PROBLEM

Wspólnikami spółki cywilnej, będącej podatnikiem VAT, są 3 osoby fizyczne. Spółka posiada majątek (współwłasność łączna) w postaci:

● nieruchomości (działki niezabudowane rolne, budynek sklepu wraz z działką, budynek gospodarczy wraz z działką rolną),

● ruchomości (samochody, wyposażenie itp.).

Nieruchomości zostały nabyte notarialnie w latach 2000-2010 przez spółkę od osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej lub - jak sklep - od firmy, ale ta sprzedaż także była wówczas zwolniona z VAT, gdyż jej przedmiotem był towar używany.

Jeden ze wspólników, posiadający 47,5% udziałów, chce wystąpić ze spółki i prowadzić jednoosobowo działalność gospodarczą (zresztą już ją prowadzi). Spółka nie posiada środków pieniężnych na wypłatę udziału dla występującego wspólnika. Dlatego uzgodniono, że otrzyma on część składników majątku, tzn. sklep wraz z działką, na której jest posadowiony, oraz jedną wydzieloną z innej działkę rolną (w planie zagospodarowania jest przewidziana możliwość zabudowy mieszkalnej). Czy w przypadku rozliczenia VAT można skorzystać z zapisów art. 7 ust. 2 ustawy o VAT i stwierdzić, że czynność ta nie podlega opodatkowaniu VAT?

RADA

Zdaniem niektórych organów podatkowych wydanie nieruchomości występującemu ze spółki wspólnikowi, przy której nabyciu spółce nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego, nie podlega VAT na podstawie art. 7 ust. 2 ustawy o VAT. Jednak stanowisko to nie jest jednolite. W związku z tym, że kwestia ta nie jest jednolicie oceniana przez organy podatkowe, w sytuacji opisanej przez Czytelnika wskazane jest wystąpienie do właściwego Dyrektora Izby Skarbowej z wnioskiem o potwierdzenie słuszności prezentowanego stanowiska.

UZASADNIENIE

Nieruchomość nabyta w czasie trwania umowy spółki cywilnej stanowi wspólny, niepodzielny majątek wszystkich wspólników (współwłasność łączna). W praktyce oznacza to tyle, że nieruchomość nabyta przez spółkę jest współwłasnością wszystkich wspólników i żaden z nich nie jest wyłącznym właścicielem jej części. Ten wspólny majątek wspólników jest majątkiem odrębnym od majątku osobistego każdego ze wspólników.

Zgodnie z art. 871 Kodeksu cywilnego:

§ 1. Wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia - wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia. Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika.

§ 2. Ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.

Z pytania wynika, że dwaj wspólnicy spółki cywilnej, w celu zwolnienia się z zobowiązania wobec wspólnika występującego ze spółki, które to zobowiązanie powoduje konieczność wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego za pozostawione przez niego w spółce prawa majątkowe, zamierzają przenieść na tego wspólnika prawo własności do określonych nieruchomości, tj. działki, na której posadowiony jest sklep, oraz wydzielonej działki rolnej. Przy nabyciu tych nieruchomości spółce nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego. Podatek ten w ogóle wówczas nie wystąpił, ponieważ zakup nastąpił od osób prywatnych albo stanowił czynność zwolnioną z VAT.

Dla celów VAT przekazanie nieruchomości wspólnikowi występującemu ze spółki cywilnej, dokonane w ramach rozliczeń z tytułu należnego wkładu, jest traktowane przez niektóre organy podatkowe jako nieodpłatne przekazanie wspólnikowi towarów należących do spółki. Z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT wynika, że czynność nieodpłatnego przekazania towarów należących do przedsiębiorstwa podlega opodatkowaniu VAT, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych. Jeżeli więc spółce cywilnej przy nabyciu nieruchomości (gruntu lub gruntu wraz z budynkiem) nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego oraz spółka ta nie dokonała ulepszeń tej nieruchomości w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, to przekazanie wymienionych nieruchomości występującemu ze spółki wspólnikowi nie podlega VAT. Potwierdził to Dyrektor IS w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 13 marca 2013 r., sygn. ITPP2/443-1502/12/EK, w której stwierdził, że:

(...) przekazanie przez Spółkę (...) zabudowanej działki na rzecz występującej wspólniczki stanowiło czynność pozostającą poza zakresem ustawy o podatku od towarów i usług, bowiem nie stanowiło dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, gdyż przy nabyciu tej nieruchomości Spółce nie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Ze strony organów podatkowych można jednak spotkać się również ze stanowiskiem, według którego wydanie nieruchomości występującemu wspólnikowi stanowi odpłatną dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy o VAT. Tak uznał Dyrektor IS w Łodzi w interpretacji indywidualnej z 19 lipca 2013 r., sygn. IPTPP2/443-337/13-4/JN. Pismo dotyczy planowanego wydania przez spółkę jawną (powstałą z przekształcenia spółki cywilnej) części nieruchomości oraz innych środków trwałych w związku z wystąpieniem wspólnika ze spółki. Organ podatkowy wyjaśnił, że:

(...) pomiędzy stronami zaistnieje więź o charakterze zobowiązaniowym - Spółka zobowiązała się przenieść na rzecz wspólnika składniki majątku. Stwierdzić zatem należy, iż istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów w zakresie przeniesienia prawa do rozporządzania towarami a wynagrodzeniem stanowiącym konkretną wartość wyrażalną w pieniądzu. Podkreślić przy tym należy, iż zapłaty (wynagrodzenia) nie można utożsamiać jedynie ze świadczeniem pieniężnym. Także świadczenie o charakterze rzeczowym jest wynagrodzeniem.

(...) należy stwierdzić, że przekazanie przez Wnioskodawcę, na rzecz wspólnika, składników majątku w postaci nieruchomości oraz innych środków trwałych (maszyn), będzie stanowiło odpłatną dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy, podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 871 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 121; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 397

● art. 7 ust. 1 i 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 211

Aneta Szwęch

praktyk, autorka licznych publikacji z zakresu podatków i rachunkowości