków budżetowych,

2) wartość planu niewygasających wydatków budżetowych w części niezrealizowanej lub wygasłej.

Ewidencję szczegółową do konta 981 prowadzi się w szczegółowości planu finansowego niewygasających wydatków budżetowych.

Konto 981 nie wykazuje salda na koniec roku.

Zgodnie z zasadą roczności budżetu niezrealizowane wydatki budżetowe wygasają z końcem roku i nie mogą być wydatkowane w roku następnym. Wyjątkiem od działania zasady wygasania limitów wydatków rocznych jest przedstawiona w art. 263 uofp możliwość ustanowienia tzw. wykazu wydatków niewygasających. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego musi podjąć uchwałę dotyczącą wykazu wydatków budżetu, które staną się wydatkami niewygasającymi. Nie wygasną one z upływem roku budżetowego i można będzie podjąć ich realizację w roku następnym. Można również określić dzień roku następnego, do którego wolno zaciągać związane z nimi zobowiązania i dokonywać tych wydatków, nie dłużej niż do 30 czerwca następnego roku budżetowego.

Po ustaleniu takiego wykazu, na koniec roku, wydatki takie stają się samodzielnym planem. Z końcem roku w celu sfinansowania tych wydatków zabezpiecza się środki poprzez przeniesienie środków finansowych z rachunku podstawowego budżetu na odrębne subkonta prowadzone dla takiego wydatku. Wydatki niewygasające obowiązują w roku kolejnym równolegle do budżetu rocznego.

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego ma wyłączną kompetencję do podjęcia uchwały w sprawie wydatków niewygasających. Uchwała musi zawierać stałe elementy:

• wskazanie kwoty wydatków, które nie wygasają,
• określenie udzielanego zamówienia publicznego bezpośrednio związanego z ww. wydatkami,
• przedstawienie ostatecznego terminu zrealizowania każdego wydatku (maksymalny termin wydatków),
• ustalenie planu finansowego wydatków z podziałem na działy, rozdziały i z wyodrębnieniem wydatków majątkowych.

Warunkiem niezbędnym ustalenia wykazu wydatków niewygasających jest posiadanie środków finansowych na ich realizację. Zgodnie z art. 263 ust. 6 uofp środki te są przekazywane - przed upływem roku budżetowego - na wyodrębnione subkonto podstawowego rachunku bankowego jednostki samorządu terytorialnego. Wyodrębnienie środków umożliwia ewidencjonowanie i kontrolę wydatków realizowanych w okresie dłuższym niż rok kalendarzowy. Procedura ta ma również znaczenie dla ustalenia kasowego wyniku wykonania budżetu.

Uchwalenie wydatków niewygasających zaplanowanych na określone zadania (np. remonty lub zadania inwestycyjne) uchyla konieczność planowania wydatków na te cele w kolejnym budżecie. Ważne jest, że w wykazie wydatków niewygasających nie mogą się znaleźć wydatki, które nie zostały zaplanowane w budżecie. Takie postępowanie byłoby sprzeczne z art. 263 ust. 6 uofp. Niezgodna z powołanym przepisem byłaby również uchwała ustalająca taką kwotę wydatków niewygasających, która po powiększeniu o wykonanie wydatków w roku budżetowym przekraczałaby kwotę zaplanowaną w budżecie danego roku.

 

 

Schemat. Rok 2018 - ewidencja wydatków niewygasających na podstawie podjętej uchwały (organ)

 

W bilansie wystąpią salda na kontach:

• Wn 135 "Rachunek środków na niewygasające wydatki",
• Ma 904 "Niewygasające wydatki".

Może wystąpić także saldo na koncie Wn 133 "Rachunek budżetu".

 

Schemat. Rok 2018 - ewidencja wydatków niewygasających w jednostce budżetowej na podstawie podjętej uchwały - ewidencja pozabilansowa

 

Schemat. Rok 2019 - ewidencja realizacji wydatków niewygasających (organ)

 

Schemat. Rok 2019 - ewidencja wydatków niewygasających w jednostce budżetowej

 

Schemat. Rok 2019 - ewidencja wydatków niewygasających w jednostce budżetowej - ewidencja pozabilansowa

 

10.2.3. Konto 982 "Plan wydatków środków europejskich"

Konto 982 służy do ewidencji planu wydatków środków europejskich dysponenta środków budżetowych.

Na stronie Wn ujmuje się plan wydatków środków europejskich oraz jego zmiany. Na stronie Ma ujmuje się w szczególności:

1) równowartość zrealizowanych wydatków środków europejskich,

2) wartość planu niezrealizowanego i wygasłego.

