Czy jeden pracownik może pozostawać na terenie zakładu pracy pracując w godzinach nadliczbowych

PROBLEM:

RADA:

UZASADNIENIE:

Pracodawca ma obowiązek wyznaczyć pracowników do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach (art. 209¹ § 1 pkt 2 lit. a Kodeksu pracy). Wyjątkiem dającym podstawę do odstąpienia od tego obowiązku jest zatrudnianie wyłącznie pracowników młodocianych lub niepełnosprawnych. Wówczas działania z zakresu udzielania pierwszej pomocy pracodawca może wykonywać samodzielnie. Mimo że przepisy tego nie regulują, podobnie powinno być w przypadku pracodawcy, który zatrudnia jednego pracownika. Wówczas trudno mówić w ogóle o wyznaczeniu pracownika do udzielania pierwszej pomocy pozostałym pracownikom. Tę rolę powinien więc pełnić pracodawca. W przypadku pozostałych pracodawców obowiązek wyznaczenia pracownika (pracowników) do udzielania pierwszej pomocy ma charakter bezwzględny.

Przepisy nie regulują w sposób szczegółowy liczby pracowników, jaką pracodawca powinien wyznaczyć do wykonywania czynności z zakresu udzielania pierwszej pomocy. Nie oznacza to, że istnieje w tym zakresie zupełna dowolność. Wyznaczając liczbę pracowników, należy kierować się rodzajem oraz poziomem występujących zagrożeń.

Przykład

Pracodawca prowadzi duży zakład produkcyjny. Część zakładu funkcjonuje w ruchu ciągłym przez 7 dni w tygodniu. Z uwagi na specyfikę stosowanych technologii, pracownicy personelu administracyjnego świadczą natomiast pracę od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.00 do 15.00. Uwzględniając poziom zagrożeń oraz specyfikę czasu pracy poszczególnych części zakładu, należy stwierdzić, że liczba pracowników wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy na wydziałach związanych z bezpośrednią produkcją będzie odpowiednio wyższa w stosunku do części administracyjnej zakładu.

Przepisy nie regulują w sposób bezpośredni kwestii obecności na terenie zakładu pracy pracownika wyznaczonego do udzielania pierwszej pomocy - w przypadku gdy inny pracownik lub grupa pracowników została wyznaczona do wykonania zadań w ramach pracy nadliczbowej czy ponadwymiarowej.

Przykład

Pracownik biurowy został zobowiązany do pozostania w pracy po godzinach. Pracę miał wykonać samodzielnie z uwagi na fakt, że jej charakter dotyczył bezpośrednio jego stanowiska. W trakcie wykonywania zadań służbowych doszło do zwarcia w służbowym laptopie pracownika, w wyniku czego doznał on urazu. W tej sytuacji - mimo że praca biurowa nie wiąże się ze szczególnie ciężkimi zagrożeniami wypadkowymi - nie można wykluczyć zdarzenia, które będzie nosiło cechy wypadku przy pracy. Obecność na terenie zakładu pracownika wyznaczonego do udzielania pierwszej pomocy lub nawet innego pracownika, który w ramach szkolenia bhp został przeszkolony w zakresie pomocy przedmedycznej, jest więc jak najbardziej wskazana i niezbędna.

Fakt, że zakład pracy funkcjonuje w oznaczonych godzinach, nie zwalnia pracodawcy z obowiązku zapewnienia bezpiecznych warunków pracy pracownikom - lub nawet jednemu pracownikowi, który został zobowiązany do wykonywania pracy w ramach godzin nadliczbowych. Żaden przepis nie daje bowiem podstaw do przyjęcia, że w ramach świadczenia pracy nadliczbowej, poza normalnym czasem funkcjonowania zakładu, mogą obowiązywać mniej restrykcyjne normy w kwestiach zapewnienia bezpieczeństwa względem osób przebywających na terenie zakładu.

Odmowa wykonania pracy nadliczbowej w sytuacji niezapewnienia pracownika wyznaczonego do udzielenia pierwszej pomocy może być kwestią sporną. Możliwość legalnego powstrzymania się od pracy, w tym pracy w nadgodzinach, ma bowiem miejsce w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia pracownika. W omawianej sytuacji taki stan nie występuje. Nie zmienia to jednak faktu, że zobowiązanie pracownika do samodzielnego pozostania w zakładzie pracy, w sytuacji gdy pracodawca wyznaczył pracowników do udzielania pierwszej pomocy, jest postępowaniem naruszającym zasadę zapewnienia sprawnie działającego systemu udzielania pierwszej pomocy.

Podstawa prawna:

• art. 207 § 1, art. 209¹, art. 210 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 926

• § 44 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - j.t. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 173, poz. 1034

Sebastian Kryczka,

ekspert z zakresu prawa pracy, prawnik, od kilkunastu lat specjalizuje się w problematyce prawa pracy oraz w wybranych zagadnieniach prawa cywilnego i administracyjnego, autor wielu artykułów i komentarzy z tej dziedziny