Czy kierownik jednostki może umarzać odsetki od nieterminowych płatności?

Pytanie: Zwracam się z pytaniem dotyczącym umorzenia należności cywilnoprawnych w jednostkach budżetowych. Naliczamy odsetki od nieterminowych płatności. Nie wysyłamy not odsetkowych do kwoty 8,70 zł. Odsetki te "wiszą" później na koncie po 0,30 zł, po 0,01 zł. Czy są jakieś przepisy szczegółowe dające kierownikowi jednostki prawo do ich umorzenia?

Odpowiedź: Tak, umorzenie należności cywilnoprawnych reguluje ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: uofp).

W zależności od tego, czy mowa o należnościach cywilnoprawnych przypadających organom administracji rządowej, państwowym jednostkom budżetowym, państwowym funduszom celowym czy też JST lub jej jednostkom organizacyjnym, jakimi są jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe lub samorządowe instytucje kultury, stosuje się różne zapisy uofp.

W odniesieniu do należności cywilnoprawnych przypadających organom administracji rządowej, państwowym jednostkom budżetowym, państwowym funduszom celowym stosuje się wprost art. 55-58 uofp. Oznacza to, że należności te mogą być umarzane na wniosek zobowiązanego i z urzędu.

Jeśli mowa o umorzeniu na wniosek zobowiązanego tylko "wiszących" odsetek (umorzenie części należności), konieczny jest wniosek dłużnika uzasadniony względami społecznymi lub gospodarczymi, w szczególności możliwościami płatniczymi dłużnika. Gdyby jednak chodziło o umorzenie całego zobowiązania (należności głównej i odsetek), wówczas uzasadnienie wniosku dłużnika powinno być oparte na ważnym interesie dłużnika lub interesie publicznym.

Istnieje też możliwość umorzenia zaległych odsetek z urzędu. Może to nastąpić na podstawie zaistnienia jednej z enumeratywnie wymienionych przesłanek zawartych w art. 56 uofp. Przepis ten stanowi, że należności cywilnoprawne mogą być z urzędu umarzane w całości, jeżeli:

• osoba fizyczna zmarła, nie pozostawiając żadnego majątku albo pozostawiła majątek niepodlegający egzekucji na podstawie odrębnych przepisów, albo pozostawiła przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty 6000 zł, lub
• osoba prawna została wykreślona z właściwego rejestru osób prawnych przy jednoczesnym braku majątku, z którego można by egzekwować należność, a odpowiedzialność z tytułu należności nie przechodzi z mocy prawa na osoby trzecie, lub
• zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty wyższej niż koszty dochodzenia i egzekucji tej należności lub postępowanie egzekucyjne okazało się nieskuteczne, lub
• jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej uległa likwidacji, lub
• zachodzi interes publiczny.

Należy pamiętać, że umorzenie z urzędu w sytuacji, gdy - oprócz dłużnika głównego - są zobowiązane inne osoby, może nastąpić tylko wtedy, gdy warunki umarzania są spełnione wobec wszystkich zobowiązanych.

Do umarzania należności cywilnoprawnych przypadających organom administracji rządowej, państwowym jednostkom budżetowym, państwowym funduszom celowym są uprawnieni:

• Minister Finansów - w odniesieniu do należności Skarbu Państwa wynikających ze stosunków prawnych, w zakresie których jest on właściwy,

• wojewoda - w odniesieniu do należności Skarbu Państwa wynikających z realizowanych przez wojewodę zadań z zakresu wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa,
• kierownik państwowej jednostki budżetowej - w odniesieniu do pozostałych należności przypadających tej jednostce budżetowej, jeżeli wartość należności głównej nie przekracza kwoty 40 000 zł,
• dysponent państwowego funduszu celowego - w odniesieniu do należności tego funduszu,
• dysponent części budżetowej - w pozostałych przypadkach.

Umorzenie należności cywilnoprawnej powinno nastąpić w formie pisemnej, na podstawie przepisów prawa cywilnego.

W odniesieniu do należności cywilnoprawnych przypadających JST lub jej jednostkom organizacyjnym stosuje się art. 59 uofp. Przepis ten stanowi, że należności te mogą być umarzane na zasadach określonych przez organ stanowiący JST. Dlatego w gminie to rada gminy, a w powiecie - rada powiatu, podejmują uchwały w sprawie stosowania ulg w spłacie należności cywilnoprawnych. Rada gminy (powiatu) w uchwale tej określa szczegółowe zasady, sposób i tryb udzielania ulg, m.in. umarzania, warunki dopuszczalności pomocy publicznej w przypadkach, w których ulga będzie stanowić pomoc publiczną, oraz wskazuje organ lub osobę uprawnione do udzielania tych ulg, m.in. umorzenia.

Rada gminy (powiatu) może też, w drodze uchwały, postanowić o stosowaniu z urzędu ulg, umorzenia należności cywilnoprawnej z urzędu. Należy jednak pamiętać, że umorzenie z urzędu może mieć miejsce tylko w przypadkach wskazanych w stosownej uchwale. Przypadki te mogą się odnosić tylko i wyłącznie do sytuacji opisanych w art. 56 ust. 1 uofp.

Do należności cywilnoprawnych powstałych w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami stosuje się przepisy art. 55-58 uofp, te same, które stosujemy w odniesieniu do należności cywilnoprawnych przypadających organom administracji rządowej, państwowym jednostkom budżetowym, państwowym funduszom celowym, z tym że uprawnienia kierownika państwowej jednostki budżetowej przysługują zarządowi JST. W odniesieniu do gminy uprawnienia te przysługują wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta.

Oprac. Hanna Kmieciak

specjalista w zakresie dochodów JST