Ewidencję szczegółową do konta 982 prowadzi się według podziałek klasyfikacji budżetowej.

 

Tabela 5. Zapisy strony Wn i Ma konta pozabilansowego 982

Lp.	Treść operacji	Strona
		Wn	Ma
1.	Planowane wydatki środków europejskich w wysokości określonej w planie finansowym państwowej jednostki budżetowej realizującej budżet środków europejskich	982
2.	Zmiany planu finansowego zwiększające planowane wydatki jednostki budżetowej realizującej budżet środków europejskich	982
3.	Zmiany planu finansowego zmniejszające planowane wydatki jednostki budżetowej realizującej budżet środków europejskich (zapis ujemny)	982
4.	Równowartość zrealizowanych wydatków środków europejskich objętych planem finansowym jednostki budżetowej		982
5.	Wartość planowanych wydatków budżetowych jednostki budżetowej realizującej budżet środków europejskich niewykonanych w danym roku budżetowym i wygasłych z upływem roku budżetowego		982

 

10.2.4. Konto 990 "Plan finansowy wydatków budżetowych w układzie zadaniowym"

Konto 990 służy do ewidencji planu finansowego wydatków budżetowych w układzie zadaniowym.

Na stronie Wn ujmuje się plan finansowy wydatków budżetowych w układzie zadaniowym oraz jego zmiany. Na stronie Ma ujmuje się równowartość zrealizowanych wydatków budżetowych w układzie zadaniowym oraz wartość planu niezrealizowanego.

Ewidencję szczegółową do konta 990 powinno się prowadzić w sposób umożliwiający sporządzenie sprawozdania z wykonania wydatków w układzie zadaniowym.

Konto 990 nie wykazuje na koniec roku salda.

Rozporządzenie w sprawie rachunkowości oraz planów kont daje jednostkom pewną swobodę co do sposobu ujmowania w księgach rachunkowych wydatków w układzie zadaniowym. Może się to odbywać na kontach bilansowych, jako dalsze rozszerzenie stosowanych w jednostce kont księgowych, bądź pozabilansowo. Nakazuje ono jednak, aby ewidencja ta dawała możliwość wywiązania się z obowiązków sprawozdawczych. Niezależnie od przyjętego sposobu księgowania, istotne jest zapewnienie takiej szczegółowości ewidencji, która pozwoli na wykonanie obowiązków sprawozdawczych. Niezbędne minimum to wyodrębnienie w układzie klasyfikacji zadaniowej:

• wydatków majątkowych i pozostałych, w tym wydatków budżetu państwa finansowanych z udziałem środków Unii Europejskiej,
• wydatków finansowanych w formie zleceń płatności z budżetu środków europejskich,
• zobowiązań budżetu państwa i budżetu środków europejskich.

Rozporządzenie w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla ewidencji planu, jak i wydatków w układzie zadaniowym przewiduje jedno konto - 990 "Plan finansowy wydatków w układzie zadaniowym". Nie wskazuje natomiast konta dla zobowiązań, które podlegają wykazaniu w sprawozdaniu Rb-BZ1. Dlatego jednostki prowadzące pozabilansową ewidencję wykonania budżetu w układzie zadaniowym mogą wprowadzić do zakładowego planu kont konto pozabilansowe dla ewidencji zobowiązań budżetu państwa i budżetu środków europejskich, grupujące zobowiązania jednostki według klasyfikacji zadaniowej, np. konto 991 "Zobowiązania w układzie zadaniowym". Na stronie Ma tego konta byłyby księgowane zaciągnięte zobowiązania, a na stronie Wn - wartość uregulowanych (zapłaconych) zobowiązań.

Ewidencja wykonania budżetu w układzie zadaniowym może być prowadzona w inny sposób, ustalony przez jednostkę, pod warunkiem że zapewni on sprostanie obowiązkom sprawozdawczym wynikającym z odrębnych przepisów.

Aby dostosować system rachunkowości do ewidencji wykonania budżetu zadaniowego, można zastosować różne rozwiązania, m.in.:

• prowadzenie ewidencji pozabilansowej,
• rozbudowa analityki,
• stosowanie kont wielowymiarowych,
• prowadzenie ewidencji mieszanej na kontach zespołu 5 i 9.

