Jak ustalać wynagrodzenia pracowników samorządowych po zmianach przepisów

Od 19 maja 2018 r. obowiązuje nowe rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Przewiduje ono niższe wynagrodzenie zasadnicze dla osób pełniących funkcje zarządzające w jednostkach samorządu terytorialnego. Obniżki obejmą tylko takich urzędników, którzy ze swoją stawką wynagrodzenia zasadniczego nie zmieszczą się w górnej granicy stawki określonej dla danego stanowiska.

W obowiązującym od 19 maja 2018 r. nowym rozporządzeniu w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych utrzymano większość dotychczasowych regulacji w zakresie wynagradzania pracowników samorządowych. Jednak wprowadzono kilka zmian o istotnym charakterze:

• doprecyzowano przepisy dotyczące wynagrodzenia prowizyjnego;
• przeredagowano i zmieniono przepisy dotyczące dodatku za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowej oraz odprawy emerytalnej;
• obniżono (średnio) o 20% wynagrodzenia zasadnicze osób pełniących funkcje zarządzające w jednostkach samorządu terytorialnego lub związkach jednostek samorządu terytorialnego, zatrudnianych na podstawie wyboru albo powołania;
• przeredagowano tabele stanowisk pracowników samorządowych.

Rozporządzenie przewiduje, że ewentualne podwyżki wynagrodzenia pracowników samorządowych w zakresie ich wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wieloletnią pracę, związane z nowymi przepisami, zostaną uwzględnione dopiero od 1 stycznia 2019 r. Przepis przejściowy nowego rozporządzenia wskazuje bowiem, że pracownik samorządowy zatrudniony w dniu wejścia w życie rozporządzenia (czyli 19 maja 2018 r.) otrzymuje do 31 grudnia 2018 r. wynagrodzenie w dotychczasowej wysokości, jeżeli w związku z wejściem w życie rozporządzenia:

• minimalny poziom wynagrodzenia zasadniczego na zajmowanym przez pracownika samorządowego stanowisku byłby wyższy od wynagrodzenia zasadniczego tego pracownika;
• wysokość dodatku za wieloletnią pracę byłaby wyższa ze względu na sposób ustalania okresu uprawniającego do dodatku za wieloletnią pracę.

Inny termin przewidziano również na zmiany w zakresie obniżenia wynagrodzenia zasadniczego (średnio o 20%) osób pełniących funkcje zarządzające w jednostkach samorządu terytorialnego lub związkach jednostek samorządu terytorialnego, zatrudnianych na podstawie wyboru albo powołania. Otóż dotychczasowe stawki wynagrodzenia zasadniczego takich pracowników wypłacane są do 30 czerwca 2018 r., natomiast nowe obniżone stawki obowiązują od 1 lipca 2018 r.

!

Od 1 lipca 2018 r. obowiązują obniżone stawki wynagrodzenia osób pełniących funkcje zarządzające w jednostkach samorządu terytorialnego.

Niższe wynagrodzenie zasadnicze dla osób pełniących funkcje zarządzające

Nowe przepisy obniżają wynagrodzenia zasadnicze osób pełniących funkcje zarządzające w jednostkach samorządu terytorialnego lub związkach jednostek samorządu terytorialnego, zatrudnianych na podstawie wyboru albo powołania.

Zmiany w zakresie stawek wynagrodzenia zasadniczego obejmują m.in. wójtów, burmistrzów, prezydentów miast oraz ich zastępców, a także starostów i skarbników. Chodzi o obniżenie wysokości (średnio 20%) minimalnego i maksymalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego osób pełniących takie funkcje.

Przykładowo, według załączników do nowego rozporządzenia, wynagrodzenie zasadnicze wójtów i burmistrzów w gminach powyżej 100 tys. mieszkańców nie będzie mogło przekroczyć 5000 zł. Z kolei pensje zasadnicze wójtów najmniejszych gmin, do 15 tys. mieszkańców, wyniosą maksymalnie 4700 zł.

Tabela 1. Zmiany stawek wynagrodzenia zasadniczego wójtów, burmistrzów, prezydentów miast, starostów i marszałków województw (na podstawie załącznika nr 1 do rozporządzenia)

Tabela 2. Zmiany stawek wynagrodzenia zasadniczego w dzielnicach m.st. Warszawy (na podstawie załącznika nr 1 do rozporządzenia).

