STAN FAKTYCZNY: Samorządowa jednostka budżetowa (gminny ośrodek pomocy społecznej) kilka lat temu wysyłała do dłużników alimentacyjnych upomnienia do zapłaty na nieuregulowane w terminie należności z tytułu wypłaconych osobie uprawnionej świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Upomnienia te wysyłane były po braku od dłużników wpłaty należności określonej w wydanej decyzji administracyjnej i przed wystawieniem do organu egzekucyjnego tytułów wykonawczych na te zaległości. Koszty związane z usługą pocztową wysłania upomnień jednostka pokrywała ze środków własnych, opłacając całą fakturę VAT otrzymaną z Poczty Polskiej. W ostatnich dniach z urzędu skarbowego wpłynęły, wraz z wyegzekwowanymi od dłużników alimentacyjnych zwrotami świadczeń alimentacyjnych i odsetkami, również zwroty kosztów upomnień. Jak rozliczyć takie wpływy - czy w ramach własnych dochodów i wydatków, czy też przekazać na dochody budżetu państwa? Jednostka rozważa również możliwość przekazania na dochody budżetu gminy kwotę faktycznie poniesioną na ich wysłanie, a powstałą różnicę pomiędzy wpłaconą kwotą z urzędu skarbowego a rzeczywistymi kosztami wysłania upomnień odprowadzić na dochody budżetu państwa. Jak prawidłowo postąpić z takimi zwrotami kosztów upomnień?

ODPOWIEDŹ: Wpływy z tytułu zwrotu kosztów upomnień wysłanych do dłużników alimentacyjnych stanowią dochody budżetu państwa.

Zgodnie z art. 27 ust. 3 ustawy z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (dalej: ustawa o pomocy uprawnionym do alimentów), dochodzenie należności wobec dłużników alimentacyjnych z tytułu otrzymanych przez osobę uprawnioną świadczeń z funduszu alimentacyjnego następuje w trybie egzekucji administracyjnej, na podstawie ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).

Pierwszą czynnością w postępowaniu egzekucyjnym w administracji w przypadku braku uiszczenia należności w wyznaczonym terminie, określonym w decyzji administracyjnej, jest wysłanie upomnienia do zobowiązanego uchylającego się od zapłaty.

Wierzyciel przesyła zobowiązanemu upomnienie zawierające w szczególności wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego po upływie 7 dni od dnia doręczenia upomnienia (§ 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Finansów z 20 maja 2014 r. w sprawie trybu postępowania wierzycieli należności pieniężnych przy podejmowaniu czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych).

Koszty upomnienia, stosownie do zapisów art. 15 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, obciążają zobowiązanego i są pobierane na rzecz wierzyciela, a obowiązek ich uiszczenia przez dłużnika powstaje z chwilą doręczenia upomnienia. Jednocześnie koszty te podlegają ściągnięciu w trybie określonym dla kosztów egzekucyjnych.

Wysokość kosztów upomnienia uregulowano w rozporządzeniu Ministra Finansów z 27 listopada 2001 r. w sprawie wysokości kosztów upomnienia skierowanego przez wierzyciela do zobowiązanego przed wszczęciem egzekucji administracyjnej. Ich wielkość określono jako czterokrotną wartość opłaty dodatkowej, pobieranej za traktowanie przesyłki listowej jako poleconej, przez Pocztę Polską. Aktualna wysokość kosztów upomnień wynosi 11,60 zł - od 1 lutego 2014 r. (poprzednio - 8,80 zł).

Należy jednak zaznaczyć, że egzekucja administracyjna może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia w przypadku, gdy dotyczy należności pieniężnych, których obowiązek uiszczenia powstaje z mocy prawa, a wysokość tych należności została określona w ostatecznym orzeczeniu (§ 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 30 października 2014 r. w sprawie określenia należności pieniężnych, których egzekucja może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia).