 

 

11. Odpowiedzialność kierownika jednostki i głównego księgowego za przekroczenie uprawnień w zakresie planów finansowych - dyscyplina finansów publicznych

Jednostka sektora finansów publicznych może dysponować tylko takimi środkami, jakie zostaną jej przyznane w planie finansowym, i nie może dokonywać wydatków przekraczających wysokość zatwierdzoną w tym planie. Tak więc jednostki budżetowe prowadzą gospodarkę finansową wyłącznie w granicach ustalonego planu finansowego. Jego naruszenie jest tożsame z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych, co stanowi podstawę do pociągnięcia kierownika do odpowiedzialności.

Kierownik jednostki powinien tak zorganizować pracę podległych pracowników, a przede wszystkim głównego księgowego, aby nie dopuścić do przekroczenia planu wydatków. Pracownicy merytoryczni nie powinni angażować nieuzasadnionych wydatków, niemających pokrycia w planie finansowym.

 

Przykład

W jednostce budżetowej otrzymano fakturę za zakup wyposażenia. Faktura została formalnie zadekretowana i poddana pełnej kontroli merytorycznej. Zgodę na ten zakup wyraził również kierownik jednostki budżetowej, w formie ustnej. Faktura dostarczona do jednostki została ujęta w rejestrze faktur oraz opisana pod względem merytorycznym przez kierownika działu merytorycznego. Główny księgowy odmówił podpisania faktur, gdyż w planie finansowym jednostki nie było środków na powyższy zakup, o czym poinformował kierownika jednostki w formie pisemnej. Czy główny księgowy miał prawo odmówić podpisania i zapłaty faktury? Kierownik działu merytorycznego wyjaśnił, że może zrezygnować z zakupu jednego z zamówionych urządzeń i w ramach pozyskanych w tej drodze środków finansowych opłacić powyższą fakturę.

 

Zachowanie głównego księgowego w opisanej w pytaniu sytuacji jest prawidłowe. Główny księgowy skorzystał ze szczególnych uprawnień i upoważnień wskazanych w art. 54 uofp. W świetle tego przepisu główny księgowy, w razie ujawnienia nieprawidłowości, zwraca dokument właściwemu rzeczowo pracownikowi, a w razie nieusunięcia nieprawidłowości - odmawia jego podpisania. Nieprawidłowości te dotyczyć mogą w szczególności:

1) oceny prawidłowości operacji gospodarczej i jej zgodności z prawem,

2) kompletności oraz formalno-rachunkowej rzetelności i prawidłowości dokumentów dotyczących tej operacji,

3) zaciągniętego zobowiązania wynikającego z operacji, niemieszczącego się w planie finansowym jednostki.

W przypadku stwierdzenia ww. nieprawidłowości główny księgowy ma prawo odmówić podpisania dokumentu. Wówczas zawiadamia pisemnie kierownika jednostki. Kierownik jednostki może wstrzymać realizację zakwestionowanej operacji albo wydać w formie pisemnej polecenie jej realizacji.

W opisanej sytuacji na dzień przedłożenia faktury główny księgowy stwierdził, że nie ma środków finansowych na jej opłacenie, a tym samym stwierdził zaciągnięcie zobowiązania bez pokrycia w planie finansowym jednostki.

Zgodnie z art. 44 uofp wydatki publiczne mogą być ponoszone w wysokości ustalonej w planie finansowym jednostki. Tym zapisem ustawodawca określił, że plan wydatków budżetowych stanowi nieprzekraczalny limit. Limit ten jest określony w planie finansowym dla poszczególnych grup wydatków i oznacza, że jednostka nie może dokonywać wydatków ponad plan.

Zaciągnięcie zobowiązania bez pokrycia w planie finansowym stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych (art. 15 ust. 1 ustawy o dyscyplinie finansów publicznych).