Zmiany dotyczące minimalnych i maksymalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego osób pełniących funkcje zarządzające w jednostkach samorządu terytorialnego lub związkach jednostek samorządu terytorialnego, zatrudnianych na podstawie wyboru albo powołania nie oznaczają automatycznych obniżek dla wszystkich osób zajmujących takie stanowiska. Obniżki obejmą tylko takich urzędników, którzy ze swoją stawką wynagrodzenia zasadniczego nie zmieszczą się w górnej granicy stawki określonej dla danego stanowiska. Tym samym ci, którzy otrzymywali wynagrodzenie zasadnicze mieszczące się w nowym przedziale obowiązującym od 1 lipca 2018 r., po tej dacie otrzymają takie same pensje zasadnicze.

Inaczej jest w przypadku urzędników, których wynagrodzenie zasadnicze zostało ustalone w kwocie wyższej niż nowe stawki. Z początkiem lipca 2018 r., wynagrodzenie takich osób zostało obniżone do nowej maksymalnej stawki przypisanej dla danego stanowiska. Wynagrodzenie zasadnicze na poszczególnych stanowiskach nie może być bowiem wyższe niż wynika to z załączników do rozporządzenia.

Omawiane rozporządzenie nie powoduje jednak automatycznie obniżenia pensji osób pełnionych funkcje zarządzające w jednostkach samorządu terytorialnego, zatrudnianych na podstawie wyboru albo powołania. Należy pamiętać, że pracownicy samorządowi zatrudnieni na podstawie wyboru oraz powołania nie są objęci tworzonymi przez pracodawców regulaminami wynagradzania.

Wypowiedzenia zmieniającego nie stosuje się do pracowników zatrudnionych na podstawie powołania (zastępcy wójta, burmistrza, prezydenta miasta). Przepisy Kodeksu pracy regulujące stosunek pracy na podstawie powołania nie zawierają bowiem przepisu umożliwiającego zmianę pracownikowi warunków pracy i płacy w drodze wypowiedzenia zmieniającego. Jeżeli więc pracodawca w trakcie trwania tego stosunku chce zmienić pracownikowi jego dotychczasowe warunki powinien starać się zawrzeć z pracownikiem porozumienie zmieniające, a w ostateczności pozostaje mu możliwość odwołania pracownika z pełnionej funkcji. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z 21 grudnia 1987 r. (III PZP 47/87) stwierdzając, że "wypowiedzenie warunków pracy i płacy pracownikowi zatrudnionemu na podstawie powołania jest niedopuszczalne".

Dlatego jedynym sposobem na obniżenie wynagrodzenia tej grupy pracowników jest zawarcie z nimi porozumienia obniżającego wynagrodzenie. Nieprzyjęcie przez pracownika nowych warunków proponowanych w drodze porozumienia zmieniającego jest dopuszczalne bez względu na podstawę zawarcia z nim stosunku pracy, czy też korzystanie przez pracownika z ochrony stosunku pracy. Odbywa się ono bowiem na zasadzie swobody stron stosunku pracy. W takim przypadku pracownik dobrowolnie wyraża zgodę na zmianę warunków. W razie odmowy przyjęcia propozycji nowych warunków wynagrodzenia w takiej sytuacji nie występuje natomiast skutek w postaci rozwiązania stosunku pracy.

W przypadku braku zgody na takie porozumienie można takiego pracownika odwołać ze stanowiska i ponownie powołać już z nową stawką wynagrodzenia. Wiek przedemerytalny czy korzystanie z uprawnień rodzicielskich, a także inne okresy ochronne nie mają wpływu na zmianę wynagrodzenia w drodze porozumienia stron. W okresie ochronnym można też pracownika odwołać ze stanowiska.

Inaczej obniżki stawek wynagrodzenia będą przeprowadzane dla urzędników zatrudnianych na podstawie wyboru. W tym przypadku uchwały organów stanowiących dostosowujące płace urzędników do nowego rozporządzenia nie są niezbędne do obniżki ich pensji, ale powinny zostać podjęte. Wynika to z faktu, że dotychczasowe uchwały przewidywały wynagrodzenie wyższe niż stawki obowiązujące od 1 lipca 2018 r. - określone w nowym rozporządzeniu. Nie może być jednak tak, że kwota faktycznie wypłacanej pensji pracownikowi samorządowemu zatrudnionemu na podstawie wyboru będzie przekraczać limity określone w rozporządzeniu. Pensje takich pracowników muszą odpowiadać stawkom wskazanym w rozporządzeniu z mocy prawa, co powinno zostać potwierdzone stosownymi uchwałami uprawnionych do tego organów. W takim przypadku do obniżenia wynagrodzenia nie jest konieczna zgoda pracownika (wyrok Sądu Najwyższego z 3 września 2008 r., I PK 24/08).