W związku z tym, uwzględniając przytoczone przepisy, nie ma konieczności doręczenia dłużnikowi alimentacyjnemu pisemnego upomnienia. Nadmienić jednak należy, że przepisy te nie zabraniają możliwości podejmowania prób wysyłania upomnień dłużnikom alimentacyjnym w celu nakłaniania ich do spłaty wymagalnych należności.

Skoro jednak gminny ośrodek pomocy społecznej, który w imieniu Skarbu Państwa w ramach realizacji zadań zleconych wysyłał kilka lat temu upomnienia do dłużników alimentacyjnych, w dalszej kolejności podlegające, wraz z wypłaconymi świadczeniami z funduszu alimentacyjnego, egzekucji administracyjnej, ma więc prawo do zwrotu od dłużników alimentacyjnych należności z tytułu kosztów wysyłania upomnień.

Podejmowanie działań wobec dłużników alimentacyjnych jest zadaniem zleconym gminie z zakresu administracji rządowej, finansowanym w formie dotacji celowej z budżetu państwa (art. 31 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów). W związku z tym wydatki związane z podejmowaniem działań wobec dłużników alimentacyjnych, w tym poniesione wydatki na koszty wysyłania do nich upomnień, finansowane powinny być ze środków budżetu państwa, a nie ze środków własnych gminy (w tym przypadku z budżetu podległego gminie ośrodka pomocy społecznej).

A zatem, moim zdaniem, jeżeli czynności związane z wysyłaniem upomnień do dłużników alimentacyjnych są zadaniem z zakresu administracji rządowej zleconym gminie, a koszty poniesione na ich wysłanie pokryte powinny być z dotacji celowej udzielonej z budżetu państwa, to wpływy z tytułu zwrotu kosztów upomnień powinny stanowić dochody budżetu państwa.

Pobrane dochody z tytułu zwrotu kosztów upomnień należy przekazać na rachunek bieżący dysponenta części budżetowej na zasadach określonych w art. 255 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

Dodatkowo należy zaznaczyć, iż gminie przysługuje 5% pobranych na rzecz budżetu państwa dochodów z tytułu realizacji zadań z zakresu administracji rządowej (art. 4 ust. 1 pkt 7 ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego).

Warto również wspomnieć, iż nieprzekazanie w terminie do budżetu w należnej wysokości pobranych dochodów należnych Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych (art. 6 pkt 1 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych).

RADOSŁAW TYBURCZY

biegły sądowy z dziedziny rachunkowości budżetowej i finansów publicznych, kierownik oddziału kontroli finansowej w Urzędzie Wojewódzkim w Bydgoszczy, współpracuje z jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie kontroli, autor licznych publikacji

PODSTAWY PRAWNE

● art. 27 ust. 3, art. 31 ustawy z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (j.t. Dz.U. z 2012 r. poz. 1228; ost.zm. Dz.U. z 2014 r. poz. 1198)

● art. 15 § 2 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 1619; ost.zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 218)

● art. 255 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 885; ost.zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 238)

● art. 4 ust. 1 pkt 7 ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 1115; ost.zm. Dz.U. z 2014 r. poz. 1644)

● art. 6 pkt 1 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 168)

● § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 30 października 2014 r. w sprawie określenia należności pieniężnych, których egzekucja może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia (Dz.U. z 2014 r. poz. 1494)

● § 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Finansów z 20 maja 2014 r. w sprawie trybu postępowania wierzycieli należności pieniężnych przy podejmowaniu czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych (Dz.U. z 2014 r. poz. 656)

● § 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 27 listopada 2001 r. w sprawie wysokości kosztów upomnienia skierowanego przez wierzyciela do zobowiązanego przed wszczęciem egzekucji administracyjnej (Dz.U. Nr 137, poz. 1543)

W kolejnym dodatku "Rachunkowość w instytucjach pomocy społecznej" odpowiemy m.in. na pytanie: Czy dom pomocy społecznej prowadzący stołówkę musi mieć kasę fiskalną po 1 marca?