Kierownik jednostki, wyrażając ustną zgodę na finansowanie tego zakupu, nie zadbał o potwierdzenie zabezpieczenia środków finansowych dotyczących zakupu przez upoważnionego pracownika. Mimo że zakup był zasadny z punktu widzenia celowości dokonania wydatku, jednak na dzień zaciągnięcia zobowiązania wydatek ten nie mieścił się w planie finansowym. Plan powinien być ustalony i zabezpieczony przed zaciągnięciem zobowiązania, a w opisanej sytuacji to nie nastąpiło. Plan finansowy ma formę pisemną i wszelkie jego zmiany również muszą zachować tę formę. Jeśli więc kierownik jednostki wyraził ustną zgodę kierownikowi działu merytorycznego, powinien dla poprawności operacji zmiany planu dokonać jej w formie pisemnej, po uzyskaniu kontrasygnaty głównego księgowego. Niemniej jednak fakturę należy oczywiście opłacić, gdyż transakcja została dokonana. Usługa została wykonana i jej wykonawca ma prawo dochodzenia należności z tego tytułu. Przesuwanie środków finansowych w ramach planu finansowego działu merytorycznego, zgodnie z propozycją kierownika (tzn. rezygnacja z zakupu zamówionego urządzenia) nie jest jednak dobrym rozwiązaniem, szczególnie w sytuacji gdy umowa na dostawy urządzeń została zawarta, zobowiązanie do zapłaty zostało zaciągnięte i ujęte jako zaangażowanie planu finansowego. Można mieć uwagi co do realności planu finansowego. Decyzja w tym zakresie należy do kierownika jednostki. Powinien on dać głównemu księgowemu właściwe pisemne dyspozycje, z jakiego planu może pokryć zaciągnięte zobowiązanie, jeśli jeszcze jakiekolwiek wolne środki w planie finansowym się znajdują. Mając na względzie treść art. 10 i 11 ustawy o dyscyplinie finansów publicznych, należy stwierdzić, że nie oznacza to jednak rozwiązania problemu i eliminacji ryzyka stwierdzenia przez organy kontrolne dokonywania przeksięgowywania planu po fakcie, pod zaciągnięte bez właściwego upoważnienia zobowiązanie.

W wielu orzeczeniach Głównej Komisji Orzekającej (GKO) w sprawie naruszeń dyscypliny finansów publicznych znajdują się wyraźne stwierdzenia przekroczenia planu finansowego i dokonania na konkretny dzień. Utrwalone orzecznictwo GKO wskazało wielokrotnie, że wielkość planu finansowego w poszczególnych paragrafach jest upoważnieniem do dokonywania wydatków, a przekroczenie wielkości zaplanowanych wydatków ponad kwotę ujętą w planie bezspornie narusza dyscyplinę finansów publicznych.

 

Kierownik jednostki sektora finansów publicznych, na podstawie art. 53 uofp, odpowiada za całość gospodarki finansowej i powinien on zapewniać taki przebieg procesów związanych z dokonywaniem wydatków publicznych, który zagwarantuje właściwą kontrolę nad zaciąganiem zobowiązań.

W jednostce powinny istnieć właściwe procedury potwierdzające zabezpieczenie wydatków w planie finansowym przed podjęciem jakichkolwiek zobowiązań. Podejmowane zobowiązania oraz ich wartości powinny podlegać odpowiedniemu rejestrowaniu, narastającemu sumowaniu i kontrolowaniu przez zobowiązane do tego osoby.

Zaciąganie zobowiązań przechodzących na kolejny rok budżetowy, w samorządowych jednostkach budżetowych, uzależnione jest od zakresu udzielonego upoważnienia przez organ wykonawczy. Może on upoważnić kierownika jednostki organizacyjnej do zaciągania zobowiązań związanych jedynie z czynnościami niezbędnymi do kontynuacji działalności jednostki. Zakres upoważnień powinien być adekwatny do charakteru realizowanych przez jednostkę zadań publicznych.

 

Przykład

Na koniec roku budżetowego wykonane wydatki ujęte w paragrafach 4210, 4260 oraz 4300 odpowiadają wielkościom ujętym w planie finansowym jednostki budżetowej (wydatki są równe kwotom wynikającym z planu finansowego). Dodatkowo zaciągnięte zostały zobowiązania, które są wykazane w rocznym sprawozdaniu budżetowym Rb-28S. Suma zrealizowanych wydatków oraz pozostałych zobowiązań przekracza plan finansowy. Część zaciągniętych zobowiązań dotyczy realizacji umów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania jednostki budżetowej (prąd, woda, gaz, usługi telekomunikacyjne), natomiast pozostałe zobowiązania dotyczą innych zakupów i usług, np. zakupu materiałów biurowych, szkoleń pracowników jednostki. Czy w takim przypadku dochodzi do naruszenia dyscypliny finansów publicznych?

 

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest przekroczenie planu finansowego przykładowo w zakresie środków na remonty (np. malowanie pomieszczeń, remont centralnego ogrzewania) bez uprzedniego dokonania zmian w planie finansowym, zgodnie z obowiązującą procedurą.

Naruszeniem dyscypliny jest dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków (art. 11 ustawy o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych).