Wynagrodzenie prowizyjne

Podstawowe przepisy w zakresie przyznawania i wypłaty tego wynagrodzenia pozostały niezmienione. Nadal pracownikowi samorządowemu zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę może być przyznane dodatkowe wynagrodzenie prowizyjne za wykonywanie czynności z zakresu egzekucji administracyjnej należności pieniężnych. Wypłaca się je w okresach miesięcznych, a jego wysokość obliczana jest od ściągniętej kwoty należności pieniężnych, objętych jednym tytułem wykonawczym i nie może przekraczać 2-krotnej wysokości najniższego wynagrodzenia zasadniczego, a miesięcznie - 5-krotnej wysokości najniższego wynagrodzenia zasadniczego. Szczegółowe warunki przyznawania wynagrodzenia prowizyjnego oraz jego wysokość określa pracodawca w regulaminie wynagradzania.

Wprowadzona zmiana doprecyzowuje kwestie wypłaty takiego wynagrodzenia więcej niż jednej osobie, w przypadkach gdy tą samą sprawą egzekucyjną zajmuje się więcej osób. Chodziło o usunięcie wątpliwości dotyczących prawa do takiego wynagrodzenia dla kilku pracowników prowadzących razem jedną sprawę egzekucyjną.

Zgodnie z nowym przepisem, jeżeli sprawa egzekucyjna jest przydzielona do realizacji więcej niż jednemu pracownikowi samorządowemu, podstawą wynagrodzenia prowizyjnego pracownika samorządowego jest kwota będąca wynikiem podziału na równe części sumy kwot uzyskanych w przydzielonej tym pracownikom samorządowym sprawie egzekucyjnej (§ 5 ust. 5 rozporządzenia o wynagradzaniu pracowników samorządowych).

Dodatek za wieloletnią pracę, nagroda jubileuszowa oraz odprawa emerytalno-rentowa

Zmiany w zakresie dodatku za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowej czy odpraw emerytalno-rentowych wynikają z dostosowania brzmienia przepisów nowego rozporządzenia do faktycznego brzmienia przepisów ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych. Przepisy ustawy o pracownikach samorządowych nie posługują się terminami "dodatkowe" i "podstawowe" zatrudnienie oraz nie różnicują wliczania poprzednich okresów zatrudnienia w odniesieniu do dodatku za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowej oraz odprawy przysługującej w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Przyjęto także jednolitą regulację w odniesieniu do zasad naliczania wysokości dodatku za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowej czy odprawy emerytalno-rentowej. Przy ustalaniu prawa do ww. świadczeń przysługujących pracownikowi, który był zatrudniony równocześnie w ramach więcej niż jednego zakończonego stosunku pracy, do okresu uprawniającego do dodatku za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowej czy odprawy emerytalno-rentowej, wlicza się jeden z tych okresów zatrudnienia (§ 7 ust. 4, § 8 ust. 2, § 9 ust. 2 rozporządzenia o wynagradzaniu pracowników samorządowych).

Ponadto zasady przyznawania prawa do nagrody jubileuszowej rozbudowano o nowe przepisy. Otóż nadal w razie ustania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy pracownikowi samorządowemu, któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia ustania stosunku pracy, nagrodę tę wypłaca się w dniu ustania stosunku pracy. Jednocześnie doprecyzowano, że pracownik samorządowy, któremu wypłacono nagrodę jubileuszową danego stopnia w sytuacji, o której mowa powyżej, nie nabywa prawa do tej nagrody w dniu upływu okresu uprawniającego do nagrody danego stopnia (§ 8 ust. 8 rozporządzenia o wynagradzaniu pracowników samorządowych).

Podstawa prawna:

• § 5, § 7-9, § 12 oraz załącznik nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z 15 maja 2018 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 936),

• art. 37 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 902; ost. zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 1930),

• art. 42 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 917; ost. zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1076).

dr Magdalena Kasprzak

radca prawny