Upoważnienie takie nadaje kierownikowi jednostki organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego. Jeżeli zatem w zakresie udzielonego upoważnienia mieściły się kategorie zobowiązań niezbędne do zapewnienia ciągłości funkcjonowania jednostki (m.in. media), wówczas zobowiązania z tych tytułów nie powodują naruszenia dyscypliny finansów publicznych.

Jeśli natomiast pozostałe na koniec roku zobowiązania nie mieszczą się w katalogu tytułów dłużnych wskazanych przez organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego, świadczą one o przekroczeniu przez kierownika jednostki budżetowej zakresu udzielonego upoważnienia.

 

Przykład

Plan finansowy szkoły na rok budżetowy w zakresie wynagrodzeń został wyczerpany. Gmina nie ma możliwości zmiany swojego budżetu, by zwiększyć środki dla szkoły, ponieważ sama ma problemy finansowe - nie mogła uchwalić budżetu na dany rok - w efekcie, zgodnie z uofp, zrobiła to za radnych regionalna izba obrachunkowa.

Wójt tłumaczy, że w planie finansowym szkoły są jeszcze środki, ale na inne cele. Do wydatkowania tych środków upoważnienie ma dyrektor szkoły. Dyrektor nie ma możliwości przeniesienia planu wydatków, ponieważ plany finansowe są zrealizowane w całości. Szkoła ma środki w ramach ZFŚS, ale tych środków nie można przekazać na wynagrodzenia. Naruszona byłaby dyscyplina finansów publicznych. Dyrektor szkoły złożył wniosek o zmianę planu finansowego i zwiększenie środków na konieczne wydatki. Powstał problem, ponieważ dyrektor szkoły jako pracodawca jest zobowiązany do wypłaty wynagrodzeń, natomiast sesja rady gminy jest zaplanowana na odległy termin, a poza tym nie ma pewności, czy radni przychylą się do wniosku. Pracownicy mogą podać do sądu pracodawcę i narazić go na naliczenie odsetek z tego tytułu.

 

Z opisaną sytuacją mogą spotkać się kierownicy jednostek, jak również wójtowie i burmistrzowie. W jednej z jednostek samorządowych, w sytuacji gdy rada nie podjęła decyzji zwiększającej środki na wynagrodzenia, wójt zrezygnował z pełnienia funkcji. Takie sytuacje nie zdarzają się często, ale są trudne do rozwiązania. Nie pozwalają na bieżącą realizację zadań.

 

 

12. Zestawienie wskaźników niezbędnych przy opracowywaniu budżetów/planów finansowych na 2019 r.

Podstawą założeń przy planowaniu są wskaźniki makroekonomiczne. Rada Ministrów przyjęła już wstępny projekt budżetu na 2019 r. Przy założeniach do opracowania projektu budżetu samorządowego jednostki samorządu terytorialnego na rok 2019 wykorzystuje się różne wskaźniki makroekonomiczne.

1. Prognoza realnego wzrostu PKB - 3,8%.
2. Średnioroczna dynamika cen towarów i usług konsumpcyjnych - 2,3%.
3. Nominalne tempo wzrostu przeciętnego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej - 3,3%.
4. Wzrost zatrudnienia w gospodarce narodowej - 0,5%.
5. Górne granice stawek podatków i opłat lokalnych, jakie będą obowiązywały w 2019 r. - zgodnie z komunikatem GUS wzrosną o 1,6%. Nowe stawki zostały obliczone na podstawie poziomu inflacji w pierwszym półroczu 2018 r. Nie oznacza to jednak, że automatycznie dokonuje się podwyżek obowiązujących stawek w danej gminie. To rada gminy lub rada miasta podejmują uchwałę ustalającą nowe stawki na 2019 r. Obwieszczenie resortu finansów daje im taką możliwość, zmieniając górne granice podatków i opłat lokalnych. O zmianie stawek podatków i opłat lokalnych zadecydują na swoim obszarze same gminy:

• podstawą do ustalenia podatku rolnego na 2019 r. będzie komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie średniej ceny skupu żyta za okres 11 kwartałów, poprzedzających kwartał poprzedzający rok podatkowy 2017, który ukaże się w terminie 20 dni po upływie trzeciego kwartału. Rady gmin/miast są uprawnione do obniżenia cen skupu, przyjmowanych jako podstawa obliczania podatku rolnego na obszarze gminy. Jeżeli rada nie skorzysta z tego uprawnienia, będą obowiązywały stawki ogłoszone w komunikacie,
• podstawą do ustalenia podatku leśnego na 2019 r. będzie komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie średniej ceny sprzedaży drewna, który ukaże się w terminie 20 dni po upływie trzeciego kwartału. Rady gmin/miast są uprawnione do obniżenia cen sprzedaży drewna, przyjmowanych jako podstawa obliczania podatku leśnego na obszarze gminy. Jeżeli rada nie skorzysta z tego uprawnienia, to będą obowiązywały stawki ogłoszone w komunikacie.

6. Udział gmin we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych w 2019 r. wyniesie 38,08%, a więc będzie wyższy niż w 2018 r. o 0,1 punktu procentowego. Wysokość udziału w PIT jest ustalana zgodnie z zasadami określonymi w art. 9 ust. 1 w związku z art. 89 ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.
7. Zostaną zmniejszone środki planowane w 2019 r. na doskonalenie zawodowe nauczycieli z 1% planowanych rocznych wydatków przeznaczonych na wynagrodzenia osobowe nauczycieli na 0,8%.
8. Podwyżka wynagrodzeń dla nauczycieli - 5%.
9. Wzrost minimalnego wynagrodzenia do kwoty 2250 zł, czyli wzrost o 150 zł w stosunku do roku poprzedniego.
10. Wzrost minimalnej stawki godzinowej dla pracujących na określonych umowach cywilnoprawnych do 14,70 zł.
11. Nieodpłatna pomoc prawna - kwota bazowa, stanowiąca podstawę do naliczenia dotacji na finansowanie zadań związanych z udzielaniem nieodpłatnej pomocy prawnej, w 2019 r. ma wynieść 5500 zł.

12. Wysokość odpisu na ZFŚS - planowanie w wysokości obowiązującej na 2018 r.:

1) odpis podstawowy 37,50% - 1185,66 zł;

2) odpis na jednego pracownika młodocianego:

- w pierwszym roku nauki 5% - 158,09 zł,

- w drugim roku nauki 6% - 189,71 zł,

- w trzecim roku nauki 7% - 221,32 zł;

3) odpis podwyższony 50% - 1580,89 zł;

4) zwiększenie 6,25% - 197,61 zł;

5) zwiększenie 7,5% - 237,13 zł.

Ponadto Ministerstwo Finansów, zgodnie z art. 3 ust. 11 ustawy z 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim, umieściło na swojej stronie internetowej informację o średniej kwocie bazowej w kraju K_bk na 2019 r. Wyniosła ona 4164,83 zł na mieszkańca.

 

Podstawy prawne

• Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 2077; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1669)

• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 994; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1432),

• Ustawa z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 996; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1669)

• Ustawa z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz.U. z 2017 r. poz. 2203)

• Ustawa z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 967)

• Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1316; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1669)

• Ustawa z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1458; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1669)

• Ustawa z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1530)

• Rozporządzenie Ministra Finansów z 7 grudnia 2010 r. w sprawie sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 1542; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1394)

• Rozporządzenie Ministra Finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 1053; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1393)

• Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z 13 września 2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2017 r. poz. 1911)

• Komunikat nr 23 Ministra Finansów z 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych (Dz.Urz. MF z 2009 r. Nr 15, poz. 84)

©℗

 

dr Irena Bruszewska

praktyk, od 22 lat skarbnik gminy, dr nauk inż. rolnictwa i mgr nauk prawnych, dyplomowany księgowy. Od 2007 r. wykładowca na podyplomowych studiach na kierunkach "Finanse i Rachunkowość Budżetowa", "Audyt Wewnętrzny i Kontrola Wewnętrzna". Wykładowca licznych szkoleń dla urzędników pionów finansowych prokuratury i sądów, jednostek samorządu terytorialnego z zagadnień dotyczących finansów publicznych, rachunkowości, gospodarowania majątkiem trwałym w jednostkach budżetowych i sprawozdawczości budżetowej, należności publicznoprawnych i cywilnoprawnych

Ewa Czarniecka

prawnik, praktyk i teoretyk w dziedzinie prawa finansowego, a szczególnie procedur planowania budżetowego. Absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, studiów podyplomowych w zakresie finansów i rachunkowości przedsiębiorstw oraz w zakresie doradztwa podatkowego. Od 28 lat pracuje w administracji publicznej, w tym 18 lat na stanowisku kierowniczym. Posiada bogate doświadczenie trenera i prelegenta na konferencjach i warsztatach z zakresu finansów publicznych i rachunkowości. Współautorka publikacji z zakresu podatków lokalnych i rachunkowości. Odpowiedzialna za finanse i koordynację audytu wewnętrznego w jednostce sektora finansów publicznych